تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1835345734
آداب و رسوم عزاداری سید و سالار شهیدان(ع) در اردبیل+تصاویر
واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاری تسنیم: آیین عزاداری سید و سالار شهیدان(ع) و یاران باوفایش در اردبیل، از شب عید قربان شروع می شود و تا روز اربعین حسینی با شور و حال و مراسم ویژه ای برگزار می شود و عزاداری پایتخت حسینیت ایران زبان زد خاص و عام است.به گزارش خبرگزاری تسنیم از اردبیل ، دارالارشاد و دارالعرفان، پایتخت حسینیت و استان چشمه های بهشتی، اردبیل از دیرباز به عناوین مختلف فرهنگ هنری بیش از همه با خاصیت عرفانی و با دارا بودن اماکن معنوی و داشتن عرفا، دانشمندان و شاعران فاخر عاشورایی تقدس خاصی داشته و در دوره های مختلف تاریخی عناوینی چون دارالامان، دارالارشاد و دارالعرفان گرفته است. وجود بزرگان و عرفایی چون مقدس اردبیلی،شیخ صفی الدین اردبیلی، شاه اسماعیل ختایی، حکیم عبدالله بحر العلومی ثمرینی، شیخ یونس اردبیلی و آیت الله مشگینی، آیت الله بیوک مروج، آیت الله اسحاق فخیم و آیت الله سید حسن عاملی و بسیاری از بزرگان که نام و آوازه شان در گذشته و اکنون از مرزهای جغرافیایی بیرون رفته و وجود جاذبه های طبیعی چون کوه ساوالان که زادگاه و محل زندگی چند پیامبر از جمله زرتشت بوده، شهر اردبیل را هویت خاصی بخشیده و در نهایت اعلام مذهب شیعه به صورت رسمی به دستور شاهان صفوی در کشور در این شهر صورت پذیرفته است. مردم اردبیل با داشتن خصوصیات بارز فرهنگی به ویژه در حوزه تعزیه و عاشورا تفاوت های عمده ای با دیگر مردمان داشته و شهر اردبیل به لحاظ مراسم های ویژه محرم از دیر باز مهد تشیع بوده و امروزه به مرکز تخصصی در حوزه عاشوراشناسی و عاشوراپژوهی تبدیل شده و با وجود این مراسم های شهر اردبیل در کشور تنها شهر حسینی است که با اجرای مراسم های خاص در جهان تشیع جایگاهی نام آشنا داشته و هر جا از هنر تعزیه بحث می شود نام اردبیل و بزرگانش به زبان می آید. اما می خواهیم به صورت تفصیلی اشاره ای کوتاه به رسم و آیین های عزاداری گذشته و امروز این شهر داشته باشیم که اغلب مراسم های شهرهای اردبیل الهام گرفته از این سبک بوده چرا که اردبیل با داشتن گنجینه فاخر تعزیه مکتبی ویژه در تعزیه آذربایجان را دارا است. هفته خوانلئق(مراسم هفته خوانی) هفته خوانلئق یا هفته خوانی در شهر اردبیل بعد از عید سعید قربان شروع شده و همراه با حرکت کاروان امام حسین (ع) به سمت کربلا معمولاً دسته های عزاداری و هیئت های سینه زنی و زنجیرزنی با برنامه ای از پیش تعیین شده به جهت آماده باش در منازل افراد هیئت جمع می شوند و کم کم به صورت مقدمه مراسم ویژه عزاداری ترکی آذربایجانی را در خانه ها شروع می کنند که این مراسم های هر شب انجام می شود. ضمن اینکه صاحب خانه آمدن موکب عزاداری محله به خانه اش را بسیار خوش یمن دانسته و به برکت این امر معنوی با دود کردن اسفنج و با تبرک پرچم های عاشورایی و لباس تعزیه عزاداران، با وسواس و نظم خاصی میزبان سوگواران حضرت امام حسین (ع) می شود. این مراسم به صورت کاملاً منظم تا شروع دهه اول مراسم در منازل افراد هیئتی انجام و پذیرایی خاصی صورت می پذیرد. ضمن اینکه جوانان به پیشکسوتان و ریش سفیدان محله و دسته جات حرمت و احترام خاصی قایلند و این ها همه جزو برکات عزاداری امام حسین (ع) است. در این میان خادمین عاشورا در اردبیل افراد خاصی هستند و با تکیه بر اخلاق و اشعار فاخر عاشورایی که نوشته شاعران گذشته اردبیل و دیگر شهرهای آذربایجان است. اشعاری را می خوانند که حماسه عاشورایی را بیان کند و تبعات قیام امام حسین (ع) و اهداف برتر این امام همام را به مردم دیکته می کند. مردم عزادار اردبیل با لباس مشکی و سربند سیاه رنگ که در اصطلاح (باش قاراسی) نامیده می شود. با زدن سینه و زنجیر و ایستادن در مقابل ظلم و نپذیرفتن زور را با جان و دل تمرین می کنند که این حرکت معنوی را از مولای خود حضرت حسین (ع) با خون جاویدش آموخته اند. مسلم وفاتی(وفات مسلم) شهادت حضرت مسلم ابن عقیل سفیر قهرمان حضرت سید الشهدا (ع) هانی بن عروه را اردبیلی ها بیش از یک قرن است که با مراسم خاصی و با برپایی دسته جات عزاداری گرامی می دارند. در این روز خاص دسته های عزاداری با حضور زنجیر زنان محله دروازه (عالی قاپو) وارد مسیر محلات شش گانه اردبیل می کنند که در سی سال گذشته شبیه خوانی حضرت مسلم نیز انجام می شد که امروزه انجام نمی شود، و آنچه مهم است اخلاص و نظم خاص زنجیر زنان و عزاداری این محله با سابقه اردبیل است که همه شهر