واضح آرشیو وب فارسی:رهیاب: سنت خواندن صیغه عقد اخوت بین مومنین از دیرباز وجود داشته است. انجام این آیین به افزایش شادی و همدلی و برادری در جامعه کمک می کند.شاید یکی از زیبا ترین سنت های نبی خدا(ص)، ترویج اخوت (برادری) نه در حرف بلکه در عمل بود. عقد اخوت نه تنها می تواند دل های مسلمانان را به همدیگر نزدیک تر کند بلکه نسبت به کسانی که با هم برادر خوانده می شوند حقوقی نیز به وجود می آورد که به وسیله آنها افراد نسبت به هم متعهد می شوند. در این مطلب سعی شده عقد اخوت را، هم از نظر تاریخی و هم از جنبه تاثیرات اجتماعی بررسی کنیم و به سوالات مختلفی که درباره آن وجود دارد پاسخ دهیم؛ اینکه آیا عقد اخوت تنها برای آقایان است؟ چه کسانی می توانند با همدیگر برادر خوانده شوند؟ حقوق برادری چیست و دلیل این حقوق چیست؟ چه زمانی پیامبر(ص) عقد اخوت را مرسوم کرد؟ سابقه نخستین پیمان برادری و برقراری عقد اخوت در مدینه به اوایل ورود پیامبر(ص) به این شهر برمی گردد. مدتی بود که پیامبر از مکه به مدینه مهاجرت کرده بود و گروهی از مسلمانان مکه که بعد ها به «مهاجرین» مشهور شدند او را در این هجرت همراهی می کردند. این گروه وقتی همراه پیامبر(ص) از مکه خارج می شدند مال و منال خود را در مکه جا گذاشتند. از طرفی در مدینه هم قوم و خویشی نداشتند که از آنها حمایت کند اما در مدینه کسانی بودند که به پیامبر و دین او ایمان آورده بودند و به آنها «انصار» می گفتند؛ همان گروهی که هر چه داشتند با مهاجرین تقسیم کردند. پیامبر(ص) هم برای اینکه میان مهاجرین و انصار اختلافی پیش نیاید و روح برادری و برابری دینی را به نمایش بگذارد، رسم اخوت و برادر خواندگی را بنا کرد. پیامبر(ص) انصار را از این طریق به کار خیر تشویق کرد و مهاجرین را در برابر انصار مسئول ساخت. به اعتقاد کار شناسان، پیامبر(ص) به این دلیل میان مهاجرین و انصار عقد اخوت خواند تا معنی جامعه اسلامی محقق شود و همه افراد اجتماع نسبت به هم حس مسئولیت پیدا کنند. چه زمانی می توان عقد اخوت را خواند؟ لابد در کتاب های دعا مانند «مفاتیح الجنان» متن صیغه اخوت را خوانده اید. علما عقد اخوت را در این کتاب ها در ماه ذی الحجه و در اعمال روز عید غدیر خم نوشته اند. روز هجدهم این ماه روزی است که سنت عقد اخوت خوانی پیامبر(ص) برای دومین بار احیا شد. برای همین به نظر تمامی علما بهتر است در هجدهم ذی الحجه این عقد میان کسانی که مایلند با همدیگر برادر شوند جاری شود اما بنابر نظر خیلی از علمای دیگر و همین طور نظر مقام معظم رهبری هر روز دیگری هم می شود این عقد جاری شود. سوال دیگری که در این زمینه وجود دارد این است که آیا واجب است این عقد به زبان عربی خوانده شود؟ نظر مقام معظم رهبری در این خصوص این است که لازم نیست این صیغه به عربی خوانده شود بلکه به هر زبانی می توان آن را خواند؛ فقط به شرطی که دو طرف از مسئله آگاه باشند و مفهوم جملاتی که استفاده می شود معنی صیغه عقد را برسانند. در ضمن لازم نیست فرد سومی این صیغه را بخواند بلکه یکی از دو طرف می تواند جملات عقد را بیان کرده و طرف دیگر با آگاهی آن را قبول کند. بدین ترتیب دو فرد می توانند با یکدیگر برادر شوند. چه کسانی می توانند با همدیگر برادر شوند؟ پیامبر گرامی اسلام(ص) در هر دو باری که عقد اخوت را خواند به برخی از مسائل توجه داشت. او سعی می کرد دو نفری را که با هم برادر می کند کسانی باشند که از نظر اخلاقی و خلقیات به هم نزدیک باشند. به عنوان مثال حضرت هیچوقت میان افرادی که در همه خصوصیات نقطه مقابل هم بودند عقد اخوت جاری نکرد. یا اینکه اگر کسی تمایلی به طرف مقابل نداشت به دست پیامبر(ص) با دیگری برادر نشد. در واقع آنهایی که از مهاجرین و انصار در خصوصیات به هم نزدیک بودند و قرابتی با هم داشتند با همدیگر برادر شدند چرا که بعد از عقد اخوت، حقوقی میان افراد واجب می شود که باید آنها را بجا آورند در حالی که اگر این افراد به همدیگر تمایل نداشته باشند عملا حقوق آنها تضییع می شود. اگرچه در عقد اخوت حقوق سختی میان دو برادر وضع نمی شود ولی همان اندک ها هم باید رعایت شود. بنابراین پیامبر(ص) میان هر کسی که عقد اخوت خوانده، آن دو قبل از این اتفاق با همدیگر آشنا و دوست صمیمی بوده اند. خانم ها می توانند خواهرخوانده شوند؟! یکی از مسائلی که درباره عقد اخوت مطرح می شود این است که آیا زنان نمی توانند با همدیگر خواهر خوانده شوند؟ چون خیلی ها با توجه به نام این عقد تصور می کنند فقط مردان حق برادرخواندگی دارند. به اعتقاد حجت الاسلام محمد جلمبادانی درست است که عقد اخوت در لغت به عقد میان مردان اطلاق می شود چرا که اخوت از ریشه واژه «اخ» است. استفاده از واژه مذکر هم به خاطر منحصر شدن این عقد برای مردان نیست بلکه در زبان عربی آنچه را می خواهند عمومیت بدهند و به تمامی مردم سرایت دهند مذکر می آورند. بنابراین طبق سنت اسلامی خانم ها نیز می توانند با هم خواهرخوانده شوند. در کتاب «الغدیر» علامه امینی نیز آمده که پیامبر(ص) میان حضرت فاطمه(س) و همسرش (ام سلمه) این عقد را جاری کرده بود. در واقع تمامی حقوقی که در عقد اخوت بین مردان ایجاد می شود، در میان خانم ها هم ایجاد می شود و هیچ تفاوتی در این میان بین زن و مرد وجود ندارد. البته لازم به ذکر است که عقد اخوت فقط و فقط میان دو همجنس می تواند برقرار شود. البته در خصوص جاری کردن عقد اخوت میان خانم ها علما نظرات مختلفی دارند. بعضی این عقد را مختص مردان می دانند و برخی دیگر گفته اند که این عقد بین دو خانم رجائا باید خوانده شود. به دلیل نظرات مختلف در این خصوص بهتر است مکلفین به حکم مرجع خود مراجعه کنند. حقوق برادری چیست؟ در خصوص حقوق برادری که با خواندن عقد اخوت میان دو فرد برقرار می شود نظرات مختلفی وجود دارد که در اینجا به برخی از آنها اشاره می کنیم. حجت الاسلام جلمبادانی می گوید: «عده ای از علما معتقدند بعد از قرائت عقد اخوت، طرفین همه حقوق- به جز دعا کردن و یاد کردن در هنگام زیارت- را فسخ می کنند تا در صورت قصور طرف مقابل حقی بر گردن کسی نماند. پوشاندن عیوب ، یاری هنگام اندوه و سختی، نادیده گرفتن لغزش و اشتباه، دفاع از او هنگامی که غیبتش را می کنند، خیرخواهی، عبادت هنگام بیماری، شرکت در تشیع جنازه او، قبول دعوت و هدیه برادر، کوشش در حفظ ناموس برادر، باور کردن قسم و دوست بودن با دوستان و دشمن بودن با دشمنان از جمله وظایفی است که بعد از برادر خواندگی برای افراد ایجاد می شود. البته علاوه بر اینکه دو برادر در این دنیا حقوقی را باید رعایت کنند در آخرت نیز باید شفیع یکدیگر باشند و برای ورود به بهشت منتظر همدیگر شوند. صیغه عقد اخوت در کتاب «مستدرک الوسائل» نقل کرده: «دست راست خود را بر دست راست برادر مومن خود بگذارد و بگوید: «وَاخَیْتُکَ فِی اللهِ وَ صَافَیْتُکَ فِی اللهِ وَ صَافَحْتُکَ فِی اللهِ وَ عَاهَدْتُ اللهَ وَ مَلائِکَتَهُ وَ کُتُبَهُ وَ رُسُلَهُ وَ أَنْبیاءَهُ وَ الْأَئِمَّهَ الْمَعْصُومینَ عَلَیْهِمُ السَّلامُ عَلَى أَنِّی إِنْ کُنْتُ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّهِ وَ الشَّفَاعَهِ وَ أُذِنَ لِی بِأَنْ أَدْخُلَ الْجَنَّهَ لا أَدْخُلُهَا إِلا وَ أَنْتَ مَعِی/ در راه خدا برادرت شدم و در راه خدا دوست با صفایت گشتم و در راه خدا با تو دست دادم و با خدا و فرشتگان و کتاب ها و رسولان و امامان معصوم (علیهم السلام) عهد کردم بر اینکه اگر از اهل بهشت و شفاعت بودم و به من اجازه داده شد که وارد بهشت شوم. به بهشت وارد نشوم مگر اینکه تو هم با من باشى». آنگاه برادر مومن بگوید: «پذیرفتم». سپس بگوید: «همه حقوق برادرى را از تو ساقط کردم به جز شفاعت و دعا و زیارت». عقیق
جمعه ، ۱۰مهر۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: رهیاب]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 113]