محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1830375593
فن آوريهاي جديد ارتباطي و پيشرفت اقتصادي در جامعه اسلامي
واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاری موج:
۳۰ خرداد ۱۳۹۴ (۹:۲۱ق.ظ)
فن آوريهاي جديد ارتباطي و پيشرفت اقتصادي در جامعه اسلامي موج - مفهوم نهفته در درون پيشرفت، شکوفايي و تکامل است. با دقت در منابع اسلامي و ديني مشخص مي‌شود که منظور از شكوفايي (و يا حتي تغيير)، شكوفايي (يا تغيير) در هويت فرهنگي است.
امروزه ظهور تکنولوژي‌هاي جديد ارتباطي را با عنوان «عصر دوم رسانه‌ها» مي‌شناسند. مسئله مهمي که در بحث ارتباطات پشتيبان توسعه مطرح مي‌شود، اين است که از يک نظر، وجود تکنولوژي‌هاي جديد ارتباطي، معضلي اساسي براي مسلمين در سکولاريزه کردن جامعه اسلامي به‌شمار مي‌روند؛ که تا حدود زيادي واقعيت دارد. از سوي ديگر مي‌توان به اين تکنولوژي‌ها با نظر فرصت نگريست و از آن در راه تسريع پيشرفت جامعه اسلامي مدد گرفت.
در اين راستا برخي از صاحب‌نظران تأثيرات منفي تکنولوژي‌هاي جديد ارتباطي در ايران را اين‌گونه مي‌شمارند (خلجي، سايت):
1. اطلاع‌رساني غيرقابل کنترل
2. ظهور انسان‌هايي با تابعيت بين‌المللي
3. رواج فرهنگ جهاني (و غربي) در ايران
4. تغيير هويت در جوانان
5. افزايش نابرابري‌ها و طبقاتي شدن بيشتر جامعه
6. غالب شدن زبان انگليسي و تهديد زبان فارسي
7. فقدان سانسور
8. رواج فردگرايي و انزواطلبي
هرکدام از فرضيه‌هاي بالا در مقام عمل مي‌تواند پيشرفت را در کشورهاي اسلامي و به‌ويژه ايران، براي ساليان متمادي با تأخير مواجه کند؛ با اين حال، قابليت بسيار بالاي تکنولوژي‌هاي مدرن ارتباطي در کنار وسايل سنّتي ارتباطات، در امر توسعه و فرهنگ‌سازي را نمي‌توان ناديده گرفت. نياز کشورهاي در حال رشد به وسايل ارتباطي مدرن جهت توسعه پايدار، متوازن و درون‌زا غير قابل انکار است. هنسون و نارولا با يادآوري اين مهم، براي دوري از معايب وارده بر اين تکنولوژي‌ها، راه‌کارهايي را ارائه داده‌اند که در آن، كشورهاي در حال پيشرفت در جهت ايجاد شالودۀ رسانه‌هاي بزرگ، چهار اولويت عمده را پيش رو دارند:
1. تناسب تكنولوژي‌هاي جديد ارتباطي با نيازها، امكانات و ميزان مهارت‌هاي فني افراد كشور؛
2. ارتقاي نوسازي سيستم‌هاي متداول تكنولوژيك، مانند تلگراف، خدمات پستي، تلفن يا راديو؛ براساس اين فرضيه، تكنولوژي، روش‌ها و آموزش‌هاي فنّي قديمي، به عقب‌ماندگي منجر مي‌شود؛
3. ايجاد يك زير بناي گسترده و منسجم ارتباطي. اين اولويت به ترتيب اقتضائات زير را به‌دنبال خواهند داشت:
1) اين تكنولوژي‌ها بايد از نظر اقتصادي مقرون به‌صرفه و قابل پياده كردن باشد؛
2) در اين راستا، نيازهاي آتي كشور بايد در جهت رشد و توسعه همه‌جانبه مورد تأكيد قرار گيرد؛
3) تحت چنين شرايطي، كارآيي پايين آمده و درصد ضايعات قابل پيشگيري، بالا خواهد بود. به هرحال روش‌ها و سياست‌هاي قديمي و تكنولوژي‌هاي ناآزموده نمي‌تواند به رشد و توسعه تكنولوژي بومي كمك كند.
