واضح آرشیو وب فارسی:فارس:
تحولات در منطقه و ترکیه و توصیههایی برای تنظیم سیاست خارجی ایران در قبال ترکیه
برای نیل به هدف کاهش تنش با ترکیه و جذب ترکیه از اردوگاه افراطی گرایان به سمت ایران یا حداقل تمایل این کشور به سمت بیطرفی، در کنار افزایش مبادلات اقتصادی، توجه به دغدغههای امنیتی این کشور ، ایجاد فضای رسانهای مثبت دوطرفه و توصیه میشود.
تحولات اخیر در منطقه خاورمیانه به گونهای بوده است که با تغییر قدرت در عربستان و نزدیکی این کشور با ترکیه و نیز برنامه مشترک آمریکا و ترکیه برای آموزش نظامی مخالفین سوری و پیروزیهای اخیر جبهه النصره در سوریه و نیز موفقیتهای نظامی داعش در کشورهای منطقه در کنار تهاجم عربستان به یمن و حمایت مستقیم و غیرمستقیم بسیاری از کشورها از این امر در اکثر محافل خارجی به مثابه تلاشهایی برای تضعیف و پیشگیری از گسترش حوزه نفوذ ایران تلقی میشود. در این میان در ترکیه که به سبب عدم موفقیت کافی سیاست خارجی حداقل در 2 سال گذشته به گونهای حس بدبینی نسبت به ایران ایجاد شده که اکثر محافل ترک در کنار قبول اشتباه دولتمردان آنکارا، ایران را بخشی از عدم موفقیتهای ترکیه میدانند و همصدا با محافل غربی و عربی افزایش قدرت ایران را برای منطقه و منافع ترکیه خطرآفرین تلقی میکنند.
در کنار این معادلات سیاست داخلی ترکیه بعد از انتخابات اخیر مجلس در این کشور با ابهاماتی روبرو شده است و آینده ساختار دولت ترکیه نامعلوم است ولی قدر مسلم این است که دولت آتی ترکیه برآیند تعامل قوای سیاسی موجود در ترکیه خواهد بود که در این میان مسلماً حزب حاکم مهمترین مهره خواهد بود. نهادهای موثر در سیاست خارجی ترکیه را میتوان ریاست جمهوری، مجلس، دولت (نخستوزیر و هیات وزیران) و نهادهای امنیتی(میت) و نظامی (ارتش) دانست که بجز دولت که تکلیف آن هنوز روشن نیست در سایر نهادها غلبه با حزب حاکم است. در مجلس نیز حزب عدالت و توسعه چه در مقام حزب حاکم و چه در مقام مخالف، اصلیترین قدرت را دارد. بنابراین انتظار تغییر اساسی در سیاست خارجی ترکیه ناشی از تغییر قدرت داخلی و نتایج انتخابات انتظار واقعی نخواهد بود ولی تعدیل در سیاستهای تهاجمی ترکیه علیه منافع منطقهای ایران و محور مقاومت توسط حزب عدالت و توسعه برای جبران بخشی از ریزش آراء و نیز با توجه به کاهش قدرت تصمیمگیری در دولت و شکنندگی اکثریت در مجلس محتمل است.
با توجه به موارد موصوف میتوان گفت که ممکن است ترکیه در مسائل منطقهای رویکرد احتیاطی در پیش بگیرد و فاصله خود را از متحدین منطقهاش یعنی عربستان و قطر تا حدودی حفظ کند. در چنین شرایطی فرصت برای نزدیکی بیشتر ترکیه و ایران به وجود خواهد آمد. در حال حاضر نخبگان و اندیشمندان زیادی در ترکیه هستند که دولت ترکیه را در مسائل منطقه به اتخاذ سیاستی میانه در بین سیاست سنیمحور عربستان و قطر و سیاست شیعیمحور (بهزعم آنها) ایران توصیه میکنند. اگر دولت ترکیه در سایه کاهش تمایلات انحصارطلبانه داخلی و واقعگرایی در سیاست خارجی به این توصیهها بها بدهد، کار ایران در برابر مخالفین منطقهای آسانتر خواهد بود. واقعیت این است که به رغم تبلیغاتی که در سطح منطقه و حتی ایران صورت میگیرد منافع منطقهای ترکیه با عربستان و قطر یکی نیست و به همان اندازه که ترکیه با ایران تضاد منافع دارد، با کشورهای عربی نیز دارد ولی تضاد بین ترکیه با کشوری مثل عربستان که بر سر مساله مصر شدیدتر هم شد، توسط دو کشور به خوبی مدیریت شده است ولی این تضاد بین ترکیه و ایران در مساله سوریه به خوبی مدیریت نشده است که شاید در اینباره بتوان گفت که تمایل و اراده عربستان برای رفع تنش با ترکیه بیش از ایران بوده است.
شاید محوریترین مساله در مناسبات خارجی ترکیه را بتوان اقتصاد محسوب کرد و از همین دریچه ایران میتواند شکاف ایجاد شده با ترکیه را کمتر کند. بهویژه اینکه در هر دو شرایط تحریم و رفع تحریم مناسبات اقتصادی با ترکیه برای ایران خیلی مهم است. در شرایط تحریم ترکیه برای ایران فضای تنفس اقتصادی ایجاد میکند و در شرایط رفع تحریم هم که ترکیه هم خود را کاندیدای پل ارتباطی انرژی بین ایران و اروپا میداند و هم با ادامه تنش غرب با روسیه ترکیه تجارت آسان با ایران را به مناسبات اقتصادی دشوار با روسیه ترجیح خواهد داد.
برای نیل به هدف کاهش تنش با ترکیه و جذب ترکیه از اردوگاه افراط گرایان به سمت ایران یا حداقل تمایل این کشور به سمت بیطرفی، در کنار افزایش مبادلات اقتصادی، توجه به دغدغههای امنیتی این کشور بهویژه در مساله پ.ک.ک که زمینه تهدید مشترک برای دو کشور دارد، ایجاد فضای رسانهای مثبت دوطرفه و حساب باز نکردن بر روی هیچکدام از احزاب مخالف کنونی دولت ترکیه به عنوان متحد ایران در برابر حزب عدالت و توسعه با توجه به ماهیت این احزاب، توصیه میشود. الیاس واحدی
ابرار معاصر انتهای متن/
94/04/31 - 02:01
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 43]