واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: كليساي كاتوليك احتمال وجود حيات فرازميني را به رسميت شناخت داستان واتيكان و فرازمينيها
جام جم آنلاين: در سالهاي پس از رنسانس علمي تاكنون معادله بزرگي ميان جوامع علمي و كليساي كاتوليك در جريان بوده است. علم غربي كه مدت يك هزاره خود را در زير فشار سختگيريهاي حكومت واتيكان ميديد احساس كرد در شرايط جديد ميتواند آزادانه حركت كند. اثبات دستاوردهاي علمي جديد نيز جايگاه دانشمندان را ارتقا ميداد و جوامع علمي نيز هربار كه كليساي كاتوليك قصد داشت وارد حوزه علوم شود داستانهاي قرون وسطي و محاكمه گاليله و امثال او را به ياد كليسا ميآوردند.
از حدود 28 سال پيش و با انتخاب پاپ ژان پل دوم به مقام پاپي، تلاشهاي زيادي در خصوص آشتي علم و كليسا برداشته شد كه عفو گاليله يكي از نقاط عطف آن بود اما اين مواجهه در زمان جانشين او پاپ بنديكت شانزدهم بار ديگر بالا گرفت، اما هفته پيش پدر گابريل فوئز، رئيس رصدخانه واتيكان و مشاور علمي پاپ بنديكت در گفتگويي با هفتهنامه لابزرو دروم كه روزنامه نيمه رسمي واتيكان محسوب ميشود، مطالبي را بيان كرد كه نوعي انقلاب در زمينه علمي واتيكان محسوب ميشود، او وجود موجودات فرازميني را پذيرفت.
اين پذيرش پس از آن به دست آمد كه واتيكان و دانشمندان مناقشهاي چند قرنه را پشت سرگذاشتهاند، مناقشهاي كه هنوز هم ادامه دارد و احتمالا هيچگاه به پيروزي يك سوي ماجرا ختم نخواهد شد.
35كيلومتر دورتر از شهر رم و ميدان سنت پيتر در منطقهاي ييلاقي و مشرف به درياچهاي زيبا، قصر گاندالفو برفراز تپهاي كم ارتفاع قرار گرفته است.
اين قلعه يكي از اقامتگاههاي پاپ به شمار ميرود و بسياري از ملاقاتهاي مهم پاپ و كاردينالهاي ارشد در اين قلعه قديمي صورت ميگيرد، اما از زمان پاپ پيرس يازدهم در دهه 1930 بود كه بهدستور او تجهيزات رصدخانه واتيكان به همراه مجموعه ارزشمندي از آثار علمي نجومي به اين اقامتگاه تابستاني پاپ منتقل شد.
تجهيزات جديدي به مجموعه رصدخانه واتيكان در گندالفو اضافه شد و اگر چه امروز واتيكان در جايي بسيار دورتر (ايالت آريزوناي امريكا) صاحب يكي از مدرنترين مراكز تحقيقات ستارهشناسي (VoRco) است، اما مجموعه با ارزشي كه در گندالفو نگهداري ميشود، جايگاه بار ارزشي به آن داده است.
در كتابخانه اين قلعه كه درهاي آن تنها تحت شرايط بسيار خاص و براي افراد عادلي رتبه باز ميشود مجموعهاي از دستنويسهاي بسيار ارزشمند كه در فهرست كتابهاي ممنوعه واتيكان قرار دارند نگهداري ميشود. 22 هزار جلد كتاب دستنويسهاي منحصر به فردي از دانشمنداني چون كپرنيك، گاليله، نيوتون، كپلر، تيكو براهه، كلاويوس ويچي و تعداد زيادي از نسخ علمي دوران اسلامي در آنجا نگهداري ميشود.
اين مركز علمي مهم شاهد رويدادهاي غريبي بوده است، اما شايد نه پاپ گريگوري سيزدهم كه دستور ساخت رصدخانه در ميدان سنت پيتر را داد و نه پاپ يبوس يازدهم كه رصدخانه را به گندالفو منتقل كرد هيچگاه فكر نميكردند روزي سرپرست اين مركزي كاتوليكي سختي به زبان آورد كه در چند قرن قبل كليسا افرادي را براي به زبان راندن آن حرفها زنده در آتش سوزانده بود.
