واضح آرشیو وب فارسی:تابناک: نقدی بر وضعیت نقد در جامعه ما
مسلم محمدی
کد خبر: ۵۲۹۵۹۲
تاریخ انتشار: ۱۵ شهريور ۱۳۹۴ - ۱۴:۵۱ - 06 September 2015
حیات و رشد فکری و سیاسی یک جامعه به آن است که فضای نقد و گفتگو در آن بر معیار انصاف و تحمل همدیگر باشد. اما سوگمندانه باید گفت در فضای سیاسی و رسانه ای امروز کشورمان در موارد زیادی، نقد جای خود را به فضای مچ گیری و دست اندازی داده است. نه نقد کننده در نقد خود جانب انصاف و عدالت را پیشه می کند و نه نقد شونده تاب آوری و بردباری لازم را از خود نشان می دهد.
نقد را همواره به بیان منصفانه خوبی ها و بدی های یک عمل براساس علم ومنطق معنا کرده اند. اگر همین تعریف را معیار قرار دهیم و بازگشتی به وضعیت موجود داشته باشیم، انگ و برچسب زنی، اتهام های ناروا ، سیاه انگاشتن تمام خوبی های طرف نقد از جمله موارد ناسازگار با اصول فوق است.
چون غرض آمد هنر پوشیده شد صد حجاب از دل به سوی دیده شد
قرآن، روش گفتگو و همسخنی را در سه راهکار اصلی طراحی نموده است، «برهان و استدلال علمی؛ پند و نصیحت دوستانه و جدال و گفتگوی نیکو»، باید دید جامعه دینی ما چه اندازه بر این روش های سه گانه قرآنی پایبند و مقید است؟
در سخن و سیره معصومین(ع) نیز نقد به معنای بیان ایرادات دیگران چه در بعد فردی و چه در بعد عمومی مانند مسائل حاکمیتی معنا شده است، در روایتی امام علی ع نقد را از جمله حقوق حاکم اسلامی بر مردم می داند. از این رو خطاب به مردم می فرماید: از حق گویی و مشورت دهی عادلانه دریغ نکنید.
از این رو بیان صادقانه ایرادات، امری ستوده و مثبت به حساب آمده است.در روایاتی از قول علی(ع) آمده است کسی که عیب تورا به تو بنمایاند تورا خیر خواهی کرده است. و کسی که عیب تو را بپوشاند، دشمن توست.
رئیس ملحدان شهر مدینه (شخصی به نام ابن ابی العوجاء) در مقابل کم طاقتی یکی از شاگردان امام صادق(ع) در برابر سخنان کفر آمیزش می گوید: ما درحضور امام صادق ع سخنانی بدتر از این می گفتیم، اما او به سخنان ما چنان گوش می داد که ما گمان می کردیم تحت تاثیر منطق ما قرار گرفته است. اما او پس از شنیدن کامل نظریات ما، دیدگاه ما را با بیانی موجز و قاطع باطل می ساخت.
آسایش گیتی دو تفسیر این دو حرف است با دوستان مروت با دشمنان مدارا
برخی دیگر از آسیب های اخلاقی در حوزه نقد و گفتگو در فضای سیاسی و رسانه ای امروز را می توان این گونه برشمرد؛ تویبخ و تحقیر طرف مقابل، انتقام جویی و نقد متقابل، توسل به تهمت و گمان های بی اساس، خلط تقدیر و تملق، انگیزه خوانی بجای انگیخته ها.
ودر فرجام، نیز تاکید بر نکته آغازین می شود که رکن اخلاقی جهت شخص انتقاد گر آن است که بر اساس انصاف به نقد دیگران بپردازد و در کنار معایب، مزایا را هم ببینند و رکن اخلاقی در شخص مورد انتقاد آن است که آستانه تحمل و تاب آوری خود را بالا برده، و نقطه نظرات دیگران را موجب ارتقای فکری وحرفه ای خود بداند.
به امید آنکه به دور از افراط و تفریط های رایج، شاهد فضای نقد منصفانه و عالمانه بر اساس دو اصل فوق باشیم.
دو عاقل را نباشد کین وپیکار نه دانا خود ستیزد با سبکبار
اگر نادان به وحشت سخت گوید خردمندش به نرمی دل بجوید
* عضو هیات علمی دانشگاه تهران
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تابناک]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 86]