محبوبترینها
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1846441852
مدیریت دانش با الهام از منابع اسلامی - بخش اول فرآیند مدیریت دانش در منابع اسلامی
واضح آرشیو وب فارسی:فارس: مدیریت دانش با الهام از منابع اسلامی - بخش اول
فرآیند مدیریت دانش در منابع اسلامی
دانش برای سازمانهای امروزی، عامل حیات‌بخش و مزیت رقابتی بهشمار می‌آید که فقدان آن موجب حذف یک سازمان از صحنه رقابت میگردد و یا دست‌کم سازمان را با ناکارآمدی در عرصه فعالیت مواجه می‌سازد.
چکیده مدیران امروزی به‌دنبال طرح و اجرای مدیریت دانش در سازمانها هستند. دانش برای سازمانهای امروزی، عامل حیات‌بخش و مزیت رقابتی بهشمار می‌آید که فقدان آن موجب حذف یک سازمان از صحنه رقابت میگردد و یا دست‌کم سازمان را با ناکارآمدی در عرصه فعالیت مواجه می‌سازد.هرچند مدیریت دانش، ضرورت سازمانهای امروزی معرفی شده است، اما با مراجعه به منابع اسلامی و تاریخی میتوان دریافت که دین اسلام، به تحصیل، نگهداری، بهکارگیری و انتشار دانش، اهمیت داده که محصول آن، جمع‌آوری، ثبت و نگهداری مستندات دینی، نشر و ترویج معارف اسلامی در موضوعات گوناگون است. براین اساس، این مقاله تلاش دارد با اتکا بر روش توصیفی- تحلیلی، به بررسی فرایند سکوت، کسب، نگهداری، بهکارگیری و انتشار دانش با الهام از منابع اسلامی بپردازد. کلید‌واژه‌ها: دانش، مدیریت دانش، فرایند، منابع اسلامی. مقدمه امروزه دانش عامل حیاتی و مزیت رقابتی در موفقیت سازمانها، بهجای سرمایههای مادی و فیزیکی بهشمار میرود و از دانش بهعنوان سرمایه فکری یاد میشود که مانند هر سرمایه و منابع دیگر، نیازمند مدیریت است. مدیریت دانش، فرایند ایجاد، آمادهسازی، انتشار و تجاریسازی دانش، تعریف شده است (رضاییان، 1382). فرایندی بودن مدیریت دانش، بیانگر پویایی، پیوستگی و تکاملی چرخة حیات دانش است که گسست و اختلال در هریک از فرایند آن، کل حیات و چرخه مستمر دانش را بهعنوان یک سیستم کلان، به مخاطره میاندازد. وقتی از نقش اطلاعات در سازمان همانند نقش ِجریان خون در اعضای موجودات زنده تعبیر میشود، روشن است دانش که از اطلاعات، دقیقتر، پرمعنیتر و کاملتر است، به طریق اولی فقدان آن مرگ زودرس سازمان را در پی خواهد داشت. امروزه دانش و فناوری، پیشرفت قابلتوجهی نموده که تولید، سرعت و انباشت اطلاعات و دانش را به دنبال داشته است. هرچند انباشت اطلاعات و دانش یک مزیت است، اما نکته مهم این است که اطلاعات انباشتهشده، تشخیصِ اطلاعات غلط و درست را با مشکل مواجه میکند و ضرورت مدیریت دانش را چند برابر افزایش میدهد؛ زیرا اولاً، میان اطلاعات و دانش، علیرغم تشابه، تفاوتهایی وجود دارد که باید با دیگری خلط نگردد، دانش و اطلاعات بهجای دیگری مبادله نگردد. ثانیاً، مدیریت دانش از فرایند مستمر و چرخه حیات برخوردار است که باید بهطور مداوم، حرکت پویا و مستمر داشته باشد و هیچگاه حرکت تکاملی آن متوقف نگردد. بنابراین، سازمانها