را تحت تاثیر قرار می دهد. با ورود این موکب عزاداری در روز شهادت حضرت مسلم به صحن خیابان و بازار و محله های اردبیل به صورت رسمی اعلان عزاداری و پیام شروع سوگواری مردم حسینی اردبیل انجام می گیرد. در آغاز مراسم زنجیر زنان محله دروازه اردبیل شاه بیت زنجیر زنی خود را با شعر بسیار معروف مرحوم استاد مضطر اردبیلی این گونه ندا می دهند: خبردار ای عزاداران، حسینون یاسی باشلاندی اولونسون عالمه اعلام، حسینون یاسی باشلاندی معنی: عزاداران و سوگواران حضرت حسین (ع) خبردار شوند که عزای مولایشان شروع شد. به تمام دنیا اعلام می شود که عزاداری حضرت سیدالشهدا (ع) شروع شد ... مردم حسینی اردبیل در یوم شهادت سفیر کربلا برخی از اشعار مرحوم استاد انور اردبیلی را نیز هم نوا با دیگر توده مردم می خوانند: گلور محرم آچیلدی پرچم کیمون وار عشقی عزایه گلسون دخیل اولانلار، مریض اولانلار قراگینسون دوایه گلسون این شور و حال خاص بعد از یک سال از محرم و نحوه حرکت عزاداران و فروتنی خاص افراد مسن و ریش سفیدان در دسته عزاداری چنان حزن جانسوز و غم جانکاهی را در رگ شهر تزریق می کنند که از آن روز کسی حتی صدای موسیقی را در شهر نمی شنود و لباس رنگی مردم هم در سطح شهر کم دیده می شود. به برکت این عزاداری سفره های نذورات و احسان های مختلفی از آن روز در سطح شهر گسترده می شود. و تقریباً تا پایان ماه صفر این روال عزاداری در اردبیل ادامه می یابد. طشت قویدی(مراسم طشت گذاری) طشت قویدی(مراسم طشت گذاری)رسم «طشت گذاری» یا «طشت گردانی» از جمله مراسمی است که منسوب به شهر اردبیل؛ به طور خاص و مردم آذربایجان، به طور عام است؛ در این آیین، «طشت» نماد مشک سقای کربلا و آب، نماد رود فرات است که به روی امام حسین(ع) و یارانش بسته شد. مراسم طشت گذاری، مراسمی است سنتی که در عزاداری ایام عاشورا و عمدتاً در شهرستان اردبیل برگزار می شود و طشت های آب را که رمزی از فرات می باشد در مساجد و حسینیه ها می آورند و این سنت به پیروی از اقدام امام حسین و یادآور رفتار جوانمردانه او در مقابل سپاه حرّ می باشد که به روایتی آن حضرت، در روز 27 ذیحجه، آب مشک ها را در طشت ها ریخته و تمام لشکر حرّ و اسبان آنها را سیراب کردند. در ارتباط با علل برگزاری مراسم طشت گذاری نظرات و احتمالات مختلفی وجود دارد، اعتقاد بر این است که با انجام این مراسم، اهمیت آب و جایگاه آن در حادثه کربلا مورد توجه قرار می گیرد. بر اساس روایت های تاریخی، در مسیر راه کاروان کربلا قبل از رسیدن به دشت نینوا، سربازان حرّ بن یزید ریاحی در منطقه ای به نام «زباله» راه بر کاروان بسته و حرکت آن را متوقف ساخته اند. در این محل، امام حسین(ع) علیرغم کمبود آب دستور می دهند طشت ها توسط آب های موجود در مشک ها پر شود که هم یاران حسین (ع) و هم سربازان حرّ از آن استفاده کنند و نیز احشام موجود در هر دو کاروان نیز سیراب شوند. هرچند که مراسم طشت گذاری از دوران صفویه در اردبیل برگزار شده و قدمتی چندین ساله دارد اما در دو سه دهه اخیر برگزاری این مراسم در سایر شهرهای استان و برخی استان های همجوار همچون آذربایجان شرقی و غربی، زنجان، آستارا، تالش و غیره نیز مورد توجه قرار گرفته است. در فضای داخلی مساجد شهر اردبیل سکوهایی وجود دارد که روی آنها طشت های بزرگ مسی و برنزی گذاشته می شود که این طشت ها نزد عزاداران حسینی از حرمت خاصی برخوردار است. در طول سال روی جایگاه ویژه ای این طشت ها قرار دارد اما تا 3 روز مانده به آغاز محرم در آیینی که خاص عزادارن شهر اردبیل بوده و به آن طشت گذاری گفته می شود، مورد استفاده قرار می گیرد. این آیین که حال و هوای خاص و اوج عشق به ساحت سیدالشهدا(ع) و تشنه لبان کربلا را گویاست در مدت 3 روز و در تمام شهرها و روستاها به انجام می رسد تا از ابتدای محرم مردم به شکل رسمی عزاداری خود را در مساجد، تکایا و حسینیه ها انجام دهند. رفته رفته در اکثر مساجد اردبیل طشت های بزرگی از جنس مس و برنجی تهیه کردند که اکثراً حاشیه این ظروف سنگین با جملاتی خاص وقف امام حسین (ع) یا حضرت عباس (ع) می شد که جملات جانسوز زیبایی بر روی آن دیده می شد. این طشت ها به دلیل اعتباری که با نام مبارک سید الشهدا (ع) می گرفت در منازل یا مساجد در محل های ویژه نگهداری می شد و در مساجد هم یک محل خاصی را درست می کردند که تشت را در آن جا قرار می دادند. در شهر اردبیل با مراسمی بسیار خاص این تشت ها را قبل از ماه ذیحجه الحرام می شستند و معمولاً داخل مسجد و تکایا را تمیز و مرتب می کردند و مساجد را به لحاظ گرمایشی و روشنایی چراغ های مخصوص خود