4) در مواردي، تكنولوژي پيشرفته به كاهش تعداد استفاده‌كنندگان منجر مي‌شود. بنابراين كشورهاي در حال توسعه بايد تلاش كنند تا از تكنولوژي‌هاي ارزان قيمت كه موجب تقويت تكنولوژي‌هاي موجود شده و در عين حال رشد مناسبي را فراهم مي‌آورند، استفاده كنند (هنسون و نارولا؛ 1384: 18 و 19).
هنسون و نارولا در اين ديدگاه، تکنولوژي‌هاي قديمي و ناآزموده را در توسعه اجتماعي جوامع در حال توسعه، ناکارآمد جلوه مي‌دهند؛ که به‌نظر مي‌رسد اين مقدار بدبيني نسبت به رسانه‌هاي قديمي از روي عدم شناخت وسايل فوق باشد؛ چراکه با آمدن وسايل مدرن، وسايل قديمي نه‌تنها از حيّز انتفاع ساقط نمي‌شوند؛ بلکه براي در امان ماندن از آسيب‌هاي مخرب وسايل مدرن در توده‌سازي و ... بايد نقش وسايل قديمي را جدي‌تر تلقي کرد. به‌عنوان مثال در دين مبين اسلام و علي‌الخصوص تشيّع، تأکيد بر مسجد، هيئت، نماز جماعت، منبر، بازار و ... (كه برخي، از آنها به‌عنوان وسايل (كانال‌هاي) ارتباطي سنتي و برخي با نام شبكه ارتباطي سنّتي ياد مي‌كنند)، به‌شدت مي‌توانند مسلمانان را در مقابل تهاجم فرهنگي مصون بدارند.
پايه پيشرفت اقتصادي بايد رسانه‌هاي سنتي و از پايگاه‌هاي مهمي چون مسجد محقق شود. رسانه‌هاي مدرن تنها مي‌توانند به‌عنوان پشتوانه تسريع‌بخش به امر پيشرفت در جامعه ياري برسانند. در تحقيقي که دکتر خيري پيرامون تأثير تلويزيون و مسجد انجام داده، اين امر به‌وضوح عيان شده است. او در اين تحقيق پس از برشمردن معايب تلويزيون و آثار تخريبي آن بر روي هويت فردي و شکل‌دهي افکار توده، مسجد را اصل و تلويزيون را مشوّق اين اصل قرار داده است. از ديدگاه وي تلويزيون نبايد مسجد را به خانه‌ها ببرد؛ بلکه بايد اهالي خانه‌ها را به حضور در مساجد ترغيب و تشويق کند. چراکه در مسجد هم فضاي مناسب براي هويت‌پذيري ديني فراهم مي‌شود و هم از توده‌اي شدن افراد در جامعه ماشيني و صنعتي امروز جلوگيري به‌عمل مي‌آيد. تلويزيون ممکن است به اين امور بپردازد؛ اما با تغيير کانال، حال و هواي مخاطب عوض مي‌شود. ولي حال و هواي مسجد همواره ثابت است» (خيري؛ آبان 1387: 55).
مولانا با تأکيد بر كانال‌هاي ارتباطي سنّتي، به نظريه وحدت‌گرا-رهايي‌بخش رسيده و مسئله فوق را در اين نظريه تبيين کرده است. او «انقلاب اسلامي را نمونه‌اي برجسته و مناسب براي توضيح و تطبيق اين نظريه همگرا مي‌داند كه نشان مي‌دهد چگونه يك تحرّك اجتماعي در عصر نوگرايي از كانال‌هاي سنّتي صورت گرفته است» (باهنر؛ 1387: 58).