در محیط متحول، متلاطم، با رشد شتابان و پررقیب و به مدیریت دانش نیاز دارند. مدیریت دانش یکی از موضوعات نسبتاً نوظهور و محصول دهه1970 به بعد بهشمار میرود. دانشمندانی مانند پیتردراکر در بحث ارتقای دانش و اطلاعات، پیترسنگ با طرح سازمانهای یادگیرنده به این موضوع علمی کمک کردند. وسیعترین کار تحقیقاتی در زمینة مدیریت دانش، در سال 1995 توسط آقایان نوناکا و تاکچی در سازمان خلق دانش به نام چگونه شرکتهای ژاپنی نوآوری و پویایی را به وجود میآورند؟ صورت پذیرفته است (یاریگر روش، 1382). این تلاشها، بهطور عمده از سوی دانشمندان غیرمسلمان انجام گرفته و تاکنون پژوهشگر با جستوجو در اسناد، منابع و سایتها noormags.com، magiran.com و امثال آن، در میان اندیشمندان اسلامی به پژوهشی در فرایند مدیریت دانش، دست نیافته است. با توجه به ضرورت تکمیل چرخه حیات یا فرایند مدیریت دانش، این تحقیق تلاش دارد به بررسی فرایند مدیریت دانش با الهام از منابع اسلامی بپردازد. ضرورت تحقیق با رویکرد اسلامی این است که آموزههای اسلام ظرفیت مناسبی در طرح، تکوین و تکمیل فرایند مدیریت دانش دارد که تاکنون بهصورت مدون، منسجم و مستقل از متون اسلامی استخراج نگردیده است. ازاینرو، این مقاله تلاش میکند پس از تبیین مفاهیم، به بررسی مدیریت دانش و فرایند سکوت، کسب، نگهداری، بهکارگیری و انتشار دانش با الهام از منابع اسلامی بپردازد. تبیین مفاهیم برای رسیدن به تعریف مدیریت دانش و فرایند آن، ابتدا به توضیح واژگان و سلسله مفاهیم هرمی شکل زیر پرداخته تا هم رابطه مفاهیمی مانند دانش و اطلاعات و واژگان مرتبط دیگر روشن گردد و هم چگونگی تشکیل و تکامل دانش بهدست آید. داده: داده، مشاهدات یا واقعیتهای ساده است که بهطور مستقل هیچ معنایی را منتقل نمیکند. دادهها ماده اولیه و خام تولید اطلاعات میباشند که باید در کنار کلمات دیگر قرار گیرند، تا معنادار باشند. اطلاعات: از قرار گرفتن دادهها در یک بافت یا یک متن، که اغلب بهصورت یک پیام است، اطلاعات شکل میگیرد. درواقع اطلاعات، دادههای ساختاریافته، طبقهبندیشده و تجزیه و تحلیلشدهای هستند که میتوان آنها را منابع اطلاعاتی نامگذاری کرد. این اطلاعات قابل مدیریت و اداره کردن هستند. دانش: اطلاعاتِ انباشتهشده و غنیشده، وقتی بهصورت منظم و ساختاریافته در کنار هم قرار گیرند و بین آنها ارتباط ایجاد شود دانش شکل میگیرد. دانش بر داده و اطلاعات پایهگذاری میشود و به استفاده کامل و کافی از داده و اطلاعات، توان، مهارت، ظرفیت، ایده، شهود، تعبیر و تفسیر انسانی، اطلاق میشود (Pankaj Sharma; 2004, p. 17) در واقع، میتوان گفت: دانش، تحلیل اطلاعات است. چنانچه در یک تعریف جامع و دقیقتر نیز آمده است: دانش مجموعة قابل بازیابی اطلاعات تأیید شده است (هاشمیان و منهاج، 1386). دانش مجموعهای از شناختها و مهارتهایی است که برای حل مسئله بهکار میرود. دانش به عینی و ذهنی تقسیم میشود: دانش عینی، دانش