مسجد در آن جا روشن و آماده حضور آحاد مردم عزادار می شد. در شب بیست و هفتم ذیحجه، حسینه ابراهیم آباد، بیست و هفتم مسجد جامع شهر اردبیل و بیست و هشتم محله های شش گانه اردبیل یعنی: تاوار، گازران، سرچشمه، دروازه، پیرعمبدالملک، و اوچدکان در بیست و نهم ذیحجه، تمامی مساجد کوچه ها و حسینه ها و خانه هایی که نذری خاصی دارند طشت گذاری را با دست برداشتن طشت و دست به دست دادن و سردادن نوحه ها و آهنگ های حزن انگیز و با گریه و زاری خاصی در محل مناسب قرار می دادند و آب زلال را با سلام و صلوات بر سالار شهیدان داخل تشت می ریختند و افرادی مشکل خاصی داشت با نذرهای مختلف معمولاً با اعتقادی راسخ در این مراسم حضور داشتند و اغلب مردم با خلوص نیت خواسته شان برآورده می شد. محرم گئجه لری(شب های محرم) شب های دهه اول ماه محرم الحرام هر شب از زمان های بسیار دور تا صبح باز است و خادمین مسجد و هیئت امنای مساجد با افتخار مشغول پذیرایی از عزاداران حسینی می باشند. وقتی گروهی از عزاداران که با موزیک و مارش عزا و طبل و شیپور خاصی وارد مسجد می شوند. البته شایان ذکر است این شش محله برای خود محله های کوچکی دارد که در اصطلاح بومی از آنها با عنوان خولا یاد می شود. خولا در زبان ترکی آذربایجانی به معنی شاخه درخت است و در حقیقت به شعبه ای از آن محله گفته می شود. پس هنگامی که عزاداران با یک سبک و سیاق خاصی وارد مسجد می شدند در جاهای خالی مسجد منتظر تمام شدن برنامه دسته قبلی می ماندند بعد از اینکه دسته عزاداری قبلی که عزاداری خود را تمام می کرد با نظم و ادب خاصی می نشستند و بلافاصله جوانان و خادمین مسجد با سینی های بزرگ معمولاً چای و هر چیزی که به عنوان نذری در آنجا پخش می شد مشغول پذیرایی دسته قبلی می شدند. در این گیر و دار عده ای از خادمین مسجد مشغول مرتب کردن کفش های عزاداران می شدند که همه این مراسمات در فصول مختلف بالطبع با هم دیگر تفاوت عمده دارد و گاهی که ایام محرم در فصل سرما و زمستان بود این مراسمات مشکلات خاص خود را همراه داشت. اما آنچه قابل ذکر و تامل است این است که این مراسم ویژه در حقیقت یک سمفونی بزرگ معنوی است که هیچ وقت برای اجرای آن تمرین و آماده سازی و هماهنگی صورت نگرفته است. شاید می توان گفت: عزاداری دسته های منسجم محله های اردبیل در مساجد یک مراسم باشکوه بداهه است که کاملاً در یک فضای صمیمی با عنایت خدا و اعتقادات قلبی مردم و عشق به امام حسین (ع) در حقیقت باعث و بانی برگزاری مراسمی می شود که همه اجزای آن حتی شعر خوانی و مداحی و هماهنگی سر ضرب ها در سینه زنی و سبک های مختلف شعری از جمله بحر طویل که بیشتر در عزاداری ها مادحین از آن بهره می گیرند کاملاً اتفاقی و بسیار جذاب و زیباست. طوری که در ده روز محرم هر محله و افراد عزادار اصلاً بدون اطلاع از اینکه مداح در این مسجد، مراسم عزاداری را در چه موضوعی و با چه شعری می خواند، مراسم شکل می گیرد و در آن لحظه مطلع و شاه بیت نوحه خوانی توسط عموم مردم به صورت هم آوایی و گروه کر شکل می گیرد و در نهایت همکاری زیبای اعضای هیئت با مداح همکاری بسیار جالبی را دارند و نقش خود را به عنوان یک عزادار کاملاً زیبا و بدون نقص ایفا می کنند. در اصل همه این موارد جز توجهات و عنایات ویژه حضرت سید الشهدا (ع) چیز دیگری نمی باشد. شایان ذکر است آمدن دسته جات عزاداری در مساجد یعنی عزاداری محلات شش گانه و شعبات آنها در هر مسجد و حسینه هر محله ای کاملاً با برنامه ریزی دقیق صورت گرفته و تا به امروز در طی برگزاری این مراسمات هیچ گونه تداخلی دیده نشده است. بازار مراسمی(مراسم بازار) این مراسم از دیر باز در اردبیل به صورت سنتی برگزار می شود و در اصل محله های شش گانه اردبیل به همراه شعبات خود در بازار اردبیل طی برنامه های کاملاً ویژه مشغول عزاداری می شوند. نوبت نخست روز دوم محرم محله گازران برای مثال مسیر ذیل را جهت عزاداری طی می کند؛ بازار اونچی میدان، مقابل مسجد اعظم، بازار زرگران، پس از عبور از خیابان امام، روبروی مسجد جامع، راسته بازار، روبروی سرای وکیل، راسته بازار، روبروی سرای خشکبار، مسجد اوچدکان، مسجد پیرعبدالملک، بازار کفاشان، قیصریه، "گن گونبذ" گنبد وسیع، مسجد تازه میدان، مسجد سرچشمه، مسجد محله دروازه، و نهایتاً در محله عالی قاپو مراسم ختم می شود. شایان ذکر است هر محله برای خود یک پرچم مخصوص بسیار بسیار قدیمی دارد که این علم توسط یک فرد ظاهر الصلاح و شناخته شده در پیشاپیش دسته حرکت می کند و گاهی این پرچم ها نشانگر قدمت محله مورد نظر و اعتبار مراسمات عزاداری محسوب می شود. مردم