اگر به قرن 17 برگرديم متوجه ميشويم كه كليساي كاتوليك آن دوران با امروز تفاوتهاي فراواني داشت و اجازه ابراز هيچ نظري كه در تضاد با آموزههاي رسمي آن باشد را نميداد و اوج اين دوران عصر تفتيش عقايد (Inquisition) بود، اين دادگاه به بررسي در ريشه عقايد افراد در حوزههاي مختلف از جمله حوزههاي علمي ميپرداخت و اگر تضادي با آموزههاي كليسا مييافت صاحب آن را تكفير ميكرد و مجازاتي دردناك منتظر آنها بود، هزاران نفر در آن سالها به دليل محكوم شدن در دادگاههاي تفتيش عقايد زنده در آتش سوزانده شدند و يكي از بحثبرانگيزترين سوژهها مسائل كيهانشناسي و نجومي بود.
كليساي كاتوليك كه آن دوران خود را در مركز عالم ميديد به مدل جهاني بطلميوس اعتقاد داشت كه زمين را در مركز عالم ميديد و به سختي از آن دفاع ميكرد و در برابر هر صداي مخالفي مقاومت ميكرد. داستان محكوميت گاليله يكي از جنجالبرانگيزترين نمونههاي تاريخي اين رويارويي است. گاليله كه 400 سال قبل با رصد تلسكوپي آسمان شواهد تجربي به رد نظريه زمين مركزي يافته بود كه حرفهاي كپرنيك و كپلر را تاييد ميكرد و زمين را از مركزيت عالم به كناري انداخت.
شايد انتشار چنين عقيدهاي جايگاه مركزي و محوري كليسا را نيز با چالش مواجه ميكرد. گاليله به دليل نگراني از رفتار كليسا نتايج خود را منتشر نكرد تا زماني كه يكي از دوستان او به نام پاترن باربرياني با نام اوربان هشتم به مقام پاپي، گاليله نيز اثر خود به نام گفتگو در باب 2 روايت درخصوص جهان را كه در سال 1632 منتشر كرد اما او بيش از اندازه به نفوذ دوست خود اميد بسته بود، مركزيت عالم موضوع شوخيبرداري نبود و گاليله را به پاي ميز محاكمه تفتيش عقايد كشاند.
توبه ظاهري گاليله جان او را نجات داد و تبعيد خانگي او را به همراه داشت. اما روح او هرگز مورد بخشش قرار نگرفت و او به دليل اثبات خورشيد مركزي گناهكار شناخته شد. اما 30 سال قبل از انتشار گفتگو، كليسا دانشمند ديگري را كه حاضر به توبه نشده بود از دادگاه تفتيش عقايد به هيمه برافروخته در ميدان شهر فرستاده شد تا زنده سوزانده شود.
جوردانو برونو، كشيش ايتاليايي بود كه عقايد نوآورانه زيادي را مطرح ميساخت او هم همانند كپرنيك به نظام زمين مركزي عالم انتقاد داشت كه خورشيد بايد در مركز منظومه شمسي باشد اما او اعتقاد كفرآميز ديگري نيز داشت و آن مربوط به اعتقاد برونو به امكان وجود جهانهاي ديگر و امكان وجود حيات در آنها بود، برونو نميتوانست بپذيرد كه انسان تنها موجود زنده كل عالم باشد و اين يكي از دلايل اصلي بود كه در دادگاه تفتيش عقايد روم بر عليه برونو مورد استدلال قرار گرفت و در نهايت در 17 فوريه 1600 در آستانه قرن جديد در ميدان شهر سوزانده شد.
بعد از رنسانس نبرد آشكار عالمان و كليسا به لايههاي پنهانتري منتقل شد اما همچنان ادامه يافت، پاپ ژان پل دوم كه وظيفه خود را آماده كردن كليساي كاتوليك براي ورود به هزاره جديد ميدانست، سعي كرد حتيالامكان تنشهاي جهان ايمان مسيحي و دانش نوين را كم كند. به همين دليل در گندالفو ميزبان برخي از سرشناسترين كيهانشناسان چون هاوكينگ شد تا نظريات جديد را بشنود.
