محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1827647403
کتابی که آداب ورود به جایگاه تعزیه خوانی در بارگاه ولیعهد قاجار را به تصویر می کشد/ رابطه شاخسی واخسی و قمه زنی در تبریز
واضح آرشیو وب فارسی:ایبنا: خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- محرم در شهرهای ایران در عصر صفویه و قاجار آداب خاصی داشته که امروز برخی از این آداب به جای مانده است. البته همه این عادات و سنت ها امری پسندیده نیستند اما مرور منابع تاریخی با نگاه مردم شناسی می تواند به ما بگوید که ریشه برخی عادات مذموم حتی در مراسم مذهبی را نشان دهد تا در رفع آن کوشش بیشتری شود. تورق تاریخ تنها برای افزایش آگاهی از گذشته نیست، بلکه مطالعه مرور شیوه زندگی مردم در برهه های مختلف تاریخی می تواند به ریشه کنی برخی رفتارهای ناپسند بینجامد. امروزه نه تنها در ایران بلکه در برخی کشورهای همجوار، سنتی به نام قمه زنی در ایام عزاداری سالار شهیدان مشاهده می شود؛ سنتی که مولف کتاب «اوراق پراکنده از تاریخ تبریز» تالیف بهروز خاناچی به تاریخچه آن اشاره گذرایی کرده است. در ادامه آیین های سوگواری در شهرهای ایران به روایت کتاب، شهر تبریز مورد توجه قرار گرفته است. از این رو کتاب «اوراق پراکنده از تاریخ تبریز» را ورق زدیم، کتابی که تبریز را در متن روایت تاریخی خود قرار داده و یکی از نکات سودمند آن، ریزبینی است که مولف در تشریح برخی جزئیات عزاداری در تبریز عهد قاجار دارد. وی نگاهی ویژه به دسته جات عزاداری از منظر خاستگاه اعضای هر دسته با توجه به مولفه اقتصاد دارد. ضمن این که تلاش کرده ریشه یا پیشینه برخی رفتارها را در سوگواری محرم بیان کند. معروف ترین و شدیدترین نوع عزاداری در آذربایجان عهد صفویه در سطوری از کتاب برای ورود به بحث محرم نخست شرح کوتاهی از چرایی عزاداری برای امام حسین (ع) گنجانده شده و آمده است: «قیام و نهضت امام حسین (ع) در تمامی شئون زندگی پیروان خود تاثیر داشته است. شهادت وی و یارانش مجموعه گسترده ای از فرهنگ و ادب انسانی را به خود اختصاص داده و بازتاب های سیاسی و اجتماعی آن در طول تاریخ پس از شهادت امام (ع) مشهود و ملموس مردم است و هر سال در ماه محرم و صفر شیفتگان حضرتش یاد نهضت او را گرامی و زنده می دارند و سوگ مندانه بر مظلومیت و غربت و تنهایی و بی یاوری وی اشک می ریزند که این اشک نشان دلبستگی و ارادت و بیعت در اطاعت ماست.» (ص 38) مولف پس از ارائه یک توضیح در رابطه با دلیل برگزاری سوگواری برای اباعبدالله به سرعت سراغ یکی از عادات های مراسم محرم در تبریز می رود و با بیان یک روایت پیشینه قمه زنی در سه شهر ترک تبار ایران را شرح می دهد. خاناچی درباره چگونگی شکل گیری قمه زنی می نویسد: «معروفترین و شدیدترین نوع عزاداری در آذربایجان که پس از صفویه در این دیار رواج یافته قمه زنی و جاری ساختن خون از بدن است. آنچه سینه به سینه تا امروز نقل شده و شاید کمتر کسی از آن مطلع باشد این است که گویا یکی از روحانیون معروف زمان اوایل قاجار یا اواخر صفویه بنام مرحوم فاضل دربندی برای اولین بار مراسم عزداری قمه زنی را در آذربایجان، در تبریز و اردبیل مرسوم کرده است؛ یعنی او به پیروان خود گفته بود چون حضرت زینب (س) سر برادرش را بر سر نیزه کفار