عزادار و ریش سفیدان نیز که گاهی پابرهنه پشت عزاداران حرکت می کنند با نوای حزن انگیز حسینیم وای آرام آرام سینه زنان حرکت می کنند و پس از رسیدن به محل مورد نظر صف منظمی را ترتیب داده و مشغول عزاداری می شوند. معمولاً محلات و دسته جات به طور کاملاً مرتب با بیست دقیقه فاصله از هم حرکت می کنند و محلات شش گانه بزرگ هر یک سیزده یا چهارده مجلس اجرا می کنند که گاهی دامنه عزاداری به شب می کشد و هوا تاریک می شود. ارشناس ارشد جغرافیای انسانی و مسئول محلات شش گانه اردبیل، بیوک جامعی در مورد محله های قدیمی اردبیل اظهار کرد: آنچه از مطالعات باستان شناسی بر می آید، شهرنشینی در سده های اول اسلامی استنباط می شود، محلات شش گانه اردبیل به تدریج در گذر زمان این نام ها را به خود گرفتند. برای مثال در محل محله سرچشمه، چشمه زلالی بوده که به مرور زمان یا از بین رفته یا به سفره های آب های زیر زمینی که امروزه بعد حفاری های عمیق و در خاکبرداری های پرعمق برج ها و آپارتمان ها این سفره های زیر زمینی خود را نشان می دهد. البته در شهر اردبیل طوایف و گاهی اختلافات قبایل بیشتر دیده می شد و این امر باعث ازدیاد مساجد و ساخت حسینه ها شده است. برای مثال، مشایخ حیدری و نعمتی در اردبیل مشهور بوده اند و شهر نیز با تاثیر این دو طایفه تقسیم شده است که حیدری ها شامل محلات طوی و اوچدکان پیرعبدالملک و نعمتی ها شامل محلات گازران (قاضیان)، سرچشمه و عالی قاپو یا دروازه بوده است. در مراسمات ویژه محرم بعضی از دسته جات از این محلات وقتی روبروی هم می آمدند، معمولاً علم های خود را به پاس دوستی بر هم می زدند و عبور می کردند و در محله طوی پرچمی سه گوش مثلثی شکل وجود دارد که به دو رنگ قرمز و سیاه یعنی نماد حیدری ها و نعمتی ها می باشد که جزئیات این مطالب در کتاب سورها و سوگ ها به قلم آقای جامعی آمده است. نوبت دوم که روز سوم محرم الحرام است نوبت محله دروازه (عالی قاپو) است که مجالس این محله از قرار زیر است: مقابل مسجد گازران، اونچی میدان، میدان بازاری (بازار آرد فروشان) که هم اکنون اثری از آرد فروشان نمانده! مقابل مسجد اعظم بازار زرگران روبروی مسجد جامع که کلاً مقابل مسجد جامع برای مستمعین بسیار حائز اهمیت است و در مقابل این مسجد عزاداری دسته جات و نوحه سرایی مداحان مشهور و شاعران عاشورایی از اهمیت بسزایی برخوردار است و طبق سنوات گذشته عزاداری قدما نیز در این محل بسیار قابل اهمیت بوده، طوری که بزرگان تعزیه اردبیل از جمله استاد یحیوی مرحوم (تاج الشعرا) نیز در این مکان مجالس ویژه ای با شعر خوانی بر پا کرده که امروزه نیز مردم در این جایگاه جمع می شوند تا شاهد عزاداری ویژه از جانب دسته جات عزاداری باشند. پس تمامی عزاداران و مادحین سعی دارند در مقابل مسجد جامع اشعار جدید و سوزناک بخوانند به خاطر اینکه این مکان مستمعین خاص خود را دارد بعد مسجد جامع، راسته بازار روبروی سرای وکیل، راسته بازار روبروی سرای خشکبار، مسجد اوشدکان، مسجد پیرعبدالملک، بازار کفاشان، قیصریه، مسجد تازه میدان و نهایتاً در مسجد سرچشمه دسته عزاداری باشکوه محله دروازه به عزاداری خود خاتمه می دهد. ضمناً محله دروازه یک پرچم بسیار قیمتی و قدیمی دارد که دسته چوبی آن همان پرچمی است که شاه اسماعیل صفوی آن را در جنگ چالداران با خود حمل می کرده است. به خاطر اینکه مقبره شیخ صفی الدین اردبیلی و شاه اسماعیل در محله دروازه اردبیل واقع شده است و اصل این پرچم با اشیاء عتیقه و ظروف قیمتی به موزه ایران باستان انتقال داده شده است. ولی چوبه پرچم که با پوست آهو روکشی شده و پرچم گردی از ماهوت سبز بر سر آن نصب شده و در بقعه شیخ صفی نگهداری می شود. نوبت سوم نوبت بعد نوبت محله سرچشمه می باشد و مجلس اول آن روبروی مسجد جامع و مجلس آخر آن اونچی میدان (گازران) می باشد. از قدیم الایام رسم بوده ولی محلات پس از عزاداری به محله بر می گشتند. مردم محله با چراغ های مخصوص از جمله چراغ زنبوری به پیشواز عزاداران می رفتند و در جلوی دسته جات عزاداری گوسفند و گاو قربانی می کردند و گوشت قربانی را در بین فقرا و نیازمندان تقسیم می کردند. نوبت چهارم هر گاه در میان روزهای نوبتی جمعه واقع شود. نوبت بعدی را با یک روز تعطیل دسته جات برنامه های خود را اجرا می کنند. پس در این صورت روز پنجم محرم نوبت عزاداری محله پیرعبدالملک می باشد که مجالس آن از این قرار است:بازار برنج فروشان، راسته بازار روبروی سرای خشکبار، بازار روبروی سرای وکیل، روبروی مسجد جامع، بازار زرگران، روبروی مسجد بزرگ اعظم، بازار آرد میدان، مسجد