اگرچه پاپ حاضر نشد هيچگاه روشهاي تحقيقاتي مدرن پزشكي چون استفاده از سلولهاي بنيادي را نپذيرفت. اما در سال 1979 كميسيوني از رياضيدانان، كاردينالها، مورخان و اخترشناسان را تشكيل داد تا روند دادگاه گاليله را بار ديگر مورد بررسي قرار دهند. نتيجه اين بررسيها كه 13 سال به طول كشيد در حكم اول نوامبر 1992 به نتيجه رسيد ، در اين بيانيه كه با مهر مقام پاپي منتشر شد پس از 360 سال و در عصري كه ماهوارههاي فضايي در مرزهاي منظومه شمسي قرار داشتند حكم محكوميت گاليله را نقض و حكم بر بيگناهي گاليله داد اما بر درستي اقدام كليسا در آن دوره نيز تاكيد كرد.
با درگذشت ژان پل دوم و در پي اجلاس مخفي كاردينالها ساعت 19/18 روز سهشنبه 30 فروردين 84 كاردينال جوزف راينزيگر با لقب بنديكت شانزدهم به مقام پاپي رسيد. او كه اكنون 81 سال سن دارد و به 10 زبان زنده دنيا سخن ميگويد و بسياري اميدوار بودند حضورش جهش ديگري به سوي علم باشد اما رويدادها مسير ديگري را رفت.
قراردادن تحقيقات پزشكي سلولي و روشهاي پيشگيري از بيماريهاي جنسي در فهرست گناهان جديد و دفاع از محاكمه و محكوميت گاليله از سوي بنديكت خشم مجامع علمي را برانگيخت به طوري كه در ابتداي سالجاري و زماني كه پاپ ميخواست براي مراسم آغاز سال تحصيلي به دانشگاه رم برود، دانشجويان دست به اعتراض زدند و مانع سخنراني و حضور او شدند.
اما واتيكان بار ديگر همگان را شگفتزده كرد و در حالي كه همگان گمان ميكردند با كليساي سرسختتر از ژان پل مواجهند روزنامه لا آبذر ويتور، رومانو كه ارگان نيمهرسمي واتيكان محسوب ميشود گفتگويي را با كشيش 45 ساله واتيكان و رئيس رصدخانه واتيكان كه مشاور علمي پاپ بنديكت نيز به حساب ميآيد منتشر كرد.
پدر گابريل فونز در اين گفتگو براي نخستين بار در تاريخ كليسا و برخلاف همه نظرات قبلي و حتي سوزاندن دانشمندان، اعلام كرد باور به وجود حيات فرازميني در مريخ يا نقاط ديگر كيهان تقابلي با باورهاي كاتوليكي ندارد و حتي ممكن است تمدنهاي هوشمندانه ديگري وجود داشته باشندكه از گناه نخستين مبرا باشند.
عنوان اين گفتگوي جنجالبرانگيز به نام «فرازمينيها برادر من هستند» موجي از حيرت را ايجاد كرد. كليساي كاتوليك بر مبناي قوانين فقهي سختگيرانهاش انسان را در مركز عالم و آفرينش ميداند و نميتوانست حضور حيات در نقاط ديگر را بپذيرد، بورتو و دهها نفر ديگر به دليل اين اظهارنظر سوزانده شده بودند.
بسياري از كارشناسان اميدوارند اين اظهارنظر رسمي واتيكان آغازي براي آشتي بيشتر ميان علم و كليساي كاتوليك باشد و راه را به سوي تفاهم بيشتر باز كند. شايد اين تغيير اساسي كه دست كمي از پذيرش مدل زمين مركزي و انقلاب كپرنيكي در تاريخ علم ندارد، بتواند كليسا را به اين سوي ببر كه در حل مشكلاتي نظير شيوع ايدز در آفريقا و تلاش براي افزايش ضريب سلامت مردم و تحقيقات پزشكي نيز، نقش مسوولانهتري را بر عهده گيرد برخي ديگر نيز اعتقاد دارند شايد تحولات اخير در حوزههاي فضايي و افزايش احتمال حيات سلولي به مريخ، اقمار مشتري و ديگر نقاط كيهان، كليساي واتيكان را به اقدامي پيشگيرانه وادار كرده است تا زماني كه چنين خبر مهمي اعلام ميشود عامه كاتوليكها با بحران اعتقادي مواجه شوند.
به هر حال بايد اين مسير پيوند بيشتر ميان علم و ايمان مسيحي را به فال نيك گرفت. پيوندي كه به رشد هر دو طرف كمك خواهد كرد.
پوريا ناظمي
يکشنبه 5 خرداد 1387
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 520]