آشکار، صریح و بیانشده است که از حالت ذهنی درآمده، با کلمات دنیای بیرون طرح شده، مستندسازیشده و با قالبهای نمادین و یا زبان طبیعی منتقل گردیده است. بهعبارت دیگر، دانش عینی دانشی است که میتوان آن را بهصورت کلمات و اعداد بیان داشت و آن را بهصورت داده، فرمولهای علمی، مشخصات، مقالات و دستورالعملها و غیره تسهیم نموده و به دیگران انتقال داد. این نوع دانش را میتوان به سهولت در میان افراد بهصورت رسمی و منظم انتشار داد. دانش ذهنی یا پنهان، دانشی است که بهصورت تلویحی در ذهن افراد قرار دارد و مستندسازی نشده است. دانش ذهنی دارای ویژگیهایی مانند ناملموسبودن، نامریی بودن، ذهنی بودن و زمانبر بودن است که بهسادگی نمیتوان آن را انتشار داد (قلیجلی، 1388، ص 13). دانشمندان مسلمان، ضمن آنکه علم و دانش را از نظر لغوی مطلق آگاهی دانسته، اما در تبیین مفهوم آن گفتهاند: علم در اسلام بهطور کلی، در دو مفهوم به کار رفته است: یکی، حقیقت و اصل علم است و دیگری، ظاهر و فرع آن. حقیقت علم یا دانش نوری است که در پرتو آن، انسان جهان را آنگونه که هست میبیند و جایگاه خود را در هستی مییابد. آیات و احادیثی که علم را نور میدانند، یا دانش را ملازم ایمان میدانند، درواقع جوهر، حقیقت و مغز دانش را توضیح میدهند. پس، جوهر دانش است که به آن ارزش ذاتی میدهد. اما علوم رسمی پوسته علم است و ارزش آن مطلق و ذاتی نیست، بلکه مشروط و مقید است؛ یعنی تا جایی دانش رسمی ارزش دارد که در خدمت انسان باشد و خطرآفرین نباشد. خطر بزرگی که امروز جامعه بشر را تهدید میکند، این است که دانش رشد کرده، ولی جوهر و خاصیت خود را از دست داده است (محمدی ریشهری، 1379، ج 1، ص 24). خرد / حکمت: از تلفیق دانشهای گوناگون، خرد یا حکمت حاصل میشود؛ یعنی اگر کسی بتواند رابطه میان دانشهای مختلف را کشف کند، قانونمندیها و اصول حاکم بر آنها را بداند به حکمت دست یافته است (رضاییان، 1389، ص 40). سلسله مفاهیم هرمی چهارگانه، که در نمودار (1) نمایش داده شد، یکی از تقسیمبندیهای مشهور در مدیریت دانش (KM) و سیستم اطلاعات مدیریت (MIS) است که برخی پژوهشگران واژه حقیقت را نیز در سلسلهمفاهیم هرمی چهارگانه افزوده و حقیقت را از لحاظ رتبی، بالاتر و پیچیدهتر از خرد معرفی کردهاند (سهرابی و دارمی، 1389، ص 33). مفاهیم و واژگان مزبور و ازجمله دانش و حکمت را اندیشمندان مسلمان با رویکرد دینی مورد بحث و مطالعه قرار دادهاند. آنان در پژوهشهای خود، واژة حکمت را در قرآن و سنت نیز یافته و از نظر لغوی برای حکمت دو معنای بنیادین بیان کردهاند: معنای اول، منع و معنای دوم، استواری است؛ یعنی حکمت مانع از نادانی و خوی زشت است. از نظر اصطلاح قرآن و سنت گفتهاند: حکمت، یعنی مقدمات علمی، عملی و روحی برای نیل انسان به هدف والای انسانیت. بر این اساس، حکمت را سه قسم دانستهاند که هرکدام پلههای نردبان ترقی انسان به مقام کامل انسانی و کمال مطلق است؛ یعنی پله اول این نردبان را پیامبران الهی بنا نهادند و وظیفه انسان است که پله دوم را بسازد. اما نردبان سوم بر خدای متعال است که آن را کار گذارد (محمدی ریشهری، 1379، ج 1، ص 108). حکمت انواعی دارد که در ذیل به صورت خلاصه توضیح داده میشود: 1. حکمت نظری: ویژگی این حکمت این است که قابل تعلیم است. حکمت نظری، همان عقل نظری است که از دیدگاه قرآن شامل تمامی معارف اعتقادی، اخلاقی و عملی میگردد. 