از نظر او تلفيق تكنولوژي مدرن ارتباطاتي و مسجد در ايران در جهت اهداف آموزشي، رواج تعاليم مذهبي و بسيج سياسي، نمونه خوبي در دوران معاصر است (مولانا؛ 1384: 57).
تکامل هويت فرهنگي، مهم‌ترين شاخص پيشرفت
مفهوم نهفته در درون پيشرفت، شکوفايي و تکامل است. با دقت در منابع اسلامي و ديني مشخص مي‌شود که منظور از شكوفايي (و يا حتي تغيير)، شكوفايي (يا تغيير) در هويت فرهنگي است. يعني بايد ابتدا با استفاده از تکنولوژي‌هاي جديد ارتباطي، هويت فرهنگي را متحوّل کرد و سپس سراغ مسائل ديگر رفت. با شكوفايي هويت فرهنگي جامعه، همه ارکان اجتماعي و سياسي نيز ارتقا پيدا خواهند کرد. مولانا نيز بر اين امر صحه گذاشته مي‌گويد: «براي فهم بهتر اين روندهاي تكامل و تغيير اجتماعي و ارزيابي و شناخت كامل پيچيدگي‌ها و كاستي‌هاي اصطلاح توسعه، چارچوب تحليلي‌اي پيشنهاد مي‌كنيم كه مبتني بر يك جهان‌بيني محوري بوده و بر فرهنگ، به‌عنوان يك عنصر وحدت‌بخش در روند تغيير تأكيد كند» (همان: 121).
ملاك و شاخص اصلي در تغيير، تثبيت و تقويت هويت فرهنگي در جهت پيشرفت متوازن، درون‌زا و همه‌جانبه جامعه اسلامي، الگو قراردادن فلان كشور و يا منطقه نيست؛ بلكه ملاك اصلي، آموزههاي ثابت و متقن اسلامي و قرآني است.
راهبردها و سياست‌هاي اصلاح هويت فرهنگي از ديدگاه قرآن
راه‌هاي تغيير فرهنگ از ديدگاه قرآن را سيدموسي صدر تحت عنوان ويژگي‌هاي محتوايي ودرون‌مايه‌اي فرهنگ در نه قسمت چنين بيان مي‌كند (صدر؛ 1387: 33 تا 53):
1. واقع‌گرايي؛ «قرآن در روش اصلاحي خود، واقعيت‌ها و دوري از تخيلات و پندارها را حتي در جايي كه فرهنگ از مقوله احساس و عاطفه باشد، به‌عنوان يك اصل و قاعده مي‌شناسد».
2. ريشه‌گرايي؛ بايد باورها و بينش‌هاي صحيح اسلامي را در اصلاح فرهنگ پايه و اساس قرار داد.
3. عقل‌گرايي؛ «اتخاذ راهبرد خردورزي از سوي قرآن، به‌عنوان نماد حركت اصلاح فرهنگ، نشان از يك ضرورت در روش تعامل با اجزاي فرهنگ دارد و بر اين ادعا گواهي مي‌دهد كه اصلاح فرهنگ، با تمام زوايا و ظرافت‌هايش، نمي‌تواند بدون بهره‌گيري از نيروي عقلاني خود انسان باشد».
4. فطرت‌گرايي؛ «آن‌گاه که كار عناصر فرهنگ جامعه ديني گرفتار آسيب و آفت گردد، شيوه اصلاح و بازيابي آنها نيز ناگزير بايد تابع همين ويژگي باشد.»
5. علم‌گرايي؛ اگر فعاليتي بدون ابتناي بر علم صورت بگيرد؛ يقينا، يا منحرف مي‌شود و يا از حرکت بازمي‌ماند.
6. تجددگرايي؛ «تصور عمومي اين است كه آموزههاي ديني امور ثابت، هميشگي و تغييرناپذير است. اين تصور نسبت به باورها و ارزش‌هاي ديني درست است؛ اما نسبت به تشريعات و هنجارهاي ديني به‌صورت مطلق درست نيست» .