گازران، محله دروازه، محله سرچشمه، تازه میدان، قیصریه، بازار کفاشان و بالاخره مسجد اوچدکان ختم مجلس با مراسمی ویژه انجام می پذیرد. تقریباً این مسیر درست بر عکس آن سه محله اولی می باشد. چون مسجد جامع در محله طوی (تاوار) واقع شده، دیگر دسته ها روزها به مسجد طوی نمی روند و یا گذر هر دسته عزادار از جلوی مسجد محله طوی بیفتد در آن فاتحه خوانده و رد می شوند. نوبت پنجم محله اوچدکان که مجلس اول آن محله بزرگ پیرعبدالملک و نهایتاً بعد از محلات مختلف و عزاداری در این مساجد و حسینیه ها مجلس آخر در قیصریه و بازار کفاشان پایان می پذیرد. نوبت ششم محله تاوار (طوی) که از محله اوچدکان شروع و مجلس آخر در محله چشمه باشی (سرچشمه) عزاداری پایان می یابد و ضمنا شایان ذکر است که علاوه بر محلات زیر مجموعه طوی همه ادارات و ارگان های نظامی و انتظامی و دانش آموزان و دانشگاهیان نیز در همین روز پشت سر این محله برای اقامه عزادار به خیابان ها می آیند. شام پایلیان گونی(مراسم شمع گذاری) شام پایلیان گونی یا شام یاندرماخ، در اصل مراسم شمع گذاری است که در این مورد ضمن استفاده از کتاب ارزشمند فرهنگ عامیانه دارالارشاد اردبیل و از محضر نویسنده این مجموعه که از پیش کسوتان فرهنگ عامیانه اردبیل هستند از آقای موسی اصغرزاده تشکر می شود که مراسم شمع گذاری را از زبان این بزرگوار می گوییم. روز نهم محرم، تاسوعای حسینی، از دسته های عزاداری سینه و زنجیر خبری نیست و مردم فقط در فکر خرید شمع نذری برای روز عصر تاسوعا هستند و در روز تاسوعا هم نذورات زیادی در سطح شهر توسط مردم عزادار در بین دسته جات و تعزیه داران پخش می شود و گفته می شود شب تا صبح برخی از ایستگاه های صلواتی آماده پذیرایی عموم عزاداران حسینی می باشد. مراسم شمع گذاری یکی از مراسمات جالب اردبیل است که مردم عزادار اکثراً با سربند مشکی و با پای پیاده در سطح شهر یا به صورت دسته جمعی و یا انفرادی مشغول روشن کردن شمع در مساجد اردبیل می شوند. روشن کردن شمع از گذشته ای بسیار دور در معابر و مساجد اردبیل به صورت رسمی بوده است. ظاهراً منظور از این کار روشن نگاه داشتن این معابر و اماکن مقدس بوده که زائران فراوان داشته است. به جرات می توان گفت 80 درصد مردم اردبیل در این روز شمع خریده و در جاهای مشخص که از قبل در مساجد و حسینه های اردبیل برای روشن کردن شمع تعبیه شده مشغول روشن کردن شمع می شوند. نذر شمع اغلب بین مادران رواج خاصی دارد و بیشتر برای سلامتی فرزندانشان اقدام به این کار می کنند. این سنت قدیمی در بین روستاهای باستانی اردبیل هم صورت می گیرد و تنها امروزه به جد می توان گفت که سنت های حسنه عزاداری اردبیل به شیوه قدما در روستاهای اردبیل انجام می گیرد و در مقایسه با مراسمات عزاداری روستاها عزاداری شهر اردبیل یک سری تفاوت هایی نسبت به قبل داشته است. اما روستاهای استان اردبیل و مردم روستانشین با همان خلوص نیت قلبی و قبلی و اعتقادات گذشته شان مراسمات عزاداری را انجام می دهند. عزاداری سنتی در روستاهای استان اردبیل امروزه به دلیل پیشرفت های اساسی در شهرهای صنعتی، متاسفانه این امر تاثیر فراوانی بر روی عزاداری سنتی گذاشته، طوری که از گروه موزیک و مارش ویژه محرم گرفته تا خواندن مداحان قدیمی امروزه با آخرین سیستم های صوتی کلاً چهره ی عزاداری سنتی را امروز تغییر داده و در کلان شهرهای ایران امروزه خبری از عزاداری سنتی نیست و باقیمانده این عزاداری ها تنها در روستاهای اردبیل دیده می شود. روستاهای اردبیل به دلیل دوری از مراکز شهرها و دسترسی کم به سیستم های صوتی و امکانات تعزیه، دارای مراسمات ویژه و به لحاظ هنر تعزیه و مباحث مردم شناسی از اهمیت بسیاری برخوردار است. بهزاد جماعتی ثمرین دانشجوی کارشناس ارشد مردم شناسی از عزاداری سنتی روستاهای اردبیل می گوید: روستاهای اردبیل حافظ اصالت و فرهنگ ناب رسم و رسومات گذشته اردبیل است. هر ساله سیل جمعیت مشتاق و محبان حضرت حسین (ع) از شهرهای مختلف برای عزاداری و تماشای مراسمات تعزیه خوانی به روستاهای اردبیل مراجعه می کنند. این در حالی است که جمعیت مشتاق بخصوص در روزهای تاسوعا و عاشورا این چند روز را در روستاهای اردبیل می گذرانند و اغلب مردم که در خانواده مریض یا مشکل خاصی دارند با نیت خاصی در بین تعزیه داران روستا حضور می یابند. دسته های عزاداری در روستاهای اردبیل با لباس های بلند مشکی و سربند مشکی و معمولاً زنجیر بر دست در جلوی مساجد و تکایا جمع می شوند و یکی از پیشکسوتان با صدای مظلوم حسین با صدای بلند مردم را دعوت به عزاداری می کند و بعد از فریاد بلند «دسته باشی» بزرگ محله، مردم نیز به صورت هم آوایی بعد از ایشان صدای مظلوم حسین را تکرار می کنند،مردم بعد از دقایقی با لباس های مخصوص بعد از وضو و گروهی با پای برهنه در جلوی مسجد حاضر می شوند. دسته های عزاداری در یک مراسم خاص به تک تک منازلی که هر سال در آنجا صاحب خانه به تعزیه داران نذورات می دهد مراجعه می کنند و گاو و گوسفندان زیادی را در جلوی دسته جات عزاداری قربانی می کنند و با گوشت این قربانیها به تعزیه داران نهار و شام احسانی پخت می شود. مراسمات شبیه خوانی که در روستاهای اردبیل هر ساله با سبک و سیاق قدیمی برگزار می شود که از اهمیت بسزایی برخوردار است. اکثر رسم و رسومات روستایی در بخش ثمرین به ویژه در حوزه عاشورا به صورت بکر مانده و از گزند ایام و حوادث تاریخی سالم مانده است. امروزه تمامی نواها و آهنگ های تعزیه ترکی آذربایجانی در مراسمات تعزیه و شبیه خوانی به صورت اصیل اجرا می شود ولی متاسفانه در مراسمات تعزیه شهرها این آهنگ ها اجرا نمی شود و اغلب این نواهای اصیل به صورت رجز خوانی خوانده می شود. مراسم های شمع گذاری نیز در روستاهای اردبیل به صورت ویژه انجام می پذیرد در روستاهای بزرگ اردبیل از جمله بخش ثمرین دسته جات عزاداری به تمامی مساجد، حسینه ها و امامزاده ثمرین رفته و ضمن عزاداری مشغول روشن کردن شمع نذری می شوند. و بعد از اتمام عزاداری مردم خسته به محله خود بر می گردند و بخشی از مردم که در خانه ها بودند با شور و حال خاصی به استقبال دسته جات عزاداری می شتابند و با یک سری احترامات از جمله با پیوستن به دسته جات عزاداری به همراه آنها به مسجد محله آمده و در مسجد به آنها با دادن چای و شربت پذیرایی می شود. در بخش ثمرین انواع نذورات از پخش میوه های باغ های ثمرین گرفته تا پخت انواع حلواهای سنتی و پخت چند نوع فطیر محلی که اغلب در صبحانه مخصوص «سحر مزاری» از میهمانان و تعزیه داران حسینی پذیرایی می شود. در محلات هفت گانه ثمرین مراسم های شبیه خوانی و تعزیه مستقل برگزار شده و قدمت این عزاداری ها و تعزیه ها به بیش از دو قرن می رسد و در این مدت تمامی مراسم های به صورت کاملاً سنتی برگزار می شود. معمولاً در صبح عاشورا در محلی که قرار است در آنجا مراسم شبیه خوانی عاشورا برگزار شود عده ای از مردم صبح زود با زدودن سنگ و کلوخ و با تمیز و مرتب کردن میدان با نیت اینکه عصر عاشورا امام حسین (ع) و یاران شان در آن شهید می شوند این مکان را آماده می کنند. البته در گذشته مراسم های قمه زنی به صورت انفرادی و گروهی نیز دیده می شد که در این چند سال گذشه بسیاری از مراسم های کم رنگ شده است. معمولاً پس از طلوع خورشید و برگزاری مراسمات صبحانه با پخش لبنیات محلی و فطیر و نان محلی در منازلی که نذر خاصی دارد و معمولاً همه مردم با جار یک نفر که صدای رسایی دارد از همه ی مردم دعوت می شود تا با حضور خود موجبات خوشحالی صاحب خانه را فراهم آورند. قبل از مراسم شبیه خوانی معمولاً مراسم ویژه شاخسی واخسی (شاه حسین و وای حسین) برگزار می شود که گروهی از مردمان پیش کسوت با صلابت مردانگی دست همدیگر را گرفته و به صورت دو گروه مجزا با دست داشتن قمه و چوب ندای شاه حسین و وای حسین را سر می دهند و این عمل باعث جمع شدن و ازیاد مردم در کنار میدان می شود و کم کم گروه اشقیاء با لباس های رنگی رجزخوان وارد میدان می شوند و گروه اولیاء خوان با فروتنی خاصی به میدان نزدیک شده و صدای محزون شبیه حضرت عباس (ع) علمدار کربلا تمامی مردم را به سوی خود می کشد طوری که اکثر مردم اکثراً آقایان و بسیار به ندرت مادران سالخورده نیز به این دسته می پیوندند و همه اشک ریزان در پشت دسته و اهل بیت امام حسین (ع) به صورت نمادین حرکت می کنند. معمولاً با این وضعیت عزاداری حسینی زنجیر بر دست میدان شبیه خوانی را دور می زنند و پس از خواندن عبارات تعزیه در محل مناسبی که قبلاً برای موافق خوان ها تعبیه شده مستقر شده و در مقابل گروه مخالف ها هستند که مراسم با فریاد شمر و همراهی افرادش شروع می شود و می توان گفت که این مراسم خاص در بخش ثمرین از جمله آن مراسماتی که هر ساله بسیاری را از مردم شهری را به سوی خود می کشد و تقریباً مراسم از ساعت 9 صبح شروع شده و در نزدیکی های ساعت 2 بعد از ظهر مراسم خاتمه می یابد و تمامی تماشاگران و تعزیه داران را مردم به منازل خود و گاهی به زور می برند و با کمال افتخار مشغول میزبانی و دادن ناهار به آنها می شوند. معمولاً در بخش ثمرین سه مجلس تعزیه اجرا می شود که اولی مراسم شبیه خوانی عاشورا است که مجلس مفصلی است و تعزیه خوانان بزرگی از