دید، سرش را به شدت به چوب دیرک بدنه محمل کجاوه کوبیده و سرش را خونین کرده بود. مسلمانان شیعه نیز بایستی مانند حضرت زینب(س) بعنوان شهادت پیشوای خود سرشان را شکافته خون خود را که نتوانسته اند در سرزمین کربلا جاری سازند، در عاشورا نثار راه سرور آزادگان جهان نمایند.» (ص 38) حضور شاخسی واخسی در کوچه گذرهای تبریز هر چه سطور بیشتری را از کتاب مطالعه می کنید کنجکاوتر می شوید که عزاداری در تبریز با توجه به حضور ولیعهد قاجار در آن، تابع چه رسوم و آدابی بوده است. کنجکاوی ما با این شرح این چنین نیمه اقناع می شود: «در دوره حکومت قاجار دو ماه محرم و صفر، تبریز واقعا عزاخانه واقعی می شد اکثر مراکز فساد تعطیل می شد. هیچ گونه جشن و سروری در شهر برپا نمی گشت چون مردم تبریز این دو ماه را ماه حرام می دانستند و می گفتند که جشن و سرور شگون ندارد. مجالس عزاداری و سوگواری برپا می شد هرکس نسبت به بضاعت خودش در ترتیب دادن مجالس مزبور شرکت می کرد. دسته جات سینه زن، زنجیرزن و قمه زن (شاخسی واخسی) از چند روز مانده به ماه محرم در کوچه گذرهای تبریز به حرکت درمی آمدند.» (ص 38) عزاداری در شهر مقر ولیعهد قجرها تابع رسوم و آداب ویژه ای بود، به طوری که در این رابطه می خوانیم: «در دربار شاهزادگان قاجار، ولیعهد آن خاندان در تبریز که مجالس بسیار باشکوه عزاداری ترتیب می داد در محل کاخ آلی قاپو (عالی قاپو) (استانداری و بانک ملی و فرمانداری فعلی تبریز) از طبقات مختلف مردم پذیرائی می شد. در یک اطاق بسیار بزرگ مشرف به حیاط و میدان کاخ، ولیعهد می نشست و در اطراف او به ترتیب بیگلربیگی (استاندار) قلعه بیگی (رئیس شهربانی) دیوان بیگی (رئیس دارائی) و بقیه اشراف و شاهزادگان و امرا می نشستند.» (ص 39) همان طور که ترتیب ورود و حضور مقامات و افراد در حکومت پیش بینی شده، نوع پذیرایی از افراد بر حسب رتبه آنها نیز شرح داده شده است. مولف در رابطه با پذیرایی از عزاداران با توجه به شان و مقام آنها آورده است: «در ایام دهه اول ماه محرم جایگاه تعزیه خوانی همواره آماده پذیرائی بود و تعزیه داری شب و روز ادامه داشت معمولا روزها از ساعت دو بعد از ظهر تا اواخر روز و از اول شب تا نیمه های شب مردم دسته دسته در این مجالس شرکت می کردند. قسمت دست راست جایگاه ولیعهد مخصوص بانوان بود که درب آن از کوچه حرمخانه (انتهای بازار کفاشان) بود و فقط زنان حرم و بزرگان از این در حق عبور و مرور داشتند. طرف دست چپ جایگاه که جدا از محل جلوس ولیعهد بود مخصوص مردان بود و درب آن از منطقه جبه خانه (خیابان دارائی) باز می شد. علما و اعیان و اشراف و بزرگان شهر از درب اصلی آلاقاپو که از مقابل قلعه بیگی (شهربانی قدیم) می گذشت رفت و آمد داشتند. در طبقه فوقانی در محلی که ولیعهد می نشست پذیرائی شاهانه بود و نسبت به مقام و منزلت افراد از آنان با چای اعلا و قلیان و نان شیرینی و حلوا پذیرائی می شد به افراد عادی فقط چای تعارف می کردند. اکثر زنان شهر که علاقمند به شرکت در مراسم عزاداری بودند از صبح زود با خود مختصر غذائی که همراه می آوردند برای نشستن خود جائی مناسب دست و پا می کردند.» (ص 39) نظم و رعایت اصول عزاداری برای افرادی که مجری سوگواری امام حسین (ع) بودند، در منبر هم مشاهده می شود و از اصول خاصی پیروی