واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: به راستی ما ایمان آورده ایم یا اسلام؟
انسان زمانى كامل مىشود كه همهى كمالات را در خود داشته باشد و نشانهى جامعیّت اسلام آن است كه كمال را در همهى ابعاد اعتقادى، اخلاقى، عملى، فردى و اجتماعى انسان مطرح مىكند.انسان كامل، علاوه بر اقرار به زبان (اسلام) و باور قلبى (ایمان)، باید شكم و شهوت و زبان خود را كنترل كند . كنترل شكم با روزه ، كنترل زبان با صداقت ، كنترل شهوت با دورى از حرام، مبارزه با غرور با داشتن تواضع ، غفلت زدایى با ذكر و یاد خدا ، مقاومت در برابر نیشها و نوشها با نیروى صبر و غافل نماندن از محرومان با انفاق .« إِنَّ الْمُسْلِمِینَ وَ الْمُسْلِماتِ وَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِناتِ وَ الْقانِتِینَ وَ الْقانِتاتِ وَ الصَّادِقِینَ وَ الصَّادِقاتِ وَ الصَّابِرِینَ وَ الصَّابِراتِ وَ الْخاشِعِینَ وَ الْخاشِعاتِ وَ الْمُتَصَدِّقِینَ وَ الْمُتَصَدِّقاتِ وَ الصَّائِمِینَ وَ الصَّائِماتِ وَ الْحافِظِینَ فُرُوجَهُمْ وَ الْحافِظاتِ وَ الذَّاكِرِینَ اللَّهَ كَثِیراً وَ الذَّاكِراتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً وَ أَجْراً عَظِیماً ؛ همانا مردان مسلمان و زنان مسلمان، و مردان با ایمان و زنان با ایمان، و مردان مطیع خدا و زنان مطیع خدا، و مردان راستگو و زنان راستگو، و مردان شكیبا و زنان شكیبا، و مردان فروتن و زنان فروتن، و مردان انفاقگر و زنان انفاقگر، و مردان روزه دار و زنان روزه دار، و مردان پاكدامن و زنان پاكدامن، و مردانى كه خدا را بسیار یاد مىكنند و زنانى كه بسیار به یاد خدا هستند، خداوند براى (همهى) آنان آمرزش و پاداشى گرانقدر و بزرگ آماده كرده است.» (احزاب ، 35)این آیه ، ده كمال براى عموم زنان و مردان در مسائل اعتقادى ، اخلاقى و عملى، بر شمرده است.زمانى ارزش این آیه روشن مىشود كه به تبعیضاتى كه عرب و عجم میان زن و مرد قائل بودند بنگریم و تاریخ دلخراش زن را مطالعه كنیم . تفاوت زن و مرد در جسم است نه در روح !تفاوت میان زن و مرد در جسم است. روح، زن و مرد ندارد و همهى كمالات بشرى مربوط به روح اوست نه جسم او . لذا همه كمالاتى كه در این آیه آمده ، به صورت یكسان میان مرد و زن مطرح شده است.در آیه 35 سوره احزاب ، سخنى جامع و پر محتوى در باره همه زنان و مردان و صفات برجسته آنها بیان شده است ، و ضمن بر شمردن ده وصف از اوصاف اعتقادى و اخلاقى و عملى آنان ، پاداش عظیم آنها را در پایان آیه بر شمرده است .بخشى از این اوصاف دهگانه از مراحل ایمان سخن مىگوید (اقرار به زبان ، تصدیق به قلب و جنان ، و عمل به اركان).قسمت دیگرى پیرامون كنترل زبان و شكم و شهوت جنسى كه سه عامل سرنوشتساز در زندگى و اخلاق انسانها مىباشد بحث مىكند و در بخش دیگرى از مسأله حمایت از محرومان و ایستادگى در برابر حوادث سخت و سنگین یعنى صبر كه ریشه ایمان است و سرانجام از عامل تداوم این صفات یعنى ذكر پروردگار ، سخن به میان مىآورد .مىفرماید :" مردان مسلمان و زنان مسلمان ؛ (إِنَّ الْمُسْلِمِینَ وَ الْمُسْلِماتِ) " و " مردان مؤمن و زنان مؤمنه ؛ (وَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِناتِ) " و " مردانى كه مطیع فرمان خدا هستند و زنانى كه از فرمان حق اطاعت مىكنند؛ (وَ الْقانِتِینَ وَ الْقانِتاتِ) ".