واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاری موج:
۱۳ تير ۱۳۹۴ (۱۶:۱ب.ظ)
نه اسراف؛ نه بخل و سخت گيري موج- اسراف گرايي آفتي بزرگ در جامعه اسلامي است.
انسان دو بعد دارد؛ بعد مادي و معنوي و هر بعد منشاء پيدايش نيازهايي است و نياز انسان توسط نعمت هاي اعطا شده از طرف خداوند مرتفع مي شود. اسلام استفاده از نعمت هاي الهي و مصر اين نعمات را به دو دسته تقسيم کرده است؛ حلال و حرام و مصرف کننده را در انتخاب نوع مصرف و رعايت ضوابط آن و حلال و حرام بودن آن و همچنين اسراف و تبذير و يا اداي حقوق ديگران تحت کنترل قرار مي دهد.
مصرف حلال يعني آنچه را انسان در راه تامين ضروريات زندگي اش بدو از اسراف و تجمل به کار برد و حرام، هر آنچه باعث ضرر و زيان جسمي يا اجتماعي گردد.
ضرر و زيان جسمي يعني هر آنچه به فرد ضرر مي رساند مانند خوردن شراب يا مصر مواد مخدر و... . و ضرر و زيان اجتماعي يعني هر آنچه باعث عدم رفاه و بهبود وضعيت اجتماعي مردم ، ضرر و زيان به حقوق جامعه و نيز تضعيف وضعيت سياسي – اقتصادي شود. مثلا آن که براي جلوگيري از تسلط دشمنان اسلام بر مسلمانان لازم باشد مردم از خريد کالاهاي ساخت کشورهاي خارجي که موجوديت و استقلال جامعه اسلامي را به خطر مي اندازد يا موجب تضعيف آن مي شود خودداري ميکنند. امام علي (ع) مي فرمايد: « عليکم بالقناعه تستغنوا »( الحياه، 342) هر جامعه اي که مصرف خود را بر اساس اسلام در امکانات خود تنظيم کند از وابستگي نجات و در نهايت رشد اقتصادي مطلوب بدست مي آورد.
اسلام در آيات کريمه قرآن مردم را به مصرف حلال تشويق مي کند و ملاک مصر حلال را رعايت عدالت اجتماعي اقتصادي مي داند و از سوي ديگر مردم را از بخل و خساست دور مي کند و آن را به دستگيري از فقراو نيازمندان رهنمون مي سازد و مردم را از مصارف بيهوده اي نظير خوشگذراني هاي تجملاتي و مصرف بيش از حد متعارف در صورت وجود احتياج شديد در جمعه مکروه مي داند.
بنابر اين از ويژگي هاي انسان باخرد اين است که در امر معاش خود جانب ميانه و تعادل را حفظ کند. چنانچه بيان شد:« افضل الناس عقلاء احسنهم تقدير المعاشه »و همچنين اين که از اسراف پرهيز کند.«العقل انک تقتصد لاتسرف» حضرت علي (ع)مي فرمايد: ما فوق الکفاف اسراف. مصرف بي رويه شامل هر مصرفي مي شود که بيش از حد کفايت باشد و پيامبر(ص) مي فرمايد:« من اعطي من غير حق فقد اسرف» هرکس نا به جا مال و امکانات را هزينه کند اسراف کرده است.
الف) حد مصرف
از امام رضا درباره چگونگي تامين مخارج خانواده سوال مي شود، مي فرمايند:« فقال... ان الله عزوجل کره الاسراف و کره الاقتار »،حضرت مي فرمايد: نه بايد اسراف و زياده روي کرد و نه خست و سخت گيري به خرج داد.