2. حکمت عملی: این حکمت، مقدمه عملی برای رسیدن به مقام و مرتبه انسان کامل است. آیات و روایاتی که حکمت را به طاعت خدای تعالی و تقوا و نگهبانی دین و ملازمت حق و طاعت راستین و مدارا با مردم و دوری از کبائر و اجتناب از نیرنگ تفسیر میکند، به این نوع حکمت اشاره دارند. 3. حکمت حقیقی: حکمت نظری، مقدمة حکمت عملی و حکمت عملی، مقدمة حکمت حقیقی است. مادامی که انسان به این درجه و مقام از حکمت نرسیده، حکیم به مفهوم واقعی نیست. حکمت حقیقی، درواقع جوهر علم و حقیقت دانش و روشنایی آن است. ازاینرو، خواص دانش حقیقی و آثار آن، مانند خشیت الهی، حلم و... بر این امر مترتب میشود (همان). مدیریت دانش تعاریف متعددی از مدیریت دانش ارائه شده است. در یکی از تعاریف آمده است: مدیریت دانش در سازمان تلاش برای مدیریت کردن داناییها، مهارتها، دانش و بینش کارکنان، مدیران و ذینفعان درونی و بیرونی است (مهرعلیزاده و عبدی، 1388، ص 17). در تعریف دیگر آمده است: مدیریت دانش کوششی است برای تبدیل دانش کارکنان (سرمایه انسانی) به دارایی مشترک سازمانی (سرمایة فکری ساختاری). همچنین در تعریف دیگری آمده است: مدیریت دانش رشتهای علمی است که شیوهای برخوردار از حمایت دوجانبه را برای ایجاد، تصرف، سازماندهی و استفاده از اطلاعات تشویق و تقویت مینماید (جعفریمقدم، 1385، ص 72). بهطور کلی، مدیریت دانش تلاش میکند تا دسترسی به تجارب و اطلاعات موجود در سازمان را برای کلیه کارکنان سازمان، فراهم سازد (مهرعلیزاده و عبدی، 1388، ص 96). در مدیریت دانش، آنچه بیش از همه مورد تجزیه و تحلیل دانشمندان قرار گرفته است، چرخه حیات یا فرایند آن است که به انتخاب، تلخیص، ذخیرهسازی، سازماندهی، دستهبندی و انتقال اطلاعات ضروری برای کسب و کار سازمان میپردازد، بهگونهای که عملکرد کارکنان و مزیت رقابتی شرکت را بهبود ببخشد (Bergeron, 2003, p. 8). بدینترتیب، مدیریت دانش دارای فرآیندی است که هم در ادبیات رایج و هم در منابع اسلامی از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردار است. در ذیل ابتدا فرایند مدیریت دانش را در ادبیات مدیریت مرور نموده و پس از آن، به تبیین فرایند مدیریت دانش با الهام از منابع اسلامی، پرداخته میشود. فرآیند مدیریت دانش در ادبیات مدیریت در ادبیات مدیریت، چرخه حیات یا فرایند مدیریت دانش، مختلف و متعدد بیان شده است که برای نمونه، به مواردی از آنها اشاره میشود: فرآیند مدیریت دانش از دیدگاه ویگ: فرایند یا چرخه مدیریت دانش را شامل چهار گام اصلی