واضح آرشیو وب فارسی:روزنامه رسالت: عباس خسروانی* مسئله دروغگویی را می توان در حوزه سبک زندگی مورد مطالعه قرار داد.به عبارتی نبود صداقت در روابط اجتماعی یکی از آسیب های جدی سبک زندگی ایرانی-اسلامی است که هیچ سنخیتی با ایرانیت و اسلامیت ما ندارد.آیت الله خامنه ای از جمله شخصیت هایی هستند که آسیب شناسی و علت یابی در زمینه عدم پیشرفت لازم در بخش سبک و فرهنگ زندگی را ضروری خواندند و با دعوت از اندیشمندان حوزه و دانشگاه، نخبگان سیاسی و فکری، دستگاه های مرتبط با فرهنگ و تعلیم و نیز جوانان معتقدند در این زمینه باید همه به خود نهیب بزنیم و ضمن تلاش جدی برای آسیب شناسی، به چاره جویی و جستجوی راه های علاج بپردازیم.ایشان ابراز اطمینان کردنده اند اگر گفتمانی در زمینه آسیب شناسی و چاره جویی مشکلات موجود در سبک و فرهنگ زندگی به وجود آید، با توجه به نشاط و استعداد جوانان، حتماً درخشندگی ملت ایران در این زمینه نیز، چشم جهانیان را متوجه خود خواهد کرد.حضرت آیت الله خامنه ای در سخنرانی سال 91 خود در خراسان شمالی با توجه به نو بودن بحث «سبک زندگی» در ادبیات و فضای گفتمانی کشور، سخنان خود را با نوعی آسیب شناسی عینی همراه کردند و به طرح سئوالات متعدد پرداختند که یکی از این سئوالات به این شرح بود"آیا در معاشرت های روزانه همیشه به هم راست می گوییم؟ دروغ چقدر در جامعه رواج دارد؟"(بیانات در دیدار با جوانان خراسان شمالی 1391/07/23) دروغ یک پدیده روانی – اجتماعی است و با آنکه هیچ گاه از نظر زمانی و مکانی دارای کم و کیف یکسانی نبوده است عمر آن شاید به بلندای عمر زبان و چه بسا به درازای تاریخ تفکر باشد، به طوری که می توان فرض کرد همیشه با انسان و حیات اجتماعی او همراه بوده است. با مطالعه مثلها و متلها، طنزها و کنایه ها، اشاره ها و استعاره ها، توبه نامه ها و ندبه ها و نمایشنامه ها و فیلمنامه ها می توان به حضور این پدیده در زندگی انسانها از زمان های کهن تا به امروز پی برد و به عمق آمیختگی آن با روزمرگی زندگی آشنا شد. در اندیشه ایران باستان، یکی از بزرگترین دیوها یا شیاطین، «دروغ» بود، و مردمان و حتی پادشاهان بیشترین هراس را از این پدیده اهریمنی داشتند و بر آن بودند که دروغ همچون خشکسالی و جنگ می تواند سرزمین آنها و همه انسان ها را به باد فنا دهد.به عبارتی"صداقت یکی از محوری ترین مفاهیم اخلاق در رشته های متنوع علوم انسانی و خصوصا شاخه های مذهبی بوده است".(جوادی آملی1377،خواجه نصیرالدین 1369،مطهری 1367). اصل صداقت و راستی از مهم ترین اصول اخلاقی-عقلانی است که همگان بر آن اتفاق نظر دارند. صداقت هر چند به معنای مطابقت قول و گفتار با واقع و حقیقت است، ولی گاه با قید دیگری چون مطابقت قول و گفتار با واقعیت یا حقیقت همراه با اعتقاد است؛ چرا که گاه کسی سخنی را می گوید و از چیزی خبر می دهد که واقعیت و حقیقت است، ولی خودش بدان اعتقاد و اذعان نداشته و تصدیق نمی کند و در حقیقت برخلاف باور و اعتقاد خویش سخنی را بر زبان می راند. قرآن مجید دروغگویان را مؤمن نمی داند و آنان را در ردیف کفار و منکران آیات الهی قرار می دهد و می فرماید:"انما یفتری الکذب الذین لا یؤمنون بایات الله و اولئک هم الکاذبون" تنها کسانی مطالب دروغ را به خدا می بندند که ایمان به آیات خدا ندارند و دروغگویان واقعی آنها هستند.(نحل،105).خداوند متعال می فرماید:"إن الله لا یهدی من هو کاذب کفار" خداوند آن کس را که دروغگو و کفران کننده است هدایت نمی کند.(زمر، 3). و نیز می فرماید:"ان الله لا یهدی من هو مسرف کذاب" خداوند کسی را که اسراف کار و دروغگو است هدایت نمی کند.