گرچه بعضى از مفسران ،" اسلام" و" ایمان" را در آیه فوق به یك معنى گرفتهاند ، ولى پیدا است كه این تكرار نشان مىدهد منظور از آنها دو چیز متفاوت است ، و اشاره به همان مطلبى است كه در آیه 14 سوره حجرات آمده : «قالَتِ الْأَعْرابُ آمَنَّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَ لكِنْ قُولُوا أَسْلَمْنا وَ لَمَّا یَدْخُلِ الْإِیمانُ فِی قُلُوبِكُمْ ؛ اعراب گفتند ما ایمان آوردهایم، بگو: هنوز ایمان نیاوردهاید، بلكه بگوئید اسلام آوردهایم، و ایمان هنوز در اعماق قلب شما نفوذ نكرده است ! » .که بیان به این نکته دارد که اسلام همان اقرار به زبان است كه انسان را در صف مسلمین قرار مىدهد، و مشمول احكام آنها مىكند، ولى ایمان تصدیق به قلب و دل است.همانا مردان مسلمان و زنان مسلمان، و مردان با ایمان و زنان با ایمان، و مردان مطیع خدا و زنان مطیع خدا، و مردان راستگو و زنان راستگو، و مردان شكیبا و زنان شكیبا، و مردان فروتن و زنان فروتن، و مردان انفاقگر و زنان انفاقگر، و مردان روزه دار و زنان روزه دار، و مردان پاكدامن و زنان پاكدامن، و مردانى كه خدا را بسیار یاد مىكنند و زنانى كه بسیار به یاد خدا هستند، خداوند براى (همهى) آنان آمرزش و پاداشى گرانقدر و بزرگ آماده كرده است
در روایات اسلامى نیز به همین تفاوت اشاره شده است ؛ در روایتى چنین مىخوانیم :« یكى از یاران امام صادق (علیه السلام) درباره " اسلام" و " ایمان" از آن حضرت سؤال كرد و پرسید آیا اینها با هم مختلفند؟ امام (علیه السلام) در پاسخ فرمود: آرى، ایمان با اسلام همراه است، اما اسلام ممكن است همراه ایمان نباشد .» او توضیح بیشتر خواست امام (علیه السلام) فرمود: « الاسلام شهادة ان لا اله الا اللَّه و التصدیق برسول اللَّه صلى علیه و آله و سلم ، به حقنت الدماء، و علیه جرت المناكح و المواریث، و على ظاهره جماعة الناس، و الایمان الهدى و ما یثبت فى القلوب من صفة الاسلام، و ما ظهر من العمل به ؛ اسلام شهادت به توحید و تصدیق به رسالت پیامبر است، هر كس اقرار به این دو داشته باشد ، جانش (در پناه حكومت اسلامى) محفوظ خواهد بود ، و ازدواج مسلمانان با او جایز، و مىتواند از مسلمین ارث ببرد ، و گروهى از مردم مشمول همین ظاهر اسلامند ، اما " ایمان" نور هدایت و حقیقتى است كه در دل از وصف اسلام جاى مىگیرد ، و اعمالى است كه به دنبال آن مىآید .» (اصول كافى ، جلد2 ، صفحه 21 ، باب ان الایمان یشرك الاسلام) استقامت و درستی انسان، به زبان اوست!سپس در ادامه به یكى دیگر از مهمترین صفات مؤمنان راستین، یعنى حفظ زبان پرداخته و مىگوید :« و مردان راستگو و زنان راستگو ؛ (وَ الصَّادِقِینَ وَ الصَّادِقاتِ) ».از روایات اسلامى استفاده مىشود كه استقامت و درستى ایمان انسان به استقامت و درستى زبان او است : " لا یستقیم ایمان امرء حتى یستقیم قلبه، و لا یستقیم قلبه حتى یستقیم لسانه ؛ ایمان انسان به درستى نمىگراید تا قلبش درست شود ، و قلبش درست نمىشود تا زبانش درست شود!" (محجة البیضاء ، جلد 5 ،ص 193)و از آنجا كه ریشه ایمان ، صبر و شكیبایى در مقابل مشكلات است ، و نقش آن در معنویات انسان همچون نقش" سر" است در برابر" تن" ، پنجمین وصف آنها را این گونه بازگو مىكند:« و مردان صابر و شكیبا و زنان صابر و شكیبا ؛ (وَ الصَّابِرِینَ وَ الصَّابِراتِ).» کبر و غرور ، بدترین آفت اخلاقیاز طرفى مىدانیم یكى از بدترین آفات اخلاقى، كبر و غرور و حب جاه است ، و نقطه مقابل آن " خشوع" ، لذا در ششمین توصیف مىفرماید : « و مردان با خشوع و زنان با خشوع ؛ (وَ الْخاشِعِینَ وَ الْخاشِعاتِ).»