تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
سه برند برتر کلید و پریز خارجی، لگراند، ویکو و اشنایدر
مراحل قانونی انحصار وراثت در یک نگاه: از کجا شروع کنیم؟
چگونه برای دریافت ویزای ایران اقدام کنیم؟ مدارک لازم و نکات کاربردی
راهنمای خرید یو پی اس برای مراکز درمانی و بیمارستانی مطابق الزامات قانونی
آیا طلاق توافقی نیاز به وکیل دارد؟
چگونه ویزای آفریقای جنوبی را به آسانی دریافت کنیم؟ راهنمای قدم به قدم
همه چیز درباره ویزای آلمان و مراحل دریافت آن
چرا پاسارگاد به عنوان یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی ایران شناخته میشود؟
خرید انواع خودکار و روان نویس شیک و ارزان
خرید انواع خودکار و روان نویس شیک و ارزان
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1819727637
الگوی مطلوب اقتصادی از دیدگاه شهید صدر
واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: الگوی مطلوب اقتصادی از دیدگاه شهید صدر تهران-ایرنا- پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت الله العظمی خامنه ای در یادداشتی الگوی مطلوب اقتصادی از دیدگاه شهید صدر را بررسی کرد.
به گزارش ایرنا از پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت الله العظمی خامنه ای، در این یادداشت به قلم حجت الاسلام و المسلمین رضا اسلامی، عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، با عنوان «چرا الگوهای وارداتی اقتصادی ناکارآمدند؟» آمده است:رهبر معظم انقلاب در خطبه نماز جمعه تهران، به تاریخ ٢١ فروردین 66 درباره شهید آیت الله صدر، بیانات مفصلی فرمودند که بخشی از آن بدین شرح است: «نکته ای که من روی آن می خواهم تکیه کنم این است که حادثه شهادت این بزرگوار دو بعد دارد؛ یک بعد همینی است که گفتم، خسارت؛ یک ضایعه ای بود برای جهان اسلام. واقعا «ثلُم فی الاسلام ثلمه» که «الّا یسودها شی ء» یک ثلمه ای و رخنه ای ایجاد کرد و ضرر بزرگی زد؛ این یک بعد قضیه است... بعد دوم قضیه بعد سازنده ی این حادثه ی بزرگ است، این یک شهادت است؛ یک خون است؛ آن هم خونی به این طهارت، به این نفاست. اینجور این عنصر نفیس و عزیز که وجودش برای اسلام نافع بود و خودش هم می دانست؛ ماند در عراق و مبارزه کرد و مقاومت کرد و تسلیم نشد تا جان خودش را داد، آن هم با این وضع. یقینا یک بله ی کوچک، یک گوشه ی چشم نشان دادن، یک حرکت حاکی از نوعی سازشکاری جان او را حفظ می کرد، می توانست خودش را نگهدارد، اما او قبول نکرد؛ حاضر نشد. او به ملت خودش و مردم خودش و پیروانش توصیه کرد گفت: «ذوبوا فی الأمام الخمینی کما ذاب هو فی الاسلام» گفت شما در امام عزیز امت اسلامی ذوب بشوید، همچنانی که او خودش را در اسلام ذوب کرد؛ همان طوری که او خودش را تسلیم اسلام کرد تسلیم او بشوید؛ این چه روشن بینی عمیق و عظیمی است!؟ این چه شجاعتی است که انسان در عراق زیر سایه ی سنگین کدر ظلمانی آن حکومت مجرم و رژیم پلیسی و اختناق شدید بنشیند و اینجور قوی حرف بزند و از انقلاب اسلامی ایران و از رهبر این انقلاب ستایش بکند!؟ این شخصیت برجسته ی اوست؛ مقاومت او، شجاعت او، صراحت او، صمیمیت و انصاف او، و بالاخره شهادت او الگوست، برای همه مخصوصا برای مجاهدین عراقی و ملت عراق بطور عموم از او درس بگیرند، خاطره شهادت او را زنده نگهدارند»ایشان همچنین در پیامی که برای کنگره بزرگداشت شهید صدر در سال ١٣٧٩ ارسال کردند، چنین آورده اند: «از میان چهره های برجسته حوزه های علمیه در دهه های اخیر، مرحوم آیت الله شهید سید محمدباقر صدر قدس سره، یکی از ممتازترین و شگفت انگیزترین آن هاست... از جنبه علمی، جامعیت و تحقیق و نوآوری و شجاعت علمی را یکجا دارا بود. در اصول، در فقه، در فلسفه و در هر آنچه با این دانش ها ارتباط می یابد، در زمره بنیان گذاران و صاحبان مکتب محسوب می شد.» * طرح ریزی نظام اقتصادی اسلام، کار بزرگ شهید صدراز جمله نوآوری های این شخصیت بزرگ، طرح بحث نظام اقتصادی اسلام در قالب یک مکتب جامع الاطراف و راه گشا بود. طبعا این بحث، مقدمه ای درباره ضرورت مطالعه ی سیستماتیک آموزه های دینی را می طلبید که شهید صدر بدان وارد شدند و حتی از ارتباط نظامات مختلف در درون دین سخن گفتند؛ مثل ارتباط نظام اقتصادی با نظام سیاسی و نظام امور عبادی؛ 1 چنان که برخی اشکالات وارد بر بحث خود را که از سوی برخی افراد ابراز شده بود نیز محل نظر قرار داده و درصدد پاسخ برآمدند.2 و نیز در مقالات ارسالی به نشریات،پاره ای از این مباحث را انعکاس دادند که نشان از اهتمام ایشان به طرح آن ها بود.3شهید صدر نگاه نظام واره به آموزه های دینی را در چند جا مورد توجه قرار داده است. نخست و مفصل تر از همه جا، در طرح اقتصاد اسلامی به عنوان نظامی رقیب برای دیگر نظامات اقتصادی و سپس در تفسیر قرآن و نیز در سیره ی امامان معصوم سخن گفته4 و فوق همه ی این ها در معرفی روش استنباط فقهی، نگاه جامع نگر فقها را معرفی کرده است.5 بنابراین در چهار بخش، دیدگاه های ایشان را می توان پیگیری کرد و ما اکنون به بخش اول می پردازیم. * پرهیز از الگوهای وارداتیدر مقدمه چاپ دوم کتاب «اقتصادنا»، شهید صدر نخست از دو جریان حاکم در غرب، یعنی نظام اقتصادی سوسیالیستی و سرمایه داری سخن می گوید که ادعای امامت برای جهانیان را دارند و کشورهای فقیر و مسلمان را به دنبا له روی خود می خوانند. آن گاه الگوگیری و تبعیت از این نظام های غربی را در سه شکل و سه مرحله ی مترتب و متوالی توضیح می دهند. اول، تبعیت سیاسی کشورهای اسلامی از الگوی غرب؛ طوری که مستقیماً اقتصاد خود را بدان ها سپرده باشند. دوم، تبعیت اقتصادی با فرض استقلال سیاسی؛ طوری که خود زمامدار امور اقتصادی خود باشند، ولی در عمل، میدان اقتصاد آن ها جولانگاه غرب باشد. سوم، تبعیت از منهج و تفکر اقتصادی غرب، هرچند که در سیاست و اقتصاد، خود را مستقل بدانند. اینجاست که اقتصاد غربی، الگوی اقتصاد کشورهای اسلامی می شود و استفاده از تجارب آن ها در قالب نظام سرمایه داری یا سوسیالیستی، لازم می گردد. البته در کشورهای اسلامی، الگوی اقتصاد سرمایه داری، زودتر مطرح شد و نظام سوسیالیستی در ضدیت با آن و با فرض لزوم ایمان به امامت غرب، برای مردم جهان پیدا شد.این هر دو نظام، ناکامی خود در ارائه ی الگوی موفق برای کشورهای دیگر را مستند به وجود موانع و فقدان شرایط لازم می کنند و بدین سبب، اجازه ی طرح این فکر را نمی دهند که اصل نظام اقتصادی آن ها ناکارآمد است.سپس شهید صدر اضافه می کنند که البته رشد اقتصادی، نیازمند الگوی مناسب است، ولی معنایش لزوم پیروی از الگوهای غربی نیست. الگوی پیشرفت باید مبتنی بر قابلیت ها و «استعدادهای داخلی» باشد و در این میان، «اراده مردم»، عامل تعیین کننده است، زیرا تا خود مردم رشد نکنند، اقتصاد آن ها هم رشد نمی کند و به تعبیری دیگر، بدون رشد فرهنگ دینی و عزم ملی، رشد اقتصادی میسر نیست.