(غافر،28)."فی قلوبهم مرض فزادهم الله مرضا و لهم عذاب الیم بما کانوا یکذبون" در دل های آنها نوعی بیماری است، خداوند بر بیماری آنها می افزاید و عذاب دردناکی به خاطر دروغ هایی که می گفتند دارد (بقره،10).در این آیه سخن از صفات و اعمال زشت منافقان در میان است، و به خصوص روی مسئله دروغگویی آنها تکیه می کند.امام علی علیه السلام دروغ را ناسازگار با ایمان مطرح کرده اند که اشاره به این نکته دارد که دروغ زمینه رسوایی و زبونی و نیز زمینه های فکری، فرهنگی و اخلاقی سقوط انسان را فراهم می کند:"جَانِبُوا الْکَذِبَ فَإِنَّهُ مُجَانِبٌ لِلْإِیمَانِ الصَّادِقُ عَلَی شَفَا مَنْجَاةٍ وَ کَرَامَةٍ وَ الْکَاذِبُ عَلَی شَرَفِ مَهْوَاةٍ وَ مَهَانَة".از دروغ بر کنار باشید که از ایمان فاصله دارد، راستگو در مسیر نجات و بزرگواری است اما دروغگو بر لب پرتگاه هلاکت و پستی قرار گرفته است.( نهج البلاغه،خطبه 86) در حدیثی از امیرمؤمنان علی علیه السلام می خوانیم که فرمود:"وَشَرُّ الْقُولِ الْکِذْبُ؛ بدترین سخن، دروغ است".باز در حدیث دیگری از علی علیه السلام دروغ به عنوان بدترین گناهان معرفی شده می فرماید:"اعْظَمُ الْخِطایا عِنْدَاللَّهِ الْلِسانُ الْکَذُوبِ وَ شَرُّ النَّدامَةِ نَدامَةُ یَوْمِ الْقِیامَةِ" بدترین گناهان نزد خدا (گناه) زبان دروغگو است، و بدترین پشیمانی روز قیامت است. امیرمؤمنان علی علیه السلام مردم را از دوستی با دروغگویان بر حذر داشته وفرمودند:"وَ ایَّاکَ وَ مَصادَقَةَ الْکَذَّابِ فَانَّهُ کَالسَّرَابِ یُقَرِّبُ عَلَیْکَ الْبَعِیدَ وَ یُبَعِّدُ عَلَیْکَ الْقَریبَ" از دوستی با دروغگو بپرهیز که مانند سراب است، دور را در نظر تو نزدیک، و نزدیک را دور می سازد.(و تو را گمراه می کند).همچنین این سخن از امیرمؤمنان(ع) نقل شده است:"انسان هیچ گاه طعم ایمان را نمی چشد، تا دروغ را ترک گوید خواه شوخی باشد یا جدی.(وسائل الشیعه ،ج21، ص250، بحارالانوار، ج66، ص942). از نظر حضرت علی علیه السلام دروغ کلید گناهان شمرده شده و می فرمایند:راستگویی دعوت به نیکوکاری می کند، و نیکوکاری دعوت به بهشت(مشکاه الانوار، ص271.) از روایات بالا به خوبی استفاده می شود که دروغ سرچشمه انواع گناهان و متزلزل کننده ارکان ایمان و بدترین سخنان و دعوت کننده به انواع معاصی و شاخه ای از شاخه های نفاق و پاره کننده رشته های اعتماد و اتّحاد است، و درباره کمتر گناهی این همه نکوهش و مذمّت دیده می شود.جامعه کنونی ما متاسفانه به دلایل گوناگون و به رغم سنت های دیرینه ای که از آن برخوردار بوده اند و می توانستند از آن در برابر گسترش دروغ و عوارض ناشی از آن خود را محافظت کنند، با تن دادن به ساختارهای دروغ خود را در واقعیتی بسیار مشکل قرار داده است به صورتی که امروز می توان ادعا کرد شفافیت های لازم برای مدیریت جامعه در سطوح مختلف به حداقل هایی غیر قابل قبول رسیده اند. افراد زیادی به شدت و در تمام موارد دروغ می گویند و دروغگویی حتی قبح اخلاقی خود را از دست داده است به صورتی که در سطح زبان شناختی نیز، واژه «خودمانی» ای ابداع شده (خالی بندی) که در اکثر گفتگوهای نزدیک و صمیمی به کار می رود و تلخی و قبح واژه «دروغ» را در خود ندارد، ولی کاملا با همان معنا انطباق دارد. *دانشجوی دکتری جامعه شناسی مسائل اجتماعی ایران
یکشنبه ، ۱۹مهر۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: روزنامه رسالت]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 23]