مانند خلق، حفظ، تسهیم و کاربرد، بیان کرده است (قلیجلی، 1388، ص 62). فرآیند مدیریت دانش از دیدگاه بیو کویتز و ویلیامز: که فرایند مدیریت دانش، بهطور کلی شامل ایجاد، حفظ و بهکارگیری دانشی است که برای سازمان ارزش افزوده ایجاد میکند (همان، ص 72). فرایند مدیریت دانش از دیدگاه بیرکین شاو و شیهان: فرایند مدیریت دانش را شامل ایجاد و خلق، آمادهسازی، انتشار و تجاریسازی، معرفی کرده است (رضاییان، 1382). فرآیند مدیریت دانش از دیدگاه دالکر: براساس مطالعه و مقایسه رویکردهای قبلی، دالکر فرایند مدیریت دانش یکپارچه را طرح نموده که در جدول ذیل ارائه شده است (قلیجلی، 1388، ص 76). جدول1: فرایند مدیریت دانش یکپارچه دالکر ویگ (1993) مه یر و زاک (1996) مک الوری (1999) بیوکویتز و ویلیامز (2000) بیرکن شاو و شیهان (2002) دالکر (2005) خلق کسب یادگیری فردی و گروهی کسب خلق خلق/ کسب تأمین پالایش اعتباریابی بیانیه دانش کاربرد آماده سازی خلق/ کسب تدوین ذخیره سازی/ بازیابی کسب اطلاعات یادگیری انتشار خلق/ کسب تبدیل توزیع اعتباریابی دانش کمک تجاری سازی خلق/ کسب و متنی سازی توزیع نمایش/ کاربرد یکپارچگی دانش ارزیابی تسهیم، توزیع و دسترسی کاربرد .................. .................. ایجاد/ حفظ درک، کاربرد و به روزآوری تحقق ارزش عدم سرمایه گذاری علاوه بر موارد مزبور، اندیشمندان دیگری نیز به فرایند مدیریت دانش از نظر کیفی و کمّی توجه نموده و از فرایند هشتگانه با عناوین زیر نام بردهاند: 1. خلق و کسب دانش؛ 2. اصلاح دانش؛ 3. استفاده فوری؛ 4. طبقهبندی؛ 5. انتقال؛ 6. ترجمه یا تفسیر و تطبیق؛ 7. انتشار؛ 8. حذف (اخوان و همکاران، 1389). اما ازآنجاکه هدف از این پژوهش، بررسی و تبیین فرایند مدیریت دانش از منظر اسلام است، این مقاله در تلاش است به فرایند مدیریت دانش با الهام از منابع اسلامی بپردازد. فرآیند مدیریت دانش در منابع اسلامی با توجه به تعاریفی که از مدیریت دانش در ادبیات رایج نقل شد، بهطور کلی میتوان گفت: مدیریت دانش از منظر اسلام تلاش برای تحقق داناییها کارکنان، مدیران و ذینفعان درونی و بیرونی سازمان از طریق فرایند سکوت، کسب، نگهداری، بهکارگیری و انتشار دانش، برگرفته از آموزههای اسلام برای نیل به اهداف متأثر از نظام ارزشی اسلام است. در منابع اسلامی، برای مدیریت دانش فرایندی بیان شده است که میتوان آن را از آیات و روایات به دست آورد. در منابع اسلامی آمده است: مردى خدمت رسول خدا آمد و گفت: یا رسول الله دانش چیست؟ فرمود: سکوت کردن. گفت: سپس چه؟ فرمود: گوش فرادادن. گفت: سپس چه؟ فرمود: حفظ کردن. گفت: سپس چه؟ فرمود: به آن عمل کردن. گفت: سپس چه اى رسول خدا؟ فرمود: انتشار دادن (کلینی، 1429ق، ج1، ص48). مضمون حدیث فوق بهصورت جدیتر، در حد لزوم و وجوب، در روایت دیگری از رسول اکرم نقل شده است که حضرت فرمود: چهار چیز بر هر صاحب خرد و عقلى از امت من واجب است. گفتند: اى پیامبر! آن چهار چیز چیست؟ گفت: به علم و دانش گوش فرا دادن، و آن را به یاد سپردن، و در میان مردمان نشر کردن، و خود به کار بستن (ابنشعبه حرانی، 1404ق، ص57). همچنین از امام باقر نقل شده است که در ایام فتح مکه، پیامبر اسلام در محوطة کعبه ایستاده بود که هیأتی از نمایندگی قبیله بکربن وائل محضر رسول خدا آمدند و به حضرت سلام کردند. رسول خدا از آنها در مورد قُسَبن ساعده پرسید. آنها در پاسخ گفتند: مُرد. پیامبر خدا در حق او دعا کرد و از صفات و رفتار نیک او یاد نمود و گفت: او برای مردم خطبه میخواند و میگفت: ای مردم گرد آیید و چون گرد آمدید، خاموش شوید و چون خاموش شدید، گوش دهید و چون شنیدید، بیندیشید و کامل فرابگیرید و چون فرا گرفتید، به خاطر بسپارید و چون به خاطر سپردید، درست نقل کنید و انتشار دهید (کراجکی، 1410ق، ج 2، ص 134). در روایات بعضی از ائمه نیز فرایند پنجگانه همانند روایات پیشین، که از رسول اکرم نقل شد، آمده است: و قال بعضهم: أَوَّلُ الْعِلْمِ الْإِنْصَاتُ ثُمَّ الِاسْتِمَاعُ ثُمَّ الْحِفْظُ ثُمَّ الْعَمَلُ ثُمَّ نَشْرُه (دیلمی، 1408ق، ج 1، ص 14). روایاتی که به فرایند خاصی از مدیریت دانش اشاره نموده، فراوان است. در اینجا برای نمونه به مواردی از آنها اشاره میشود: الف. در حدیثی آمده است: اَوَّلُ الْعِلْمِ الْإِنْصَاتُ (همان، ص 15)؛ اولین فرایند دانش، سکوت است. ب. رسول اکرم در مورد کسب دانش فرمود: طَلَبُ الْعِلْمِ فَرِیضَةٌ عَلَى کُلِّ مُسْلِمٍ وَ مُسْلِمَة (مصباح الشریعه، 1400ق، ص 13)؛ کسب دانش بر هر مرد و زن مسلمان، واجب است. ج. پیامبر اسلام در مورد حفظ و نگهداری دانش فرمود: قَیِّدُوا الْعِلْمَ بِالْکِتَابَة (مجلسی، 1403ق، ج 58، ص 124)؛ دانش را با نوشتن، نگهداری کنید. د. رسول خدا در مورد عمل و بهکارگیری دانش، فرمود: إذا عَلِمَ العالِمُ فَلَم یَعمَل کانَ کَالمِصباح یُضیءُ لِلنّاس وَ یُحرِقُ نَفسَهُ (دیلمی، 1412ق، ج 1، ص 15)؛ هرگاه دانشمندی دانش خود را به کار نگیرد، همانند چراغی است که برای مردم روشنی میبخشد، ولی خویشتن را میسوازند. ه . پیامبر اکرم در ارتباط با نشر و اظهار دانش فرمود: إِذَا ظَهَرَتِ الْبِدَعُ فِی أُمَّتِی فَلْیُظْهِرِ الْعَالِمُ عِلْمَهُ فَمَنْ لَمْ یَفْعَلْ فَعَلَیْهِ لَعْنَةُ اللَّهِ؛ هنگامی که بدعت در میان امت من آشکار گردد، دانشمندان باید دانش خود را آشکار نمایند؛ دانشمندی که چنین نکند، بر خداست که وی را لعنت کند. با استفاده از روایاتی که بدان اشاره شد، میتوان فرایند مدیریت دانش را از منظر اسلام، بهصورت نمودار ذیل ارائه کرد: سکوت اولین گام یا فرایند مدیریت دانش در منابع اسلامی، سکوت است. در مرحله سکوت به مسایل، مشکلات و نیازهای سازمان، قلمرو، وسعت، عمق، اعتبار، دقت، به موقع بودن، ربط داشتن، هزینه، کنترل و جامعیت دانش، دقت و توجه لازم صورت میگیرد. مثلاً چه دانشی نیاز است تا کسب شود؟ طی چه زمان و کدامین منبع؟ چه دانشی باید در اولویت باشد؟. واژه انصات و سکوت که در احادیث، نقل شد، میتواند حاکی از سکوتی همراه با تفکر، دقت روی مسایل و شناسایی دانش باشد. بهعبارت دیگر، این سکوت، سکوت انفعالی نیست، بلکه سکوت فعالانه، همراه با تفکر به منظور شناسایی دانش است. چنانچه در حدیثی آمده است: اَوَّلُ الْعِلْمِ الْإِنْصَاتُ (دیلمی، 1408ق، ج 1، ص 15)؛ اولین گام در فرایند دانش، سکوت است. امام صادق میفرماید: الصَّمْتُ شِعَارُ الْمُحَقِّقِینَ (مصباح الشریعه، 1400ق، ص 101)؛ سکوت، شعار پژوهشگران است. دانش از منظر اسلام، با توجه به متعلق و مورد آموزش، به پنج دسته واجب، حرام، مستحب، مکروه و مباح، تقسیم میشود (محمدی ریشهری، 1379، ج 1، ص 441). در این میان، برخی از دانشها در دو طرف و دو طیف مقابل قرار میگیرند؛ یعنی برخی علوم موجب هدایت، سعادت، کمال و قرب الهی میگردد و انسان را بهطور مستقیم به بهشت راهنمایی میکند که تحصیل آن واجب است. بعضی دانشها موجب شقاوت، گمراهی و دوری انسان از خدا میگردد که انسان را به جهنم سوق میدهد. بنابراین، دانشها دارای انواع گوناگون و درجات متفاوت هستند که از نظر ارزشی، اعتبار یکسانی ندارند. سازمانهای دانشی، مناسب است در فرایند سکوت، تأمل کنند و به شناسایی دانش واجب و حرام، نافع و غیرنافع، توجه نموده، دانش اهم و مهم را اولویتبندی نمایند. در سیره رسول خدا نقل شده است که روزی حضرت وارد مسجد شد. گروهی را دید که دور مردی حلقه زده و اطرافش را گرفتهاند. فرمود: این کیست؟ گفتند: علّامه است. فرمود: چه علّامهای؟ عرض کردند: داناترین مردم به انساب عرب، حادثهها و وقایع آنها، داستانهای جاهلیت و شعرهای عربی است. پیامبر فرمود: این علمی است که هرکس آن را نداند، به او زیانی نرساند و برای کسی که آن را بداند، سودی ندهد (کلینی، 1429ق، ج 1، ص 38). امیرالمؤمنین فرمود: بهترین دانشها آن است که انسان را هدایت کند و بدترین دانشها دانشی است که معاد و سرنوشت قیامت انسان را فاسد نماید (لیثی الواسطی، 1376، ص 238). امام صادق در اجتناب و حرمت دانش و صنایع حرام، فرمود: آنچه که از آن و در آن فقط فساد است و هیچ اثری از صلاح در آن و از آن نباشد، یاد دادن و یادگرفتن و عمل به آن و مزد گرفتن بر آن و همه تصرفات دیگر از هرنوع که باشد، حرام است (عاملی، 1409ق، ج 17، ص 85). بنابراین، دانش در منابع اسلامی انواع و درجات مختلفی دارد: چنانچه رسول اکرم فرمود: دانش بیش از آن است که به شمار درآید، پس از هرچیز نیکوترینش را برگیر (کراجکی، 1410ق، ج 2، ص 37). بدینترتیب، اولین گام یا فرایند مدیریت دانش، سکوت است تا سازمانها روی نیاز و اهداف خود، با آرامشخاطر، فکر نمایند و پس از جرح و تعدیل دانشهای موجود، انتخاب کارآموزان و آموزگاران شایسته، ابزار و فنون مناسب، دانش ضروی و موردنیاز خود را شناسایی نموده و برای کسب و تحصیل آن، اقدام نمایند. منابع نهجالبلاغه، 1389، ترجمه محمد دشتى، چ چهارم، قم، امیرالمؤمنین. اخوان، پیمان؛ 1389، توسعه