می کند. درباره اشعاری که در روضه خوان ها برای حضار عزادار می خواندند آمده است: «قبل از آمدن دسته جات عزادار حسینی به صحن مقابل جایگاه ولیعهد تعدادی از روضه خوان ها به بالای منبر رفته ذکر مصیبت نموده اشعار بسیار جالبی از دخیل، قمری و دیگران به زبان ترکی می خواندند سرانجام نوبت به حاج میرزا علی اکبر واعظ می رسید که منبر او بسیار گیرا بود و ختم مجلس تعزیه با ایشان بود.» تقسیم بندی دسته جات عزاداری تبریز بر حسب درآمد آنها مولف در شناسایی افراد تشکیل دهنده دسته جات سینه زنی، زنجیر زنی به خاستگاه اجتماعی با توجه به نوع درآمد آنها توجه ویژه ای ابراز کرده و با تفکیک افراد این گروه ها می نویسد: «زمانی که تعزیه داری تمام می شد دسته جات حسینی یکی یکی وارد شده با آرامش مخصوصی سینه زده، عزاداری کرده از درب دیگری خارج می شدند. سینه زنان را طبقات متمول و اصناف و کسبه وزین و مشهور تشکیل می دادند. زنجیرزنان از طبقه متوسط الحال بودند و دسته عرب ها که ملبس به لباس شبیه عرب های عربستان بودند با کلف و جیفه و عقار در حالی که اشعاری به زبان عربی می خواندند و کسی هم معنای آنها را نمی دانست عزاداری می کردند، عرب ها را افراد عیار و جوانان تنومند و قدرتمند تشکیل می دادند.» (ص 40) فلسفه قمه زنی و افرادی که مرتکب این عمل می شدند مساله ای است که خاناچی آن را رها نکرده و در توضیح دلیل این عمل در عزاداری محرم آورده است: «افراد دسته جات شاخسی یا قمه زنان کسانی بودند از طبقات فقیر و بی چیز که چیزی نداشتند تا در راه امام حسین نثار کنند مگر خون خود را که نذرهای متعدد کرده اند تا اگر برآورده می شد به سرشان قمه بزنند. دسته جات شاخسی یا قمه زنان در عزاداری ماه محرم از روش های مخصوصی پیروی می کردند.» (ص 40) کتاب «اوراق پراکنده از تاریخ تبریز» تدوین بهروز خاناچی صفحات متعددی را به عزاداری محرم در تبریز اختصاص داده و ما تنها سه صفحه از این اثر را انتخاب کرده و در ایبنا منعکس کردیم. مولف تلاش کرده به چگونگی تعزیه در این شهر نیز بپردازد. با این حال آنچه قابل توجه مخاطب است با وجود مطالب مفیدی که ارائه شده اما منابع در صفحات کتاب درج نشده و مولف نیز توضیح نمی دهد که برخی جزئیات را از چه منبعی استخراج کرده و در اثر خود گنجانده است. از طرف دیگر شرح عزاداری در تبریز با نگاه ویژه به ولیعهد و بیان مراسم سوگواری در مجلسی که وی حضور دارد، از نکات قابل توجه کتاب است و نکات ریزی که مولف به آن التفات خاصی داشته، مخاطب را به خواندن اثر تشویق می کند. در این باره بیشتر بخوانید: شباهت سوگواری های ایرانیان با آیین های سیاوشان/ پیشینه کهن ساختن تابوت های تمثیلی در ایران تکیه معین الرعایا به روایت کتاب «جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان»/ از پلوی عزاداری تا اختلافات دسته ها عاشورا در کاشان به روایت کتاب حسن نراقی/ تعزیه های سیار و طویل کاشی ها و عبور شش ساعته از بازار شهر تعزیه های عصر ناصری به روایت کتاب «پرسه در دارالخلافه»/ ماجرای شیر تکیه دولت و شیربان باشی سلطنتی
شنبه ، ۲آبان۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایبنا]
[مشاهده در: www.ibna.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 15]
-
گوناگون
پربازدیدترینها