* شرط بنیادین برای موفقیت و پیشرفتتعبیر زیبای شهید صدر چنین است: «حرکت همگانی امت شرطی بنیادین برای موفقیت آمیز بودن هرگونه رشد و مبارزه ی فراگیر برضد عقب ماندگی است، زیرا حرکت امت، نمایانگر رشد و نشان دهنده ی بالندگی اراده و رها شدن استعداد های درونی آن است و چنانچه امت، خود رشدی نکند، نمی تواند به فرایند رشد، دست یابد. بنابراین رشد ثروت در بیرون و بالندگی امت در درون، می بایست در یک راستا حرکت کنند.»6از اینجا می توانیم اهمیت و عمق بیانات مقام معظم رهبری درباره تکیه بر عزم و اراده ملی، بسیج نیروهای داخلی، تکیه بر الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت، اقتصاد مقاومتی، کار و سرمایه ی داخلی و مانند آن ها را دریابیم.شهید صدر ادامه می دهد که برخلاف نظر اقتصاددانان غربی یا غرب زده، باید گفت که الگوهای اقتصادی وارداتی بدون لحاظ فرهنگ و استعدادهای داخلی، به هیچ وجه راه گشا نیست. علاوه بر آنکه تاریخ و تجربه ی حاصل از حضور استعمارگران در کشورهای فقیر، ما را بدان ها بدبین و حساس کرده است. اما اینکه برخی احزاب و جریانات سیاسی به سوی ملی گرایی رفته اند نیز خطاست، چون ملی گرایی مبنای فکری و فلسفی لازم برای اقتصاد را تأمین نمی کند. ما برای یک اقتصاد سالم، نیازمند مبانی فکری، فرهنگی و اعتقادی خاصی هستیم که ملی گرایی نسبت بدان، لابشرط و خنثی است.7این سخن شهید صدر در واقع به اسلامی سازی اقتصاد به عنوان یک شاخه از علوم انسانی اشاره دارد، چون ما نمی توانیم نظام اقتصادی معینی برای خود تعریف کنیم، بدون آنکه مبانی آن را آماده کرده باشیم. البته شهید صدر در خلال بحث، میان علم اقتصاد و مکتب اقتصادی تفاوت می گذارد و علم اقتصاد را به عنوان مفسر پدیده ها و بیان کننده ی رابطه ی علّی و معلولی میان دو چیز معرفی می کند، ولی تاکید دارد که علم اقتصاد، روشی برای حل مسائل ارائه نمی کند.8 بدین لحاظ می توان گفت: در تفکر شهید صدر، علم اقتصاد در حدی که از طریق تجربه و استقرا به نتایج قطعی رسیده باشد، علمی است که مانند فیزیک و شیمی رابطه های واقعی را براساس منطق تجربی بیان می کند و نسبت به مبانی مختلف، لابشرط و خنثی است و حتی اگر به نتایج قطعی نرسد، به همان درصدی که وجود رابطه ی واقعی میان دو چیز را کشف کرده، قابل قبول است، ولی پاسخ گوی مشکلات اقتصادی ما نیست. درست مثل آنکه می گوییم: آب در صفر درجه منجمد می شود و در صد درجه جوش می آید، ولی اینکه ما الان نیازمند کدام هستیم و چه هدفی برای استفاده از آب سرد یا جوش داریم، از محدوده ی علم فیزیک بیرون است. البته علم اقتصاد و مذهب اقتصادی در تفکر ایشان، دو قلمرو ذاتاً منفک از هم ندارند، بلکه موضوع و مجالات هر دو واحد است و تنها در شیوه و اهداف، از یکدیگر جدا می شوند. [9] تعبیر دقیق ایشان در نهایت، چنین است:«مکتب اقتصادی شامل هر اصل بنیادین در زندگی اقتصادی است که با اندیشه ی عدالت اجتماعی سروکار دارد. اما علم دربردارنده ی هر نظریه است که واقعیتی از زندگی اقتصادی را به گونه ای جدا از هر اندیشه ی پیشین یا آرمان عدالت، تفسیر می نماید.»10و باز در تفکیک میان مکتب اقتصادی و قوانین موضوعه در زمینه ی اقتصاد می فرماید که مکتب اقتصادی پایه و مبنای قانون می تواند باشد، ولی خود آن نیست. بدین ترتیب متمرکز بر تبیین نظام اقتصاد اسلامی می شود که پاسخ گوی مشکلات اقتصادی و راه گشای حیات اقتصادی سالم و صحیح است.11و از آنجا که بر مبناپذیر بودن هر نظام اقتصادی و هر مکتب اقتصادی تأکید دارد، درباره ی مکتب اقتصادی اسلام، وجود دو شاخصه ی مهم، یعنی حلال و حرام را شاهد درستی دیدگاهش درباره ی لزوم تبیین مکتب اقتصادی اسلام می داند.12* ناسازگاری الگوی اقتصادی غرب با جوامع اسلامیاما ظهور الگوی التقاطی در برخی کشورها تحت عنوان