فرآیندهای چرخه مدیریت دانش مبتنی بر عوامل مؤثر بر موفقیت مدیریت دانش، سیاست علم و فنآوری، سال سوم ش 2. برقی، احمدابن محمد، 1371ق، المحاسن، تصحیح جلالالدین محدث، چ دوم، قم دارالکتب الاسلامیه،. تمیمى آمدی، عبد الواحدبن محمد، 1410، غررالحکم و دررالکلم، تصحیح سیدمحمد رجایی، قم، چ دوم، دارالکتاب الاسلامی. جعفری مقدم، سعید، 1385، مستندسازی تجربیات مدیران از دیدگاه مدیریت دانش، تهران،موسسه تحقیقات و آموزش مدیریت وابسته به وزارت نیرو. ابنشعبه حرانی، حسنابن علی، 1404ق، تحفالعقول عن آل الرسول، تصحیح علی اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین. حسینی زبیدی، 1414ق، تاج العروس من جواهر القاموس، تصحیح علی هلالی و علی سیری، بیروت دارلفکر. دیلمی، حسنابن محمد، 1408ق، اعلام الدین فی صفات المؤمنین، قم، موسسه آل البیت. رضاییان، علی، 1389، سیستم اطلاعات مدیریت،چ دهم، تهران، سمت. ـــــ ، 1382، چرخه حیات دانش، پیام مدیریت، ش 7 و 8. سهرابی، بابک و هادی دارمی، 1389، مدیریت دانش با رویکردmba،، تهران سمت. مصباح الشریعه (1400)، منسوب به امام صادق، بیروت. حرعاملی، محمدابن حسن، 1409ق، وسایل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت. قلیج لی، بهروز، 1388، مدیریت دانش،تهرانهة سمت، چاپ اول. کراجکی، محمدابن علی، 1410ق، کنز الفواید، تصحیح عبدالله نعمه، قم، دارالذخایر،. کلینى، محمدبن یعقوب، 1429ق، الکافی، قم، دارالحدیث. گیلبرت، پروست، و دیگران، 1385، مدیریت دانش، ترجمه علی حسینیخواه، تهران، یسطرون. لیثی الواسطی، علیابن محمد، 1376، عیون الحکم و المواعظ، تصحیح حسین حسنی بیرجندی،، قم، دارالحدیث. مجلسی، محمد باقر، 1403ق، بحارالانوار، چ دوم، بیروت، دار احیاء التراث العربی. محمدی ریشهری، محمد، 1379، علم و حکمت در قرآن و حدیث، ترجمه عبدالهادی مسعودی، قم، دارالحدیث. مهرعلیزاده، یدالله و عبدی محمد رضا، 1388، نظام مدیریت دانش، اهواز، دانشگاه شهید چمران. نیشابوری، محمدابن احمد، 1375، روضهالواعظین و بصیره المتعظین، قم، رضی. هاشمیان، ناهید و منهاج، محمدباقر، 1386، دانش چیست؟ مروری ادبیات، مقایسه تعاریف، ارائه تعریف جدید، رهیافت، ش 40. یاریگرروش، حسن، 138، تاریخچه مدیریت دانش، توسعه مدیریت، ش 49. Bergeron Bryan; 2003. Essetials of Knowledge Management;, Published by John Wiley & Sons, Inc., Hoboken, New Jersey. Sharrma Pankaj; 2004. Knowledge Management. New Delhi: A.P.H. Publishing corporation. محسن منطقی: استاد یار مؤسسة آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره). ظاهر اکبری: کارشناسی ارشد مدیریت اسلامی مؤسسة آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره). اسلام و پژوهش های مدیریتی - سال سوم، شماره اول، پیاپی 7 ادامه دارد...
94/06/24 - 04:49
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 111]
-
گوناگون
پربازدیدترینها