گذشته از حب جاه ، حب مال نیز آفت بزرگى است ، و اسارت در چنگال آن ، اسارتى است دردناك ، و نقطه مقابل آن انفاق و كمك كردن به نیازمندان است ، لذا در هفتمین توصیف مىگوید :« و مردان انفاقگر و زنان انفاق كننده ؛ (وَ الْمُتَصَدِّقِینَ وَ الْمُتَصَدِّقاتِ).»امام صادق علیه السلام می فرمایند: اسلام شهادت به توحید و تصدیق به رسالت پیامبر است، هر كس اقرار به این دو داشته باشد، جانش (در پناه حكومت اسلامى) محفوظ خواهد بود، و ازدواج مسلمانان با او جایز، و مىتواند از مسلمین ارث ببرد، و گروهى از مردم مشمول همین ظاهر اسلامند، اما " ایمان" نور هدایت و حقیقتى است كه در دل از وصف اسلام جاى مىگیرد، و اعمالى است كه به دنبال آن مىآید» با حفظ سه عامل از شر آفات اخلاقی در امان باشید!سه چیز است كه اگر انسان از شر آن در امان بماند از بسیارى از شرور و آفات اخلاقى در امان است، زبان و شكم و شهوت جنسى .به قسمت اول در چهارمین توصیف اشاره شد ، اما به قسمت دوم و سوم در هشتمین و نهمین وصف مؤمنان راستین اشاره كرده مىگوید : « و مردانى كه روزه مىدارند و زنانى كه روزه مىدارند ؛ (وَ الصَّائِمِینَ وَ الصَّائِماتِ).»« و مردانى كه دامان خود را از آلودگى به بىعفتى حفظ مىكنند ، و زنانى كه عفیف و پاكند ؛ (وَ الْحافِظِینَ فُرُوجَهُمْ وَ الْحافِظاتِ).»سرانجام به دهمین و آخرین صفت كه تداوم تمام اوصاف پیشین بستگى به آن دارد پرداخته و مىگوید :« و مردانى كه بسیار به یاد خدا هستند ، و زنانى كه بسیار یاد خدا مىكنند ؛ (وَ الذَّاكِرِینَ اللَّهَ كَثِیراً وَ الذَّاكِراتِ) .»آرى آنها با یاد خدا در هر حال و در هر شرایط ، پردههاى غفلت و بی خبرى را از قلب خود كنار مىزنند ، وسوسهها و همزات شیاطین را دور مىسازند و اگر لغزشى از آنان سر زده ، فوراً در مقام جبران بر مىآیند تا از صراط مستقیم الهى فاصله نگیرند . ذکر کثیر به چه معنا می باشد؟
در اینكه منظور از "ذكر كثیر" چیست؟ در روایات اسلامى و كلمات مفسرین، تفسیرهاى گوناگونى ذكر شده كه ظاهراً همه از قبیل ذكر مصداق است و مفهوم وسیع این كلمه شامل همه آنها مىشود. از جمله در حدیثى از پیغمبر گرامى اسلام (صلی الله علیه وآله) مىخوانیم: « اذا ایقظ الرجل اهله من اللیل فتوضئا و صلیا كتبا من الذاكرین اللَّه كثیرا و الذاكرات ؛ هنگامى كه مرد همسرش را شبانگاه بیدار كند و هر دو وضو بگیرند و نماز (شب) بخوانند از مردان و زنانى خواهند بود كه بسیار یاد خدا مىكنند .» (تفسیر مجمع البیان و تفسیر قرطبى ، ذیل آیه مورد بحث)و در حدیثى از امام صادق علیه السلام مىخوانیم : « هر كس تسبیح فاطمه زهرا علیها سلام را در شب بگوید ، مشمول این آیه است .» (مجمع البیان ، ذیل آیه مورد بحث)بعضى از مفسران گفتهاند :" ذكر كثیر" آن است كه در حال قیام و قعود به هنگامى كه به بستر مىرود یاد خدا كند.اما به هر حال ذكر نشانه فكر است ، و فكر مقدمه عمل ، هدف هرگز ذكر خالى از فكر و عمل نیست.در پایان آیه ، پاداش بزرگ این گروه از مردان و زنانى را كه داراى ویژگیهاى دهگانه فوق هستند چنین بیان مىكند :« خداوند براى آنها مغفرت و پاداش عظیمى فراهم ساخته است ؛ (أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً وَ أَجْراً عَظِیماً).»نخست با آب مغفرت گناهان آنها را كه موجب آلودگى روح و جان آنها است مىشوید ، سپس پاداش عظیمى كه عظمتش را جز او كسى نمىداند در اختیارشان مىنهد .آمنه اسفندیاریبخش قرآن تبیان منابع: 1- تفسیر نور ،ج92- تفسیر نمونه ،ج173- اصول كافى ،جلد 2 4- محجة البیضاء ،جلد 5
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 426]