سوسیالیسم عربی، ناشی از عدم ایمان به جامعیت دین برای حل مشکلات است و شهید صدر، که به خوبی این مشکل را ریشه یابی کرده است،13 با نگاهی آسیب شناسانه می فرماید که الگوی اقتصادی غرب در قالب یکی از دو نظام معروف، اساسا با مبانی اعتقادی مسلمانان نمی سازد.14علاوه بر آنکه گفته شد رشد اقتصادی همراهی و هم فکری مردم را می خواهد و امری تحمیلی نمی تواند باشد.15 حداقل آن است که ما نباید ارتباط اقتصاد و اخلاق را نادیده بگیریم. اکنون که ما می توانیم از بستر اعتقادی و دینی خود برخیزیم و دستورات دینی را پشتوانه اقتصاد خود قرار دهیم و بدان رنگ قدسیت بپوشانیم، چرا به سوی اقتصاد غربی برویم که همه چیز در آن رنگ مادیت و زمینی دارد؛ غرب مادی گرایی که حتی مسیحیت را نیز زمینی کرده است. و باز شهید صدر به چند زبان و چند بیان تأکید می کند که نظام اقتصادی غرب مبتنی بر ارزش های فکری حاکم در آنجا و مبانی انسان شناسی مورد قبول آن هاست،16 بلکه این نظام اقتصاد آن هاست که انسان و جهان و اخلاق را پایه ریزی می کند.17* هماهنگی نظام اقتصادی با نظام اخلاقی و اجتماعیآخرین سخن ایشان در مقدمه ی کتاب، که ناظر به کل مباحث محسوب می شود، آن است که نظام اقتصادی ما با نظام اخلاقی و نظام روابط اجتماعی به ناچار باید هماهنگ باشد و الگوهای وارداتی، این هماهنگی را مختل می کند.18اما در تفاصیل بحث، همین مطلب را شهید صدر در قالب زمینه های شکل گیری مکتب اقتصادی اسلام بیان کرده و از سه عنصر یاد نموده است. اول عقیده، دوم مفاهیم که براساس عقیده شکل می گیرد و نظام ارزشی را نشان می دهد. چنان که مفهوم تقوا براساس اعتقاد به توحید شکل می گیرد و سوم عواطف که براساس دو عنصر پیشین شکل می گیرد و ارزش گذاری و اجلال و احترام به شخص متقی را باعث می شود.19تا اینجا تاکید بر شناسایی مبانی دینی و طراحی نظام اقتصادی اسلام براساس مبانی، مورد توجه خاص بوده است تا کسی خیال نکند که ما الگوی پیشرفت بدون رعایت فرهنگ ملی و اعتقاد دینی خود می توانیم داشته باشیم و در مواضع متعدد با استفاده از آیات و روایات، این امر را توضیح داده و به نوعی ارتباط مکتب اقتصادی با نظام سیاسی اسلام و دیگر نظامات را تبیین کرده اند و جالب آنکه معتقدند تنها با همین نگاه نظام واره به تعالیم دینی است که می توان راه جمع میان سودجویی فردی انسان و تأمین منافع اجتماعی پیدا کرد؛ در جایی که نظام های رقیب در حل این مشکل درمانده اند.20این مقدار گوشه ای بود از دیدگاه شهید صدر درباره نظام سازی که پرداختن بدان، در شرایط حاضر البته ضروری است؛ چراکه اکنون نظام جمهوری اسلامی امیدبخش ملت های مظلوم جهان شده است و توقع آن می رود که الگویی جدید و جامع براساس فقه اسلامی ارائه کند که جایگزین الگوهای رقیب و ازکارافتاده باشد.پی نوشت ها:1. موسوعه الامام الشهید سید محمدباقر صدر، ج١٧، ص163 و ج3، ص34.2. همان، ج١٧، ومضات، ص62 و بارقه ها، ص 65.3. موسوعه الامام الشهید سید محمدباقر صدر، ج١٧، ص91.4. همان، ج٢٠، ص١٠٧ و ص١٢٨.5. همان، ج١٩، ص٢6.6. همان، ج٣، اقتصادنا، ص21 و اقتصاد ما، ج١، ص ٢٠.7. همان، ص٢٢و٢٣.8. همان، ص417.9. همان، ص419.10. همان، ص421.11. همان، ص423.12. همان، ص424.13. همان، ص23.14. همان، ص25.15. همان.16. همان، ص27.17. همان، ص31.18. همان، ص34.19. همان، ص338.20. همان، ص340ـ360.سیام/3070 /1449
18/06/1394
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[مشاهده در: www.irna.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 20]
-
سیاسی
پربازدیدترینها