واضح آرشیو وب فارسی:جوان آنلاین: «سيل» واكنش محيط زيست به دستكاريهاي انساني است
تخريب مراتع، حذف جنگلها و ساخت و سازهاي بيحساب وكتاب، قاعده بازي طبيعت را تغيير داده است
نویسنده : محمدرضا هادیلو
چند صباحي است هر وقت هوا كمي ابري ميشود و احتمال بارش باران در اكثر شهرها بالا ميرود، سازمان هواشناسي كشور در پيشبينيهايش پيوسته از وقوع سيل و اختلال در ترددها خبر ميدهد. كافي است نم نم باران شروع به بارش كند تا سازمان هواشناسي در اطلاعيهاي پيشبيني كند: «به سبب تقويت جريانهاي خنك شمالي و تداوم فعاليت سامانه بارشي و تشديد بارش در مناطقي از سواحل درياي خزر و شمال و شرق و غرب كشور، آب گرفتگي معابر عمومي، سيلابي شدن مسيلها و طغيان رودخانهها و اختلال در تردد جادههاي كوهستاني وجود دارد.»
انگار سيل و بلاياي طبيعي ديگر به جزء لاينفك برخي استانها تبديل شدهاند و در اين ميان نيروهاي امدادي بايد پيوسته در آمادهباش باشند تا بتوانند در مواقع لزوم وارد عمل شوند.
كارشناسان معتقدند علل زيادي در وقوع يك سيل دخيل است كه مهمترين آنها تغيير اقليم ميباشد. اگر كمي جرئت داشته باشيم بايد بگوييم سيل بلا نيست بلكه نتيجه تخريب محيط زيست و واكنش به دستكاريهاي انساني است. نميتوان گفت كه سيل موجب تخريب محيط زيست ميشود چون خودش نوعي فعاليت طبيعي محيط زيست به شمار ميآيد اما وقتي يك سيل موجب خرابيهاي زيادي ميشود بايد اذعان كرد اينبار شاهد عكسالعمل محيطزيست به دستكاريهاي بشر هستيم.
سيل يك فعاليت ديناميك محيط زيست است مانند خشكسالي كه بايد باشد. سيل نتيجه تغيير كاربري اراضي طبيعي، تخريب جنگلها و پوشش گياهي بومي است، به گونهاي كه كاهش پوشش گياهي و تغيير كاربري اراضي باعث ميشود كه رواناب ناشي از بارش بعضاً در برخي نقاط تا بيش از ۳۰برابر افزايش يابد.
بر اساس گزارشها از سال 1383 تا سال 92 اراضي كشور و منابع خاك تحت تأثير دو عامل بسيار مهم فرسايش و آلودگي همچنان دچار آسيبهاي شديد شدهاند كه باعث بروز پديدههايي ناگوار از جمله سيلابهاي سهمگين، شور شدن و غير قابل كشت شدن اراضي و آلودگي محصولات غذايي به سموم و فرسايش است.
در كنار اين عامل، تخريب و از بين بردن پوشش گياهي نيز ضربات جبران ناپذيري به محيط زيست وارد كرده است. پوشش گياهي علاوه بر اينكه به برخورد مستقيم قطرات باران به سطح خاك و جدا شدن ذرات خاك سطحي كمك ميكند، سبب كاهش سرعت جريان آب روي سطح خاك و در نتيجه افزايش زمان لازم براي نفوذ آب به درون خاك ميشود.
از مهمترين منابع پوشش گياهي كه نقش اصلي را در حفاظت خاك دارند، پوشش گياهي جنگلي است. با اين تفاسير بايد گفت طي 10سال اخير بهرهبرداري بيرويه از جنگل و جنگلتراشي به منظور تصاحب اراضي و تبديل آن به اراضي كشاورزي و ويلاسازي، احداث جاده و راههاي دسترسي و. . . موجب شده مساحت جنگلهاي طبيعي از 2/14 ميليون هكتار در سال ۱۳۸۳ به 13/3 ميليون هكتار در سال ۱۳۹۲برسد.
البته در اين ميان ورود دام به مراتع را نيز نبايد فراموش كرد كه در حال حاضر بيش از دو برابر ظرفيت مراتع است. كه اين عدم توازن دام و مرتع را بايد به معناي فاتحهخواني براي محيط زيست قلمداد كنيم.
تيشه ساخت و سازها به ريشه طبيعت
از ديگر موارد تأثيرگذار بر جاري شدن و شدت يافتن سيل، تبديل و تغيير آبخيزها به مزارع و همچنين تجاوز به حريم رودخانههاست. از عمدهترين تهديدات تالابها ميتوان به تغيير اقليم و تغيير كاربري اراضي تالابي براي امور كشاورزي اشاره كرد. ساخت و ساز و تبديل اراضي به مراكز مسكوني با سطوح نفوذناپذير يا با حداقل نفوذپذيري سبب افزايش فرسايش خاك ميشود. روند رشد صدور پروانههاي ساخت و ساز و مساحت زمين اختصاص يافته طي ۱۰ سال نشان ميدهد روند صعودي داشته است.
اما آنچه كه تيشه اصلي به ريشه محيط زيست به شمار ميآيد. ساخت و سازهاي بيحساب و كتاب در مناطق ممنوعه است. در همين راستا سالانه حدود ۱۰تا ۳۰هزار هكتار از زمينهاي حاصلخيز كشور دستخوش تغيير كاربري و تخريب قرار ميگيرند. نكته قابل توجه اين است كه در سالهاي اخير زمينخواري شكل سنتي خود را از دست داده و در مواردي به كوهخواري، درياخواري، ساخت روستاهاي جعلي و جنگلخواري تبديل شده.
به هر حال بايد گفت سيل بلا نيست بلكه حاصل بيتوجهي انسان به محيط زيست و تخريبهاي بيمحابايش است.
اين يك حقيقت است كه حال و روز مراتع و جنگلهاي ايران خوب نيست و شاهد ماجرا اينكه طي بارشهاي چند روز اخير در هفت استان سيل آمد كه ۲۰ شهرستان را تحت تأثير قرار داد و هزاران نفر از هموطنان را دچار مشكل كرد. در همين رابطه ناصر چرخساز، رئيس سازمان امداد و نجات هلال احمر با بيان اينكه هفت استان گيلان، اردبيل، گلستان، كرمان، مازندران، سيستان و بلوچستان و خراسان جنوبي دچار سيل زدگي شدهاند، گفت: «در اين مدت به اهالي 10 شهر و 36 روستا امدادرساني شده است. همچنين به حدود 2هزار و 900 نفر امدادرساني شد و هزار و 900 نفر نيز به صورت اضطراري اسكان داده شدند.»
منبع : روزنامه جوان
تاریخ انتشار: ۲۷ مهر ۱۳۹۴ - ۲۰:۳۳
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جوان آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 80]