واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین:
گفتوگو با لباف خانیکی، مدیرکل پیشین اداره میراث فرهنگی خراسان رضوی مسیر ولایت 100 اثر تاریخی دارد شورای فرهنگ عمومی اواخر دهه 70 مصوبهای مبنی بر بررسی و شناسایی جاده ولایت به تصویب میرساند و پژوهش و بررسی مسیر حرکت ورود امام رضا(ع) در استان خراسان به رجبعلی لباف خانیکی، باستانشناس و معاون پژوهشی وقت اداره کل میراث فرهنگی استان خراسان واگذار میشود. با او درباره مسیر ولایت و ثبت آن به گفتوگو نشستیم.
لباف خانیکی تا چندی پیش مدیرکل اداره میراث فرهنگی استان خراسان رضوی بود. پس از بازنشستگی نیز دوباره از او برای همکاری دعوت می شود تا مدیریت موزه بزرگ خراسان را به عهده گیرد. به نظر شما مسیر ولایت در زمره میراث تاریخی فرهنگی قرار می گیرد یا میراث معنوی؟ جاده ولایت، هم جنبه های میراث ملموس و هم میراث ناملموس را شامل می شود و استحقاق ثبت هم میراث ملموس و هم ناملموس را دارد. در میراث ناملموس و معنوی گفته می شود این میراث شامل آیین ها و رفتارهای ویژه و درخشان یک ملت یا قوم است. از این منظر جاده ولایت چگونه می تواند جزو میراث ناملموس اطلاق شود؟ از جنبه های مختلفی می توان به این موضوع نگاه کرد؛ نخست این که شخصیت بزرگی چون امام رضا(ع) از این مسیر عبور کرده اند و پس از ایشان آیین و فرهنگی رواج یافت که سبب دگرگونی فرهنگی و تغییرات معنوی در آن مناطق شد. یکی از این آیین ها که می تواند در فهرست آثار معنوی به ثبت برسد خود مفهوم زیارت است. در خود این مسیر پدیده زائر پیاده را داریم که سال 91 در فهرست میراث معنوی ثبت شد. شما مسئول بررسی و شناسایی جاده ولایت در استان خراسان بوده اید. درباره پژوهش هایی که در این زمینه انجام داده اید توضیح می دهید؟ سال 78 یا 79 در شورای فرهنگ عمومی، طرح بررسی و شناسایی مسیر حرکت امام رضا(ع) در ایران ارائه شد. آقای مهندس بهشتی، رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی من را برای این موضوع معرفی کرد و از طرف اداره کل ارشاد استان خراسان به من مأموریت داده شد مسیر حرکت امام رضا(ع) را بررسی و شناسایی کنم. ما براساس تحقیقات کتابخانه ای به این نتیجه رسیدیم که امام رضا(ع) به احتمال زیاد پس از آن که عشق آباد طبس را پشت سر گذاشتند، از مسیر بردسکن به سمت مشهد حرکت کرده اند. پیش از بردسکن، رباط زنگیچه را مورد بررسی قرار دادیم که دارای چشمه پرآبی است و به احتمال زیاد امام رضا (ع) از این رباط عبور کرده باشند. پس از آن به روستای رحمانیه رسیدیم که دارای یک قلعه گرد متعلق به دوران ساسانی است و ما ابتدای ورود امام(ع) به خراسان را همین روستا در نظر گرفتیم. پس از آن به بررسی مسیر حرکت ایشان تا نیشابور و از نیشابور به مشهد و از آنجا به سرخس، نه از جاده امروزی بلکه از کنار کشَف رود پرداختیم که در رباط ماهی با مسیر اصلی جاده ابریشم یکی می شد و به سمت سرخس می رفت. ما در فاز نخست این بررسی ها سعی در اثبات فرضیه وجود مسیر جاده ولایت با توجه به انبوه بناها و آبادی ها و تأسیسات بین راهی مانند کاروانسرا داشتیم. ما در طول این مسیر بیش از 100 اثر تاریخی پیدا کردیم و وقتی آن را با نقشه مطابقت دادیم به مسیر کاملا موجه و معتبری برخوردیم که امام رضا(ع) از آن عبور کردند. آیا متون تاریخی نیز این مسیر را تائید می کنند؟ در بعضی از این منزل ها که در آن مسیر قرار دارد، کتاب ها و متون تاریخی اشاره مشخصی دارند؛ برای مثال شهر ترشیز، شهر نیشابور، روستای ده سرخ و کوه سنگی مشهد که در متون تاریخی به آن اشاره شده است. مراحل بعدی بررسی و شناسایی مسیر را نیز شما به عهده داشتید؟ بله؛ پس از آن که گزارش بررسی های ما به شورای فرهنگ عمومی ارسال شد، شورا از آن استقبال کرد و در دوره وزارت آقای صفار هرندی در وزارت ارشاد، مرحله بعدی طرح نیز به من واگذار شد. در مرحله دوم، هدف ما مستندسازی و مستندنگاری مسیر بود که عوارض بین مسیر را از نظر تاریخی و هویتی مشخص کنیم. همچنین عناصری را در ارتباط با حضور امام رضا(ع) در طول مسیر مشخص کنیم تا در جاده ولایت نصب شوند تا به مسیر هویت داده شود، به گونه ای که زایران با دیدن این المان ها متوجه عبور امام رضا(ع) از مسیر شوند. ما با تشکیل گروهی با هشت متخصص از جمله یک مجسمه ساز، اتفاقات خاصی را که در هر منطقه برای حضرت افتاده در قالب المان هایی طراحی کردیم. برای مثال در ابتدای نیشابور، المان خوشامدگویی مردم نیشابور از امام رضا(ع) یا در قسمت دیگری المانی برای حدیث سلسله الذهب طراحی و ساخته شود. هیچ یک از این المان هایی که به آن اشاره کردید، ساخته شده تا در طول مسیر ولایت نصب شود؟ تا امروز هیچ کدام ساخته و نصب نشده است. در واقع ما گزارش دو مرحله طرح را در قالب چهار جلد به اداره کل فرهنگ و ارشاد استان خراسان و انجمن آثار و مفاخر ملی ارائه کردیم که می تواند به صورت کتاب جامعی منتشر شود، ولی متأسفانه تاکنون چنین اتفاقی روی نداده است. به نظر شما ثبت مسیر ولایت چه آثار و نتایجی برای گردشگری زیارتی می تواند به همراه داشته باشد؟ به نظرم اگر ابتدا به فکر کاربردی کردن مسیر ولایت باشیم، نتایج بهتری حاصل خواهد شد، هر چند این مسأله با ثبت مسیر ولایت منافاتی ندارد. در مسیر نیشابور ـ مشهد از سه راه شریف آباد مسیر جاده ولایت از جاده اصلی به سمت شمال جدا می شود و از دامنه های کوه بینالود به سمت دره های سرسبز و زیبا می گذرد تا به طرق و کوه سنگی می رسد. می توان این مسیر را برای زایران پیاده آماده کرد تا آنها در مسیر ولایت حرکت کنند؛ مسیری که بسیار خوش آب و هواست و تدارک امکانات برای آن کار دشواری نیست. اگر این موضوع عملیاتی شود، حتی مهم تر از ثبت جاده ولایت خواهد بود. اگر این مسیر ثبت شود، ولی به آن کاربری داده نشود، جز مسئولیت و محصوریت و... چیزی عاید نخواهد شد.
 
دوشنبه 30 شهریور 1394 ساعت 02:15
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 50]