از ديدگاه امام رضا ع تصرف در اموال شخصي نيز بايد به صورت محدود و مشروط باشد و نمي توان هر گونه که بخواهيم در اموال مان تصرف کنيم. حدو مرزي را بايد رعايت کرد حتي انفاق که بالاترين و با رازش ترين نوع تصرف در اموال است هم بايد داراي حد و مر زباشد و به صورت متعادل انجام شود. اين محدوديت مصرف حتي درباره ي خوراک و پوشتک نيز مطرح شده است. امام رضا ع در اين زمينه مي فرمايد: « لو ان الناس قصدوا في المطعم لاستقامت ابدانهم » چناچه مي فرمايد اگر انسان ها در ميانه را در خوراک رعايت مي کردند بدنهاشان پايدار مي ماند. در پوشيدن نيز رعايت اعتدال و ميانه روي و دوري از بخل گرايي و اسراف نيز بيان شده است. چنانچه امام رضا ع در مورد آيه خذوا زينتکم عند کل مسجد، مي فرمايد : و هي ثياب، زينت را در اينجا به معناي جامعه بيان کرده است و فرموده اند براي رفتن به مسجد پوشيدن لباس لازم است نه زيور و زينت و اسراف کاري در ظاهر . ( مستند امام رضا، 334 /1) امام رضا در بيان سخن خودشان به اين کلام خداوند استدلال فرموده اند که « وَالَّذِينَ إِذَا أَنفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَلَمْ يَقْتُرُوا وَكَانَ بَيْنَ ذَلِكَ قَوَامًا » ( فرقان، 67) در اين آيه به کلام قوام تکيه شد و نظام قواني را حد فاصل بين اسراف و اقتار بيان فرموده اند و ايشان مفهوم قوام که در قرآن آمده را گرفته و بدان استدلال فرموده اند و بيان مي کنند که نظام قوامي يعني اقتصادي که در جامعه موجب سامان يافتن زندگي همه افراد باشد اين است که نه کسي محروم ماند و نه کسي بي حد و حساب برخوردار باشد.
در قرآن کريم نيز آيات فراواني اشاره به عدم اسراف دارند از جمله « کلوا و اشربو و لا تسرفوا»،« کلوا من طيبات ما رزقناکم ولا تطغوا»، و همچنين در قرآن اموال را مايه قوام جامعه قرار داده است « ولا تؤتوا السفهاء أموالكم التي جعل الله لكم قياما » اموالتان را به دست بي خردان ندهيد چون اموال باعث قوام جامعه و سبب استوار و سامان بي ساماني مي باشد. بنابر اين اگر دست افراد نااهل باشد، به گونه اي استفاده مي شود که در جايگاه خود نمي باشد. امام علي(ع) مي فرمايد: مصرف بي رويه آنگاه فراگير شود ناخودآگاه همه را هلاک مي سازد.
اما صادق نيز مي فرمايد:« من انفق شيئا في غير طاعه الله فهو مبذر »هرکس هزينه هاي مالي خود را بر اساس اهداف و رهنمودهاي دين تنظيم نکند مصرف گرا است.
امام حسن (ع) مي فرمايد: «ايک و الاسراف فانه من فعل الشيطنه»؛ بنابر اين با توجه به آيات و روايات بالا در نگرش دين اسلام هر مصرف مازادي بر حد کفايت اسراف خواهد بود و با هدر رفتن اموال و امکانات فقر جامعه را در پي خواهد داشت و اسراف باعث فقر جامعه و مردم خواهد بود. اين اسراف خود نوعي مصرف گرايي و تحميل هزينه هاي اضافي و نابساماني ها و مشکلات جامعه را در پي خواهد داشت. بر همين اساس اين مصرف گرايي وابستگي اقتصادي همراه دارد و سلامت جسمي و رواني رواني را به خطر مي اندازد. و باعث عدم لذت صحيح از نعمت هاي خدادادي خواهد شد. در نهايت کرامت و فضيلت انسان رل نيز به خطر مي اندازد.
نويسنده: زهرا ايرواني، دانش آموخته حوزه و مدير پژوهش خبري خبرگزاري موج
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبرگزاری موج]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 251]