تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1835110653
خنکای سرداب‌ها در تابستان‌های تاریخ ایران
واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین:
خنکای سرداب‌ها در تابستان‌های تاریخ ایران بخش وسیعی از سرزمین‌مان آب و هوایی گرم و خشک دارد؛ سرزمینی که بخشی از آن کویر لم یزرع است و ناله باد در میان بوته‌های خشک و تنکش قرن‌هاست در گوش ساکنانش صدا می‌کند و آنها را به راه حلی برای گریز از گرما و خشکی می‌کشاند.
سرداب یا سردابه، یک سویه معماری سنتی و یکی از راهکارهای شگرف رهیدن از گرمای تابستان، آفتاب داغ کویر و نگهداری مواد غذایی و تهیه آب خنک است. رویای بودن کنار آب و فرو بردن خنکا و بوی نم آب به سینه در زیرزمین های خانه های سنتی در سرداب ها تجلی یافته است؛ زمانی که مردم از تهویه های امروزی و خنک کننده ها برخوردار نبودند و سعی می کردند فضای زندگی خود را با نیازهایشان تطبیق دهند. سرداب ها نمود بارز نوعی آسایش اقلیمی است که سرمایشی طبیعی پدید می آورده است. درباره سرداب در کتاب های قدیم آمده است: «خانه ای که در زمین سازند و حوض آب سرد در آن باشد و در گرمای تابستان آنجا خواب راحت کنند و آن به فتح سین است و اعراب آن را معرب کرده به کسر سین خوانند و سرد را نیز به صاد نویسند.» گرچه در این تعریف سرداب برابر با خانه دانسته شده اما در اغلب موارد شاهد هستیم که سرداب بخشی از یک خانه است؛بخشی که برای گذران روزهای گرم تابستان به کار می رفته است. در یزد، شهری که بر دل کویر خفته است، خانه های سنتی در جهت قبله شمال شرقی ـ جنوب غربی بنا می شد و فضاهایی برای فصل های گرم و سرد سال در نظر گرفته می شد. معماران کهنه کار و زبردست از سرداب برای خروج هوای گرم از این فضاهای خانه یعنی قسمت تابستان نشین استفاده کرده اند. سرداب ها در دل زمین و در کنار پایاب قنات ها قرار داشتند و آب در آنها جریان داشت؛ پایاب هایی که هوای خنک و مرطوبشان به 19درجه می رسید.
در امتداد سرداب، بادگیرها نیز نقش تهویه هوا داشتند. به عبارت بهتر، سرداب ها با بادگیرها این نمود بارز مهندسی بومی ما خنک می شده و محلی بوده برای رهایی از گرمای تابستان و نگهداری مواد غذایی فاسد شدنی. ویژگی بارز سرداب ها را در قرار گرفتن در زیرزمین، استفاده از آب و مصالح بومی و نیز فرم کالبدی خاصشان باید جستجو کرد. به گفته پژوهشگران اختلاف ارتفاع سرداب ها با اتاق ها نیزخود باعث خنک شدن آن می شود چرا که در زیرزمین خنک شدن با دو شیوه ممکن می شود؛ نخست انتقال حرارت از طریق جابه جایی با هوای خنک و دوم انتقال حرارت از طریق تشعشع با دیوارهای خنک زیرزمین. در معماری سنتی کاشان نیز همین الگو به چشم می خورد. در معماری این شهر فضاهای متعدد و متنوعی ساخته می شود. در کاشان نیز سرداب ها الگوی شکم دریده ای از ساختمان ها بودند که در زیرزمین هایی گود قرار داشتند. در بخش تابستان نشین، بادگیرها در امتداد سرداب ها هوا را به داخل می کشند و هوا با عبور از آب خنکی خاصی می یابد. در شهرهایی که خنکای هوا بیشتر است، مثل تبریز ـ ساختمان های سنتی فاقد تابستان نشین هستند و حوض خانه ای زیر فضای زمستان نشین با دو پنجره تعبیه می شده و نقش خنک کنندگی داشته است. گفتنی است، سرداب ها کارکردی هم به عنوان قبرستان داشته اند. این نوع سردابه ها بیرون از آبادی ها و شهرها واقع بوده است. درباره یکی از معروف ترین این سرداب ها، سردابه جاجرم کلنل ییت انگلیسی در سفرنامه خود می نویسد: در شمال مقبره خواجه مهزیار، بنای ویرانه دیگری قرار داشت که از سنگ و ملات ساخته شده بود. این بنا از یک اتاق مربع شکل که دالان هایی آن را احاطه می کرد، تشکیل می شد. کف اتاق، سوراخی بود که به زیرزمینی راه داشت. این زیرزمین را سرداب می گفتند و تابستان ها که هوا گرم بود، مردم در آنها زندگی می کردند. در این زیرزمین، تعداد زیادی جمجمه و استخوان اسکلت که در پارچه هایی قرارداشت، به چشم می خورد. صحنه بسیار ترسناکی بود و مردم دهکده می گفتند اینان تعدادی نظامی بوده اند که بر اثر ابتلا به وبا درگذشته اند. این مهم نه تنها در خراسان که در نواحی جنوبی ایران چون شوشتر به چشم می خورد و از منظر قدمت این کارکرد به دوران ایران باستان بازمی گردد. حتی امروزه نیز برخی از این سرداب ها کارکرد قدیم خود را از دست نداده اند و هنوز مورد استفاده واقع می شوند. از جمله در خراسان در دهکده کلیدر در بخش سر ولایت، سردابه ای است که به قرن هفتم هجری قمری متعلق است. کودکانی که قبل از یک سالگی از دنیا می روند، در این سردابه دفن می شوند و بعد از هر دفن در آن بسته می شود. گرچه این کارکرد، سرداب ها را تا حدی مخوف و جزو شگفتی ها قرار می دهد، اما با نگاهی کلی و با در نظر گرفتن این که سرداب ها اغلب در خانه های کویری کارایی داشته اند، باید گفت ساخت سرداب ها در نواحی کویری و گرم و خشک بسیار مورد توجه بوده و به عنوان نمادی از معماری سنتی به شمار می رود. از این رو برخی سرداب ها چون سرداب سهراب ابرکو به ثبت ملی رسیده است. این سرداب با ابعاد 5 در5 با خشت و گل ساخته شده است. سرداب جهانستان ابرکوه و سرداب فتح آباد این شهر نیز به ثبت ملی رسیده است. هر سه سرداب متعلق به دوره قاجاریه است. سرداب هایی در بافت شهر یزد و نیز سرداب های خانه های سنتی معروف در کاشان (طباطبایی ها و عباسیان) از دیگر سرداب هایی هستند که مورد توجه مطالعاتی قرار گرفته اند. گستره جغرافیایی سرداب ها تا کشور عراق نیز می رسد. در شهر سامرا، سردابی وجود دارد که محل عبادت سه امام آخر ما شیعیان است و افسانه هایی راجع به ظهور حضرت مهدی(ع) از این سرداب در افواه عامه جاری است. جـــام جــــم دکتر آمنه ابراهیمی
دوشنبه 8 تیر 1394 ساعت 04:00
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 176]
-
اجتماع و خانواده
پربازدیدترینها