واضح آرشیو وب فارسی:صدای ایران: در بیست و پنجم مهرماه ١٣١٨ که محمد فرخی یزدی شاعر، روزنامه نگار و وکیل دوره هفتم مجلس شورای ملی در زندان قصر درگذشت، برای مطبوعات آن زمان اتفاق مهمی نبود. هنوز از استبداد رضاخانی حدودا دو سالی باقی مانده بود و ظاهرا مرگ مشکوک یکی از بنیان گذاران مطبوعات مستقل ایران، خبر درخوری نبود. فرخی در ١٣٠٠ -در طلیعه همین قرن پرآشوب ما- روزنامه «طوفان» را تأسیس کرد و با آنکه بیش از پانزده بار توقیف شد، تا زمان توقیف و حبس مدیر مسئول آن، از انتشار بازنماند. فرخی از فرزندان طوفان مشروطیت بود و با محیط خفقان زده و استبداد کنار نمی آمد. اساسا اهل کنار آمدن نبود. زبان تند و تیزی داشت و تنها دو بیت در وصف ضیغم الدوله قشقایی، حاکم یزد را واداشت تا دستور بدهد دهانش را با نخ و سوزن بدوزند. در مجلس هفتم هم که به صراحت از رضاخان انتقاد کرد، هواداران سردار سپه طاقت نیاوردند و حیدری، نماینده مهاباد به سختی او را مورد ضرب و شتم قرار داد. فرخی در شگفت مانده بود که این چه خانه عدل و دادی است که وکیل ملت در آن امنیت ندارد. فرخی دستش همه جا که کوتاه می شد، با زغال بر دیوار زندان ها می نوشت. همین اواخر علی اصغر مونسان، مدیرعامل شرکت توسعه فضاهای شهری چنین گفته بود که بر دیوار یکی از سلول های زندان قصر اشعاری از فرخی رؤیت شده است و به ظن قریب به یقین فرخی در همان سلول زندانی بوده است. به استثنای بیست و پنجم مهرماه ١٣١٨ که پزشک احمدی به سلولش آمد و کار را یکسره کرد، در اغلب اوقات فرخی گریزپا بود. بارها موفق شده بود از زندان فرار کند. بعد از آنکه در زندان یزد دهانش را دوختند، مردم سر به اعتراض برداشتند و حتی وزیر کشور وقت را به استیضاح کشاندند. دولت همه چیز را انکار می کرد. صدای هیچ کس به جایی نمی رسید. اما فرخی به تنهایی دو ماه بعد از زندان فرار کرد. واقعیت آن است که فرخی از چنگ رضاخان نیز گریخته بود و از طریق شوروی خود را به آلمان رسانده بود. اما چندی بعد با فریب تیمورتاش به ایران بازگشت و گرفتار شد. او از مخالفان سرسخت قرارداد ١٩١٩ وثوق الدوله بود و از هر راهی که باز بود اعتراضش را به گوش همگان رساند. اما دلیل توقیف فرخی یزدی جرم سیاسی نبود. شهربانی وقت، آقا رضا کاغذ فروش را مجبور کرد تا بدهی اش از فرخی را مطالبه کند. شاعر پولی در بساط نداشت. در آن زمان با حق التبعید روزانه گذران زندگی می کرد. دارو نداری نداشت. بی خانمان و دربه در هر شب در جایی سکونت می کرد. کاخ و قصرش، «کاخ دادگستری» و «زندان قصر» بود. رأی بدوی دادگاه روزنامه نگار بدهکار، بیست وهفت ماه زندان بود. در تجدید نظر، قانون برای قانون گذار سابق سی ماه زندان در نظر گرفت. فرخی بی خانمان، پس از مرگ گوری از آن خود نیافت. در جایی نامعلوم دفنش کردند. برخی معتقدند که در گوری بی نام و نشان در مسگرآباد دفن شده است. ولی کسی محل دفن او را به درستی نمی داند. در گواهی رئیس زندان، علت فوت ابتلا به مالاریا و نفریت ذکر شده است. پس از شهریور بیست، معلوم شد که مرگ فرخی به دلیل تزریق آمپول هوا بوده است. از طنزهای تلخ تاریخ معاصر ایران، یکی هم این که فرخی در طلب هوای آزادی و طوفان بود و با هوا جان سپرد. طنز دیگر اینکه تیمورتاش هم به سرنوشت فرخی دچار شد. فرخی همواره در انتظار طوفانی بود که در آن خدای آزادی، ناخدای استبداد را شکست می داد. نقل این نبرد را خود در غزلی آتشین آورده است. بی دلیل نبود که در بهمن پنجاه وهفت، این غزل به یکی از سرودهای انقلاب بدل شد: «درمحیط طوفان زای ماهرانه در جنگ است/ ناخدای استبداد با خدای آزادی». تا قبل از بیست و پنجم مهرماه ١٣١٨، تا سهم شاعر و روزنامه نگار عصر استبداد از هوای آزادی مستقیما در رگ هایش جریان یابد، تا قبل گواهی جعلی فوت و تأییدیه دادستان تهران، غالب اسناد گواه آن اند که فرخی آرام و قرار نداشت. از کودکی به گریزپایی شهرت داشت و همیشه از مکتب و مدرسه می گریخت. او که چندین بار موفق شده بود از زندان فرار کند، در شامگاه برآمدن استبداد رضاخان نیز از مملکت گریخت. با این همه، سرانجام محکوم بدهکار زندان قصر بود. پاییز ١٣١٨ امانش نداد تا زنده بماند و هوای طوفان زای دو سال بعد را ببیند. از مشروطیت به بعد، حداقل در پنج روزنامه به طور مداوم نوشت. ذهن کنجکاوش به همه جا سرک می کشید. اما آزادی و برابری دو آرمان بزرگش بود که هیچ وقت در زندگی اش تجربه شان نکرد. از همه اینها گذشته، فرخی یکی از مؤسسان روزنامه نگاری مدرن بود که در گمنامی و بی گوری به جرم بدهکاری زندگی را وداع گفت. اگرچه ادبیات ما، تا حد زیادی حق فرخی یزدی را ادا کرده است و محمد علی سپانلو، شاعرِ فقید معاصر او را در زمره یکی از «چهار شاعرآزادی» برشمرده است و در کتب درسی و دانشگاهی نیز شخصیت ثبت شده ای است اما مطبوعات ایران به روزنامه نگار بدهکار همچنان بدهکار است.
شنبه ، ۲۵مهر۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: صدای ایران]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 26]