مَا نَنسَخْ مِنْ آيَةٍ أَوْ نُنسِهَا نَأْتِ بِخَيْرٍ مِّنْهَا أَوْ مِثْلِهَا أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللّهَ عَلَىَ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ (بقره 106): هر آيه‌اى را كه [محتوى حكم يا احكامي است وقتى بر پايه مصلحت يا اقتضاى زمان] از ميان برداريم يا به تأخير اندازيم ، بهتر از آن يا مانندش را مي‌آوريم. آيا ندانسته‌اى كه خدا بر هر كارى تواناست؟!
هر نوع تغيير يا جايگزيني در سطوح هنجاري و سنّت‌هاي اجتماعي بايد نسبت به واقعيت‌هاي آينده و پديده‌هاي پيش رو گشوده و باز باشد. اراده و اصرار بر ايجاد هنجارها و سنت‌هاي ثابت و تغييرناپذير، فرايند اصلاح فرهنگ را با چالش مواجه مي‌سازد.
7. بهره‌گيري از معادله سود و زيان؛ «قرآن براي ترغيب و تشويق انسان‌ها به تغيير باورها يا پذيرش ارزش‌هاي متعالي يا دست برداشتن و رها ساختن سنت‌ها و هنجارهاي ناصواب، يا از روش اخلاص استفاده نمي‌كند، يا بسيار اندك استفاده مي‌كند؛ بلكه به‌جاي آن از يك معامله سخن مي‌گويد و از يك معامله مبتني بر سود و زيان شخصي بهره مي‌گيرد»:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا هَلْ أَدُلُّكُمْ عَلَى تِجَارَةٍ تُنجِيكُم مِّنْ عَذَابٍ أَلِيمٍ (صف 10): اى اهل ايمان! آيا شما را به تجارتى راهنمايى كنم كه شما را از عذابى دردناك نجات مي‌دهد؟
إِنَّ اللّهَ اشْتَرَى مِنَ الْمُؤْمِنِينَ أَنفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُم بِأَنَّ لَهُمُ الجَنَّةَ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللّهِ فَيَقْتُلُونَ وَيُقْتَلُونَ وَعْدًا عَلَيْهِ حَقًّا فِي التَّوْرَاةِ وَالإِنجِيلِ وَالْقُرْآنِ وَمَنْ أَوْفَى بِعَهْدِهِ مِنَ اللّهِ فَاسْتَبْشِرُواْ بِبَيْعِكُمُ الَّذِي بَايَعْتُم بِهِ وَذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ (توبه 111): يقيناً خدا از مؤمنان جان‌ها و اموالشان را به‌بهاى آنكه بهشت براى آنان باشد، خريده؛ همان كسانى كه در راه خدا پيكار مي‌كنند، پس [دشمن را] مي‌كشند و [خود در راه خدا] كشته مي‌شوند [خدا آنان را] برعهده خود در تورات و انجيل و قرآن [وعده بهشت داده است] وعده‌اى حق؛ و چه كسى به عهد و پيمانش از خدا وفادارتر است ؟ پس [اى مؤمنان!] به اين داد و ستدى كه انجام داده‌ايد، خوشحال و شاد باشيد و اين است كاميابى بزرگ.
8. تدريج و گام به گام؛ آموزههاي قرآن، همواره در تغيير فرهنگ‌هاي جاهليت اعراب گام‌به‌گام پيش رفته و دفعتا نبوده است.
9. تلقي واقعي از خود؛ برخلاف جامعه‌شناسان و پژوهش‌گران عرصه فرهنگ، كه از كنار ضعف‌هاي فرهنگي جوامع خود با سكوت رد مي‌شوند و با سكوت به تغيير مي‌انديشند؛ زيرا دلبستگي و پيوند عاطفي انسان با پيشينه‌اش و نقش فرهنگ در شكل‌گيري هويت و شخصيت جامعه را دليل مي‌آورند، قرآن معكوس عمل مي‌كند و كژي‌ها و كاستي‌ها را مورد توجه قرار مي‌دهد تا سنت‌ها و ارزش‌هاي پسنديده را جايگزين كند.
وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا مَا أَنزَلَ اللَّهُ قَالُوا بَلْ نَتَّبِعُ مَا وَجَدْنَا عَلَيْهِ آبَاءنَا أَوَلَوْ كَانَ الشَّيْطَانُ يَدْعُوهُمْ إِلَى عَذَابِ السَّعِيرِ (لقمان 21): و چون به آنان گويند: از آنچه خدا نازل كرده است، پيروى كنيد، مي‌گويند: [پيروى نمي‌كنيم] بلكه ما از آنچه پدرانمان را بر آن يافته‌ايم، پيروى مي‌كنيم. آيا [كوركورانه از گذشتگان پيروى مي‌كنند] و هرچند كه شيطان آنان را با اين پيروى به عذاب فروزان دعوت كند؟!.
فهرست منابع و مآخذ
1. باهنر، ناصر (1387) دين و رسانه‌ها. تهران. مرکز تحقيقات صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران. چاپ دوم.
2. خيري، حسن (آبان 1387) مقايسه فضاي تبليغي تلويزيون و مسجد. قم. ماهنامه علمي-ترويجي معرفت. سال هفدهم. شماره هشتم.
3. روشنائي، علي (تابستان 1384) ارتباط جمعي، پشتيبان توسعه روستايي و معرفي طرح مدرسه راديويي، فصلنامه تخصصي جامعه‌شناسي. شماره 2.
4. روشه، گي (1390) تغييرات اجتماعي. ترجمه منصور وثوقي. تهران. ني. چاپ بيست‌ودوم.
5. ساموئلسن، هاوس نورد (1384) اصول علم اقتصاد. مرتضي محمدخاني. تهران. علمي و فرهنگي.
6. سورين، ورنر و تانكارد، جيمز (1386) نظريه‌هاي ارتباطات. عليرضا دهقان. تهران. انتشارات دانشگاه تهران. چاپ سوم.
7. سون، ويندال و ديگران (1384) كاربرد نظريه‌هاي ارتباطات (نظريه‌ها و مكاتب ارتباطات). عليرضا دهقان و ناصر ضرونچي. مشهد. کنکاش دانش. چاپ اول.
8. صدر، سيدموسي (تابستان و پاييز 1387) قرآن و شيوه اصلاح فرهنگ. مشهد. مجله پژوهش‌هاي قرآني. شماره54 و 55.
9. محسنيان‌راد، مهدي (1385) ارتباط‌شناسي. تهران. سروش. چاپ هفتم.
10. مصباح يزدي، علامه محمدتقي (1376) تهاجم فرهنگي. قم. مؤسسه آموزشي پژوهشي امام خميني. چاپ اول.
11. مولانا، حميد (1371) گذر از نوگرايي. يونس شکرخواه. تهران. مرکز مطالعات و توسعه رسانه‌ها.
12. مولانا، حميد (1384) ارتباطات جهاني در حال گذار. تهران. سروش. چاپ اول.
13. هنسون، جريس و نارولا، اوما (1384) تکنولوژي‌هاي جديد ارتباطي در کشورهاي در حال توسعه. داوود حيدري. تهران. مرکز مطالعات و توسعه رسانه‌ها. چاپ چهارم.
14. فرقاني، محمد مهدي (1387) درآمدي بر ارتباطات سنتي در ايران. تهران. مرکز مطالعات و تحقيقات رسانه‌ها. چاپ دوم.
15. خلجي، محمد (تاريخ درج: 6/6/1389) رسانه‌هاي نوين و توسعه. سايت همشهري. تاريخ مراجعه: 10/10/1391:
http://www.hamshahritraining.ir/news.aspx?id=3042
*داود بشيرزاده / دانش‌آموخته اقتصاد و علوم ارتباطات اجتماعي و دانشجوي دکتري دانشگاه معارف
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبرگزاری موج]
[مشاهده در: www.mojnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 129]
-
گوناگون
پربازدیدترینها