واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: میهمان، فرستاده ای از جانب خدا
از جمله وظایف میزبان در پیشگاه خدا این است كه غذایى را كه آماده ساخته است تحقیر نكند ؛ چرا كه نعمت خدا هر چه باشد عزیز و محترم است، ولى در میان مترفین و ارباب تكلف معمول است كه هر قدر سفره را رنگین كنند مىگویند: چیز ناقابلى بیش نیست و لایق مقام شما نمىباشد! میهمان راهنماى راه بهشتدر ادامه مقاله قبل در توضیح آیه 53 سوره مباركه احزاب برای كامل شدن بحث مناسب است گوشهاى از تعلیمات اسلام را در ارتباط با اصل مسأله" میهماندارى و حق میهمان و وظائف میزبان" بیاوریم:1- میهماننوازىاسلام اهمیت خاصى براى مسأله میهماننوازى قائل شده تا آنجا كه در حدیثى از پیغمبر گرامى اسلام (صلی الله علیه و آله) مىخوانیم : " الضیف دلیل الجنة ؛ میهمان راهنماى راه بهشت است"! (بحار الانوار ، جلد 75 ، صفحه 460 ، حدیث 14 ، باب 93)اهمیت و احترام میهمان به اندازهاى است كه در اسلام به عنوان یك هدیه آسمانى تلقى شده ، به طوری که رسول خدا (صلی الله علیه و آله )در این باره می فرمایند : «اذا اراد اللَّه بقوم خیرا اهدى الیهم هدیة، قالوا: و ما تلك الهدیة؟ قال: الضیف، ینزل برزقه، و یرتحل بذنوب اهل البیت ؛ هنگامى كه خداوند اراده كند نسبت به جمعیتى نیكى نماید هدیه گرانبهایى براى آنها مىفرستد، عرض كردند : اى پیامبر خدا ! چه هدیهاى؟ فرمودند: میهمان، با روزى خویش وارد مىشود، و گناهان خانواده را با خود مىبرد (و بخشوده مىشوند).» (بحارالانوار ، ج 75 ، ص 460 ،حدیث 14 ، باب 93)جالب این كه كسى نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله) عرض كرد: پدر و مادرم فداى تو باد، برنامه من این است كه وضو را به طور كامل انجام مىدهم نماز را بر پا مىدارم، زكات را به موقع مىپردازم، و از میهمان با آغوش باز و به خاطر خدا پذیرایى مىكنم . حضرت فرمود: « بخ! بخ! بخ! ما لجهنم علیك سبیل! ان اللَّه قد برأك من الشح ان كنت كذلك ؛ آفرین، آفرین، آفرین بر تو باد! جهنم راهى به سوى تو ندارد، اگر چنین باشى خداوند تو را از هر گونه بخل پاك ساخته است!» در این زمینه سخن بسیار است اما براى اختصار به همین مقدار قناعت مىكنیم. 2- رعایت سادگى در پذیرایىبا تمام اهمیتى كه میهمان دارد پذیرائی هاى پر تكلف و پر زرق و برق از نظر اسلام نه تنها كار خوبى نیست، بلكه رسماً از آن نهى شده است ، اسلام توصیه مىكند كه پذیرائی ها ساده باشد، و یك خط جالب عادلانه در میان میهمان و میزبان ترسیم كرده است و آن اینكه : " میزبان از آنچه دارد مضایقه نكند، و میهمان نیز بیش از آن را انتظار نداشته باشد!"امام صادق (علیه السلام) مىفرماید : « المؤمن لا یحتشم من اخیه، و ما ادرى ایهما اعجب؟ الذى یكلف اخاه اذا دخل علیه ان یتكلف له؟ او المتكلف لاخیه؟ ؛ افراد با ایمان از برادر مؤمن خود رودرواسى ندارند ، و من نمىدانم كدامیك از این دو عجیب تر است؟ كسى كه به هنگام ورود بر برادر خود او را به تكلف مىافكند و یا كسى كه شخصاً به سراغ تكلف براى میهمان مىرود؟» (بحار الانوار ، جلد 75 ،صفحه 453)سلمان فارسى از پیغمبر گرامى اسلام (صلی الله علیه و آله) چنین نقل مىكند كه فرمود:« ان لا نتكلف للضیف ما لیس عندنا، و ان نقدم الیه ما حضرنا ؛ براى میهمان نسبت به آنچه نداریم تكلف نكنیم، و آنچه موجود است مضایقه ننمائیم .»( محجة البیضاء ، جلد 3 ، صفحه 29)امام صادق (علیه السلام) مىفرماید :« هنگامى كه برادرت بر تو وارد شود از او سؤال نكن آیا امروز غذا خوردهاى یا نه؟ آنچه دارى براى او حاضر كن، چرا كه سخاوتمند واقعى كسى است كه از بذل آنچه حاضر دارد مضایقه نكند»3- حق میهمانگفتیم میهمان از نظر اسلام یك هدیه آسمانى، و فرستاده و رسول خداست، و باید او را همچون جان گرامى داشت و نهایت احترام را در باره او انجام داد، تا آنجا كه امیر مؤمنان على (علیه السلام) از پیغمبر اكرم (صلی الله علیه و آله) نقل مىكند كه فرمود: « من حق الضیف ان تمشى معه فتخرجه من حریمك الى البر؛ از حقوق میهمان آنست كه او را تا در خانه بدرقه كنى . » (بحار الانوار ، جلد 75 ، صفحه 451)