گذشته در این مراسم شرکت داشته اند از جمله مرحوم میرغنی، مرحوم میرزه قربان فرضی، ملاستار، عزت فرازی و باقیمانده این بزرگان تعزیه خوان معاصر استاد کریم جماعتی ثمرین که سینه اش خزینه ماندگار آهنگ ها و نواهای تعزیه است و امروزه ردیف تعزیه ترکی آذربایجانی به روایت استاد جماعتی در سر تا سر جهان تشیع برای همگان شناخته شده است. ضمن این که کریم جماعتی موذن و هم چاووش خوان بزرگ منطقه ثمرین، با شهرتی فرا مرزی اکنون مشغول آموزش هنر تعزیه می باشند. مراسم دوم مراسم شبیه خوانی سوم امام(ع) است که از دیر باز در این منطقه اجرا می شود و در نهایت مراسم شبیه خوانی چهلم محرم که از ویژگی های خاصی برخوردار است و برگزاری این سه مجلس تعزیه به لحاظ سنتی و رعایت موازین تعزیه اصیل در استان اردبیل بسیار قابل اهمیت می باشد. بخش باستانی ثمرین امروزه به عنوان یکی از مراکز هنر تعزیه خوانی و قطب بزرگ مراسم های سنتی و فورکلوریک استان اردبیل می باشد و در طول یک قرن گذشته به دلیل داشتن دانشمندان بزرگی از جمله آیت الله بحرالعلومی، ملاحمداله، میرداماد و دیگر بزرگان یکی از مراکز قابل اهمیت اردبیل بوده و به لحاظ اتفاقات اجتماعی و مباحث مردم شناختی در منطقه به ویژه در بین دیگر روستاهای اردبیل حائز اهمیت است. وجود پیرهای متعدد در روستای ثمرین و امامزاده سلطان خواجه علی نوه امام موسی کاظم (ع) و وجود درخت بسیار قدیمی دو هزار ساله، معابدی با قدمت پارینه سنگی، باغات ثمرین و وجود سنگ های قیمتی از جمله عقیق و از همه مهمتر ریشه و اصالت غنی و نگهداری رسم و رسومات کهن آذربایجانی و هنرهای شعیه و اجرا و حفظ مجالس تعزیه به شیوه سنتی در این منطقه امروزه بسیاری از توریست ها و افراد علاقه مند و محبان واقعی امام حسین (ع) را از سر تا سر جهان به بخش ثمرین می کشد و در نهایت قدمت این منطقه و ساکنان با فرهنگ ثمرین باعث شده که این بخش حافظ راستین بسیاری از گنجینه های فاخر و رسم و رسومات کهن دیار آذربایجان باشد. عاشورا گئجه سی(شب عاشورا) از عکس های گذشته اردبیل چنین بر می آید که مردم اردبیل در مراسم شمع گذاری با وسیله ای سنتی به نام «هیبه» که یک خورجین مخصوص دست بافت و نقش دار داشت در عصر تاسوعا شمع های خریداری شده را داخل آن می گذاشتند و هیبه را بر شانه خود انداخته و با نوای مظلوم حسین، عطشان حسین مشغول عزاداری می شدند و پس از اتمام و ختم مراسم شمع گذاری و توزیع شمع در مساجد مختلف مردم عزاداری جلوی تشت بر آب مساجد می ایستادند و دعا می خواندند و خواسته های قلبی خود بیان می کردند و در شب عاشورا شور و حال خاصی در بین مردم عزاداری است که اصلاً زبان از گفتن آن ها قاصر است. همزمان با عاشورای حسینی، گروه های کثیری از عاشقان اهل بیت(ع) در نقاط مختلف شهر اردبیل با برپایی آیین های شبیه خوانی، فجایع خونبار دشت کربلا را برای عزاداران ترسیم می کنند. آیین های سنتی شبیه خوانی روز عاشورا در اردبیل در میادین و یا مقابل مساجد در سه نوبت سپیده دم، ظهر و شامگاه عاشورا با شکوهی خاص اجرا می شود. مراسم شبیه خوانی به دو نوع ثابت و سیار به اجرا در می آید در عزاداری های روز عاشورا گروه های شبیه خوانی سیار سوار بر اسب با عبور از خیابان های شهر صحنه های کربلا را روایت می کنند در برخی از شهرها و روستاهای استان نیز میدانی بزرگ به عنوان نمادی از میدان جنگ مهیا شده و یاران واهل بیت امام حسین (ع) در یک گوشه و لشکریان عمرسعد ملعوندر گوشه ای دیگر قرار می گیرند و با ورود اصحاب امام به کارزار حماسه کربلا و در نهایت با شهادت امام حسین (ع) و آتش زدن خیمه ها شبیه خوانی به انجام می رسد. شبیه خوانی معمولا توسط عده ای از عزاداران معتقد و با استعداد انجام گرفته و بازیگران آن به دو دسته تقسیم می شوند، موافق خوانان معمولا نقش امامان معصوم و اصحاب ابا عبدالله الحسین (ع) را اجرا می کنند، گویش آنها ادبی بوده و به صورت نظم سخن می گویند و مطالب خود را به صورت آهنگین روی دستگاه ماهور و گوشه های آن ادا می کنند. مخالف خوانها دسته دیگرند که نقش عمرسعد، شمر و لشکریان یزید را بازی می کنند و مطالب خود را معمولا بصورت نثر و با صدای بلند، خشن و خوفناک ادا می کنند، موسیقی بویژه ابزارهایی مانند طبل و شیپور نقش اساسی در ایجاد شور و هیجان در شبیه خوانی دارد. نسخه هایی که مورد استفاده شبیه خوانها و تعزیه گردانها قرار می گیرد تماماً نثرها و نظم هایی است که از گذشته به دست به دست و سینه به سینه منتقل شده اند به گفته وی سرآیندگان اشعار تعزیه کاملا مشخص نیستند اما نکته مهم این است که مطالب و تاریخ واقعه کربلا بطور دقیق در شبیه خوانی ها مشاهده می شود و گروه اجرا معمولا حساسیت ویژه ای در مورد اینکه تعزیه اجرا شده حتما منطبق بر واقعیت های حادثه کربلا باشد به خرج می دهد. هرچند برخی محققان علاقه مند در سال های اخیر اقدام به پژوهش در مورد تعزیه و جمع آوری اسناد در این زمینه کرده اند اما این نگرانی وجود دارد که این هنر اصیل مردمی رفته رفته عظمت خود را از دست بدهد جمع آوری و حفظ متون مختلف شبیه خوانی، ارائه آموزش های ابتدایی به شبیه خوان ها و مهمتر از همه حفظ بافت سنتی شبیه خوانی وظیفه ای است که ارگان های هنری و فرهنگی کشور در حفظ و بسط این هنر مردمی بر عهده دارند. نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه اردبیل با بیان اینکه ضرورت دارد آیین های این ایام با متانت خاص و به دور از هرگونه شیوه های بدعت آمیز و سبک برگزار شود، افزود: عزاداریهای امام حسین (ع) حکمتی دارد که باید بیش از پیش احیا شود. آیت الله سید حسن عاملی با تصریح به اینکه نوآوری در عزاداری ها وقتی مورد قبول است که به اصالت عزاداری اصیل سنتی و مختص ایام محرم خدشه وارد نشود،گفت: اقامه نماز اول وقت را از اهداف عالیه نهضت حضرت امام حسین (ع) بوده و عزاداران را به برپایی باشکوه نمازهای جماعت دراین ایام توصیه کرد. استاد حوزه و دانشگاه های کشور با بیان اینکه استان اردبیل به ویژه مرکز استان از گذشته های دور در برپایی باشکوه عزاداری ایام محرم شهرت دارد و به همین منظور بسیاری از دوستداران حسینی از دور و نزدیک و حتی از کشورهای همسایه برای شرکت در این عزاداریها به شهر اردبیل مسافرت می کنند و اردبیل خطه ولایتمدار و دوستدار حقیقی اهل بیت است، افزود: نباید اجازه بدهیم با برخی رفتارهای غیر مستند این چهره درخشان منطقه خدشه دار شود. در برخی از مساجد مراسم ویژه شبیه خوانی بر پا می شود شب عاشورا در تمام مساجد اردبیل روضه خوانی و عزاداری بر پا می شود، برای فردای آن روز معمولاً افرادی که در روز عاشورا در مراسم شبیه خوانی شرکت می کنند آماده مراسم شده و شب عاشورا مشغول تمرین نقش خود می شوند. روز عاشورا فضای شهر اردبیل طوری است که انگار قیامتی به پا شده است. تجمع مردم در مکان های مذهبی و شروع و حرکت دسته جات عزاداری و پرچم های عاشورایی در سطح شهر شور و حال خاصی به عزاداران حسینی می دهد. ایستگاه های مختلف صلواتی و پخش نذورات ماه محرم از جمله آن حرکات مردمی است که هر ساله با نظم و برنامه خاصی انجام می پذیرد. در شب عاشورا هم بعد از اتمام مراسمات عزاداری دهه اول ماه محرم هر محله در مسجد خود مراسم شام غریبان را برگزار می کنند. یعنی بعضی از دسته های سینه زنی و حتی زنجیرزنی هم به صورت خود جوش به دو دسته تقسیم شده و هر یک به نوبت چند بیتی از اشعار قدما را در رابطه با شهید شدن سالار شهیدان می خوانند و سینه می زنند و بخش انتهای شعر بلند می خوانند و سینه می زنند و این کار یک ساعتی انجام می شود تا اینکه مراسم دهه اول با روضه خوانی مداح آن مسجد پایان می پذیرد. ساری حالوا(حلوا) در مراسم های عزاداری اردبیل نذورات مختلفی از قدیم رسم بوده و بسیاری از این نذورات امروزه نیز در ایام محرم دیده می شود، پختن انواع آش نذری و توزع در بین عزاداران حسینی، پختن انواع فطیر محلی و مهمتر از همه پختن چند نوع حلوای محلی به صورت سنتی می باشد. حلوایی که در روستاهای اردبیل پخت می شود به دلیل استفاده از گندم سبوس دار رنگی تیره و سوخته دارد و اغلب این حلوا به صورت نذری در مراسمات محرم و شبیه خوانی توسط مادرانی که نذر خاصی دارند پخت شده و در بین تعزیه داران توزیع می شود که به لحاظ مواد استفاده شده بسیار لذیذ و مقوی می باشد و حلوایی که در اردبیل پخت می شود معمولاً به دلیل استفاده آرد سفید و زعفران رنگی کاملاً روشن و زرد رنگ دارد. این حلوا نیز به صورت سنتی در ایام محرم در منازل و افرادی که نذر ماه محرم دارند به صورت بسیار زیاد توسط افراد مجرب پخت می شود و در مراسمات مختلف عزاداری این حلوا در بین مردم محله یا خیابان توزیع می شود. به دلیل اینکه معمولاً هوای اردبیل سرد است پختن حلوا و مصرف آن در مراسمات ماه محرم برای عزاداران حسینی به لحاظ تقویت جسمی بسیار قابل اهمیت می باشد. با آرزوی قبولی سوگواری تمامی مؤمنان و شیعیان در عزای عظمای حضرت سیدالشهداء(ع) گزارش از بهرام آدشیرین پور
یکشنبه ، ۲۶مهر۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبرگزاری تسنیم]
[مشاهده در: www.tasnimnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 367]
-
گوناگون
پربازدیدترینها