واضح آرشیو وب فارسی:ایسنا: شنبه ۳۱ مرداد ۱۳۹۴ - ۱۲:۳۷
هنر صنعت زنجیرسازی در اردکان به عنوان یک اثر هنری شاخص، میراثی ماندگار از مردمان سختکوش این دیار کویری است، مردمانی که بسیاری از اصول بعید و کارهای ناشدنی را با همت، خلاقیت، ذوق زیباییشناسی مرتفع و هموار کردهاند. به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه یزد، در این هنگامه جهانی و در هزاره سوم میلادی که بیش از پیش مرزها به یکدیگر نزدیک شدهاند و نظامهای استعمارگر غربی در تلاش برای استیلای ارزشهای مبتذل خود هستند، این باورهای عامیانه، گذشته پربار، آثار تاریخی و صنایع دستی هستند که میتوانند به مثابه سپری محکم، کیان و موجودیت یک فرهنگ یا تمدن را حفظ کنند. امروزه احیا و توسعه صنایع دستی بومی کشورمان از جمله هنرصنعت زنجیربافی، یک بازی دو سر برد در تجارت داخلی و جهانی است چرا که از یک سو، به مثابه یک کالای فرنگی دارای کاربرد اقتصادی است و از طرف دیگر با برجسته کردن هویت و تاریخ گذشته ما، باعث جلوگیری از انشقاق و گسست بین نسلی میشود. زنجیربافی اردکان یک هنر اصیل ایرانی محسوب میشود که حداقل از دوران صفویه به صورت کاملاً شناخته شده و شناسنامهدار در ادبیات فکور، شعر و باورهای صوفیانه رسوخ پیدا کرده است تا جایی که در دوره قاجار، یکی از مشخصههای لوتیان و اصحاب صوفیه، داشتن زنجیر اردکانی اصیل بوده و به عنوان بخشی از آلات و ابزار همراه آنان مورد توجه بوده است. یکی از نمونههای عینی از شهرت این اثر اشارهای است که "محمود دولت آبادی" صاحب بزرگترین رمان فارسی معروف به «کل حیدر» در مورد این دستساخته آورده، نجا که در توصیف یک ساربان قوچانی که در حال رماندن اسبهایش است، میگوید: "با یک زنجیر اردکانی کارهایش را انجام داده است." با تمام این اوصاف، متأسفانه به واسطه فقدان مطالعات روشمند مردمنگاری، تاریخی و فرهنگی، این حرفه و شواهد آن در گسترهی تاریخ اردکان بسیار تیره و تار است و اصولاً این موضوع را میتوان در بسیاری از دیگر آثار و سنتها، مناسک و روندهای فرهنگی دیگر نیز مشاهده کرد. این موضوع ضرورت استفاده از روندهای پژوهشی جدید برای رفع این معضل را با توجه به فضاهای روانی ایجاد شده در جامعه که به نوعی افراد را خواهان آشنایی و معرفی بیشتر در مورد عقبه و گذشته تاریخی خود ساخته است، دوچندان میکند. البته از طرفی نیز بدون شک به واسطه تغییرات بنیادینی که در نظامات جوامع بشری روی داده است، بسیاری از صنایع، علایق و ارزشها، مناسک و باورهای گذشته در قالب دنیای مدرن امروز نمیگنجند و به عبارتی ماشین و تکنولوژی به نقطه پایانی برای بسیاری از رخدادهای مهم بشری بدل شده است. حال سوال اینجاست که ما چگونه میتوانیم این هنر صنعتهای ارزشمند که در حال حاضر ازنظر کارکردی و زندگی روزمره قابلیت گذشته را ندارند، احیاء و زنده کنیم؟ به نظر می رسد که اگر نتوانیم یک بازده اقتصادی و یک بازار فروش برای این آثار پیدا کنیم، قطعاً همین باقیمانده ناچیز صنعتگران و شاغلان حوزه صنایع دستی از جمله زنجیربافی در آیندهای نچندان دور مضمحل میشوند. "محسن میرجانی" رییس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان اردکان در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه یزد، در مورد این هنرصنعت میگوید: زنجیر اردکانی در تقسیمبندی صنایع دستی، زیرمجموعه مصنوعات فلزی است و از نظر کارکرد و بُعد معناشناسانه، دارای برداشتهای گوناگونی است. وی در این خصوص تصریح میکند: گاه میشود آن را یک اثر سنتی ظریف دانست و گاه میتوان در قالب یک اثر با کارکرد معناگرایانه یا مذهبی از آن استفاده کرد و گاه نیز به عنوان یک وسیله دفاع شخصی از آن نام برد. میرجانی ادامه میدهد: در بین مردم و افکار عمومی این گونه گفته میشود که دو متر از این زنجیر در یک پوسته گردو یا نیمی از پوسته تخممرغ جا میشده است که بیگمان اشاره به ظرافت و ریزبافت بودن آن داشته است. وی با اشاره به این که یکی از استفاده های وسیع از زنجیر اردکانی در کشکولهای درویشان بوده است، افزود: در یکی از نمونه کشکولها که در موزهی متروپلتین در نیویورک نگهداری میشود، شواهد امر و تکنیک ساخت زنجیر آن شباهت زیادی با زنجیر اردکانی دارد. رییس میراث فرهنگی اردکان خاطرنشان میکند: البته این موضوع زیاد هم بیراه نیست چرا که به واسطه وجود خانقاههای مختلف مثل خانقاه شیخ دادا و مجموعه سلطان بُندرآباد و گرایش عمومی به خانقاهها و زاویهها، استفاده از زنجیر اردکانی قابل توجه بوده است که در این باره "مستوفی بافقی" صاحب جامع مفید نیز از پر ارج بودن این منطقه در دوره صفویه میگوید. میرجانی در ادامه یکی از مهمترین عوامل برای رونق و شکوفایی اقتصادی صنایع دستی از جمله زنجیر اردکان را موضوع بستهبندی ذکر میکند و به خبرنگار ایسنا میگوید: متأسفانه کشور ما در این حوزه بسیار دیر وارد عمل شده و با مشکل اساسی روبرو است. به اعتقاد وی، اگر از صبح تا شب در خصوص فضائل و فواید هنر صنعت زنجیرسازی اردکان سخن گفته شود ولی برای آن بستهبندی مفید و مناسبی تعریف نشده باشد تا گردشگر بتواند آن را پس از خریداری به راحتی به کشورش حمل کند، انگار که هیچ اقدامی انجام ندادهایم. این مسئول عنوان میکند: امروزه بستهبندی به عنوان یک لازمه و جزو شاخصهای بازار رو به رشد صنایع دستی جهان است و یک گردشگر خارجی که با ذهنیت فرهنگی خود نمیتواند بپذیرد که یک اثر شاخص دستساز را بدون یک محافظ یا بستهبندی مناسب خریداری کند. "نادر پیری اردکانی" پژوهشگر حوزه میراث و از محققان اردکانی نیز در گفتوگو با خبرنگار ایسنا، منطقه یزد، از زنجیر اردکانی به عنوان فنون اصلی بازاریان این شهرستان نام میبرد. وی اضافه میکند: این فن بیشتر در دست محلات بازار نو، تیران یا زینالدین در اردکان بوده و بر همین اساس به صورت تقریباً موروثی از نسلی به نسل بعد منتقل شده و حتی امروز نام خانوادگی برخی از طوایف اردکانی به نام زنجیری، زنجیریان و غیره به ثبت رسیده است. به بازارچه صنایع دستی اردکان که در کنار اداره میراث فرهنگی اردکان است نیز سری میزنیم و در همین حین شاهد هنرنمایی استاد کار جوانی میشویم که با ساخت و تولید زنجیردانههایی زیبا، آنها را یکایک به هم پیوند میزند. صدای نواخته شدن چکشهای "مهدی راستجو" هنرمند خلاق و جوانی که از سال 1390 تاکنون به این هنر سخت میپردازد، یادآور خاطرات قدیم روزگاران پیشین است. وی که از قریب بازماندگان سازنده زنجیر اردکانی و از شاگردان مرحوم "رضا غفوری" است، در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه یزد، با بیان این که زنجیرسازی اردکان تغییر نوع داده و از زنجیر جوش به زنجیر پیچ تبدیل شده است، میگوید: زنجیر پیچ به دلیل این که به صورت فشرده بافته میشود، از استقامت زیادی برخوردار است، هر چند که در ساخت زنجیر، اولین و مهمترین نکته، انتخاب مواد اولیه مناسب برای کار است. این صنعتگر حرفه سنتی زنجیربافی در ادامه با تاکید بر این که استفاده از مفتولهای آهنی چکش خورده کافی، نقش مهمی در انعطافپذیری و حرکت موزون و هماهنگ زنجیر دارد، به تشریح نحوه ساخت زنجیر پیچ میپردازد. زنجیرسازی اردکان در سال جاری رشد و پویایی خوبی به خود گرفته است تا جایی که راستجو در این مورد بیان میکند: مشتریان بیشتری جهت سفارش و خرید این هنرصنعت دستساز اشتیاق نشان میدهند و در این خصوص نیز هنرآموزانی جهت یادگیری پا به عرصه گذاشتهاند. وی در پایان نیز با تشکر از حمایتها و پیگیریهای مسئولان میراث فرهنگی شهرستان، از دیگر کسانی که در این صنعت قدیمی در حال فعالیت هستند به "جواد مسیبی" اشاره میکند که در کارگاه خانگی خود به این هنر پرداخته و کوچکترین زنجیر پیچ ساختهی خویش را به موزهی مردم شناسی اردکان اهدا کرده است. انتهای پیام
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایسنا]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 19]