و تا آنجا كه به تكلف نینجامد باید وسایل آسایش و راحتى میهمان را فراهم كرد ، در این باره در حدیثی بیان می کند که : « قال رسول اللَّه (صلی الله علیه و آله) : ان من حق الضیف ان یعدله الخلال ؛ یكى از حقوق میهمان این است كه حتى خلال را براى او فراهم سازند.» (بحار الانوار ، جلد 75 ، صفحه 455)گاه مىشود میهمانها افرادى كمرو و خجالتى هستند و به همین دلیل دستور داده شده است كه از آنها درباره غذا خوردن سؤال نكنند ، بلكه سفره غذا را آماده سازند، اگر مایل بود بخورد، چنان كه امام صادق (علیه السلام) مىفرماید :« لا تقل لاخیك اذا دخل علیك اكلت الیوم شیئا؟ و لكن قرب الیه ما عندك، فان الجواد كل الجواد من بذل ما عنده : هنگامى كه برادرت بر تو وارد شود از او سؤال نكن آیا امروز غذا خوردهاى یا نه؟ آنچه دارى براى او حاضر كن، چرا كه سخاوتمند واقعى كسى است كه از بذل آنچه حاضر دارد مضایقه نكند .» (بحار الانوار ، جلد 75 ، صفحه 455)از جمله وظایف میزبان در پیشگاه خدا این است كه غذایى را كه آماده ساخته است تحقیر نكند چرا كه نعمت خدا هر چه باشد عزیز و محترم است، و میهمان نیز وظیفه دارد آن را كوچك نشمرد . ولى در میان مترفین و ارباب تكلف معمول است كه هر قدر سفره را رنگین كنند مىگویند: چیز ناقابلى بیش نیست و لایق مقام شما نمىباشد!در حدیثى از امام صادق (علیه السلام) مىخوانیم: « هلك امرؤ احتقر لاخیه ما یحضره و هلك امرؤ احتقر من اخیه ما قدم الیه ؛ میزبانى كه آنچه را براى برادرش آماده ساخته كوچك بشمرد هلاك (و گمراه) شده است ، همچنین میهمانى كه آنچه را كه نزد او حاضر كردهاند كوچك بشمرد گمراه است ! » (محجة البیضاء ، جلد 3 ، صفحه 30)اسلام به قدرى در گرامى داشتن میهمان مو شكاف است كه بیان می کند : به هنگامى كه میهمان وارد مىشود به او كمك كنید اما براى رفتن از منزل به او كمك نكنید مبادا تصور شود مایل به رفتن او هستید ! ( بحار الانوار ، جلد 75 ، صفحه 455 ، حدیث 27)امام صادق (علیه السلام) مىفرماید : « افراد با ایمان از برادر مؤمن خود رودرواسى ندارند ، و من نمىدانم كدامیك از این دو عجیب تر است؟ كسى كه به هنگام ورود بر برادر خود او را به تكلف مىافكند و یا كسى كه شخصاً به سراغ تكلف براى میهمان مىرود؟»4- وظایف میهمانهمیشه مسئولیت ها جنبه متقابل دارد ؛ یعنى همانگونه كه میزبان وظایف مهمى در برابر میهمان دارد در جهت مقابل نیز میهمان وظایف قابل ملاحظه ای دارد.علاوه بر آنچه در احادیث بالا ذكر شد میهمان موظف است آنچه را صاحبخانه در مورد منزلش پیشنهاد مىكند انجام دهد، فى المثل هر جا را براى نشستن پیشنهاد مىكند بپذیرد .
امام صادق (علیه السلام) مىفرماید: « اذا دخل احدكم على اخیه فى رحله فلیقعد حیث یامر صاحب الرحل، فان صاحب الرحل اعرف بعورة بیته من الداخل علیه ؛هنگامى كه یكى از شما وارد منزلگاه برادر مسلمانش مىشود هر جا به او پیشنهاد مىكند بنشیند ، چرا كه صاحب منزل به وضع منزل خود و آن قسمتهایى كه نباید آشكار گردد آشناتر است .» (بحار الانوار ، جلد 75 ، صفحه 451)اما با نهایت تأسف در عصر ما كه عصر غلبه مادیگرى بر جهان است این سنت قدیمى انسانى چنان محدود شده كه در بعضى از جوامع غربى تقریباً برچیده شده است، و شنیدهایم هنگامى كه بعضى از آنها به كشورهاى اسلامى مىآیند و گستردگى میهمان دارى و میهماننوازى را كه هنوز در خانوادههاى اصیل این مرز و بوم به صورت گرم و مملو از عواطف برقرار است مىبینند، شگفتزده مىشوند كه چگونه ممكن است افرادى بهترین وسائل موجود خانه و با ارزشترین غذاهاى خود را براى پذیرایى مهمانهایى كه گاهى با آنها ارتباط كمى دارند، و شاید تنها در یك سفر كوتاه آشنا شدهاند بگذارند؟!.ولى توجه به احادیث اسلامى كه گوشهاى از آن در بالا آمد دلیل این ایثار و فداكارى را روشن مىسازد و محاسبات معنوى را در این رابطه مشخص مىكند، محاسباتى كه براى ماده پرستان فرهنگ نامفهومى است . نتیجه گیری :كوتاه سخن اینكه مسأله میهماننوازى و آداب میهمان دارى و وظایف و خصوصیات هر كدام، بحث گستردهاى را در آداب معاشرت اسلامى به خود اختصاص داده است و كسانى كه توضیح بیشترى در این زمینه خواستار می باشند به بحار الانوار بابهاى 88 تا 94 از ابواب كتاب العشره جلد 17، و كتاب محجة البیضاء جلد 3 باب چهارم" فضیلة الضیافة" مراجعه كنند .آمنه اسفندیاریبخش قرآن تبیانمنابع: 1- تفسیر نمونه ، ج 172- بحار الانوار ، ج 753- محجة البیضاء ، ج 3
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 359]