محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1832827785
-همگرایی منطقه‌ای؛ کلید توسعه کشورهای حوزه خلیج فارس
واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین:
خلیج فارس؛ شاهراه حیاتی منطقه همگرایی منطقه‌ای؛ کلید توسعه کشورهای حوزه خلیج فارس 400 سال پیش یک دولتمرد پرتغالی جمله‌ای را گفت که شاید بتوان به کمک آن برخی رقابت‌های منطقه‌ای امروز در خلیج فارس را تحلیل کرد. او گفته بود: «دولتی که بر سه نقطه مالاگا، عدن و هرمز تسلط داشته باشد، حاکم بر تجارت دنیا خواهد بود.»
خلیج فارس، آبراهی 500 هزار ساله است که به دلیل موقعیت استراتژیکی که دارد، قرن هاست شاهد جنگ و جدال های گسترده ای بوده و هنوز هم دست به گریبان همین رقابت هاست. با وجود این که خلیج فارس نقش مهمی در عرصه همکاری های اقتصادی دارد اما حجم بالای منازعات در این حوزه باعث شده تا به استناد آمارهای ارائه شده در اجلاس داووس 2015، کمترین همکاری اقتصادی در منطقه خاورمیانه به وقوع بپیوندد. کیک خاورمیانه و سهم خواهان بسیار یکی از مهم ترین دلایل واگرایی های منطقه ای در حوزه خلیج فارس، حجم بالای منازعاتی است که ریشه واحدی ندارد. اختلافات قومی و تاریخی از یک سو، نزاع های مذهبی و فرقه ای از سوی دیگر، در کنار درگیری های مرزی و سوءتفاهمات سیاسی و بی اعتمادی های امنیتی همه و همه باعث شده است فرصتی برای نزدیکی اقتصادی میان کشورهای عمدتا ثروتمند این منطقه باقی نماند. در کنار همه این واگرایی های منطقه ای که به خودی خود باعث فاصله گرفتن کشورهای منطقه از یکدیگر شده، دخالت بازیگران فرامنطقه ای در خاورمیانه و بویژه محدوده خلیج فارس نیز آتش تفرقه افکنی های موجود را شعله ورتر کرده تا یکی از استراتژیک ترین مناطق جهان از حیث امنیتی، سیاسی، اقتصادی و تاریخی، همچنان در تب مناقشات درونی و بیرونی بسوزد. روز ملی خلیج فارس در تقویم ایرانی ها که یادآور بیرون راندن پرتغالی ها از این منطقه است، در پیشینه خود نگاهی به تاریخ پرفراز و نشیب منطقه ای دارد که زمانی پرتغالی ها آن را در اختیار داشتند و در مقطعی دیگر بریتانیا هوس سلطه بر آن را کرده بود و حالا آمریکایی ها ناوهای خود را در آن مستقر کرده اند تا بدون درس گرفتن از فرجام این قدرت نمایی ابرقدرت های پیشین، منافع خود را در خلیج فارس جستجو کنند. روشن است که حضور قدرت های فرامنطقه ای در آب های خلیج فارس و اطراف آن، یک دلیل روشن دارد و آن، اختلافات موجود میان دولت های منطقه است؛ دولت هایی که اگر به جای تکیه بر اختلافات، بر اشتراکات خود به اجماع می رسیدند، می توانستند با ایجاد اتحادی دست کم اقتصادی، سهم خود را در رشد اقتصاد جهانی افزایش دهند. رویای اتحاد و واقعیت های ژئوپلیتیک برای آن که کشورهای حوزه خلیج فارس بتوانند به همگرایی رسیده و دست کم اختلافات موجود خود را کاهش دهند، ایده های مختلفی مطرح شده است. تشکیل نهادهای منطقه ای چون شورای همکاری کشورهای خلیج فارس یکی از این ایده ها بود که دو سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی با هدف مقابله با موج برخاسته از انقلاب کشورمان در منطقه تشکیل شد. اما اختلافات داخلی شش عضو این شورا یعنی عربستان سعودی، بحرین، امارات، قطر، عمان و کویت در کنار وابستگی آنها به بازیگران فرامنطقه ای بستری را برای اختلافات بیشتر پدید آورد. اختلافاتی که در جریان موج بیداری اسلامی و اختلافات قطر و عربستان و سپس مخالفت های عمان با برخی سیاست های دیگر کشورهای عرب، ابعادی گسترده به خود گرفت. شکاف های فکری (مانند گسست میان اسلام رادیکال آل سعود و متحدانش در بحرین و امارات از یک سو و اخوان المسلمین در مصر و قطر و ترکیه از سوی دیگر)، یارگیری های منطقه ای (همچون اختلاف با عمان به دلیل نزدیکی این کشور به تهران)، تضاد منافع بر سر بازار انرژی و پاره ای شکاف های مرزی، همه و همه باعث شده تا شورای همکاری بجز صدور بیانیه هایی معمولا تکراری و غیرموثر، نتواند نقش بیشتری در حفظ ثبات منطقه داشته باشد. بدیهی است که غیبت ایران در شورایی که به اسم همکاری کشورهای حوزه خلیج فارس شکل گرفته، یکی از مهم ترین دلایلی است که باعث شد این شورا نتواند نه از پس دعواهای ایدئولوژیک عربی ـ عربی برآید و نه شکاف های دست ساخته ای چون «شیعه ـ سنی» و «ایرانی ـ عربی» را ترمیم کند. هرچند گاهی پیشنهاد عضویت کشورهایی چون ایران و یمن در شورای همکاری مطرح می شود، اما معلوم است شورایی که فلسفه وجودی اش مقابله با یک انقلاب است، نمی تواند نماینده ای از آن انقلاب را در درون خود هضم کند. امنیت یا اقتصاد؛ اولویت با کدام است؟ به گمان برخی تحلیلگران، ذات امنیتی شورای همکاری کشورهای خلیج فارس و نیز ماهیت رادیکالی نظام های عربی منطقه باعث شده است تا این کشورها به جای نزدیکی در حوزه اقتصاد و استفاده از فرصت منافع مشترک اقتصادی برای تقویت مناسبات سیاسی، مسیری عکس پیموده و رابطه خود با دیگر کشورها را از گسست های ایدئولوژیک و امنیتی آغاز کنند. شاید تفرقه افکنی بازیگران فرامنطقه ای و نیز برخی رقابت های اقتصادی بر سر سهم هر کشور از بازار انرژی نیز در تشدید این اختلافات بی تاثیر نبوده باشد. در چنین شرایطی است که نه فقط اقتصاد، ریشه همگرایی منطقه ای نمی شود، بلکه گاه تأثیری عکس داشته و مانند بحران اخیر نفتی که به جنگ سرد تهران و ریاض دامن زد، خود، باعث اختلافات بیشتر می شود. با این همه آنها که به نظریه نوکارکردگرایی «ارنست بی.هاس» و تعابیر او از آنچه مدل «سرریزی» (Spill-Over) یا «سرایت» خوانده می شود باور دارند، بر این عقیده هستند که اگر دولت های حوزه خلیج فارس بتوانند جهت تعاملات خود را از مدل «ایدئولوژی ـ امنیت ـ سیاست ـ اقتصاد»، به «اقتصاد ـ سیاست ـ امنیت ـ ایدئولوژی» تغییر دهند، آنگاه شانس همگرایی بیشتر شده و به تعبیر نظریه پردازان روابط بین الملل، منافع حاصل از همکاری اقتصادی به سایر حوزه های مورد اختلاف اصطلاحا سرریز خواهد کرد و رفع کننده شکاف ها خواهد بود. اطلاعات نشریه اکونومیست حاکی از آن است که تا سال ۲۰۲۰ جمعیت کل کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس با یک سوم افزایش به ۵۳ میلیون نفر خواهد رسید و بخش اعظم این جمعیت زیر ۲۵ سال سن خواهند داشت. بدیهی است که نیازهای این جمعیت جوان را باید با افزایش پویایی اقتصادی پاسخ داد و نمی شود برای همیشه بزرگ ترین واردکننده سلاح باقی ماند و اما از درون دچار بحران فروپاشی نشد. تجربه تحولات سال های گذشته به همه کشورهای حاشیه خلیج فارس نشان می دهد به جای رقابت تسلیحاتی، باید فکری به حال مشروعیت داخلی خود کنند و البته اگر نمی توانند مشروعیتی ایدئولوژیک برای خود دست و پا کنند، حداقل با افزایش کارآمدی اقتصادی، مردم خود را راضی نگه دارند. جبر جغرافیایی و واقعیت های تاریخی خلیجی به نام «فارس» تجربه تاریخی در حوزه خلیج فارس نشان می دهد که برای همیشه نمی توان شرایط منطقه را امنیتی نگه داشت و خود را از پیامدهای این شرایط مصون دانست. به راه انداختن جنگ های متعدد و دخالت نظامی برای سرکوب خواست مردم، همراهی با بازیگران فرامنطقه ای برای از میدان به در کردن بازیگران منطقه ای، بازی با برگ تروریسم و برهم زدن ثبات بازار انرژی به دلیل مقاصد سیاسی، گرچه ممکن است تحولات طبیعی در کشورهای منطقه را به تعویق انداخته و عمر دولت هایی را که به طور طبیعی در روند دموکراتیزاسیون بین المللی باید جای خود را به رقبایی مدرن تر بدهند را بیشتر می کند، اما در فرجام باعث نمی شود جبر جغرافیایی، خود را بر شرایط منطقه تحمیل نکند. نگاهی به پیشینه تاریخی تحولات در حاشیه خلیج فارس نشان می دهد ایران تنها کشوری است که به دلیل برخورداری از توانمندی بالای نیروی دریایی، انسجام و ثبات داخلی و حمایت از منافع دیگر کشورهای منطقه، می تواند نیاز خلیج فارس به مشارکت نیروهای بیگانه برای تأمین امنیت خود را از بین برده و ضامن امنیت انرژی و نزدیکی کشورهایی باشد که همگرایی آنها از ظرفیت تبدیل خاورمیانه به یک اتحاد استراتژیک چونان اتحادیه اروپا برخوردار است. تاریخ اروپا گرچه سرشار از جنگ و خشونت و کشتار و آدم سوزی است، ولی پس از جنگ جهانی دوم، همه کشورهای متخاصم به این نتیجه رسیدند که با همکاری اقتصادی و فاصله گرفتن از گسست های قومی و مذهبی و تاریخی، می توانند خود را تبدیل به یک قطب قدرتمند سیاسی در معادلات بین المللی کنند. همین الگوی تاریخی می تواند به دور از مداخله های فرامنطقه ای، در خاورمیانه نیز پیاده شده و همه کشورهای دارای منافع بظاهر متضاد، با هدف همکاری اقتصادی و تجاری به اتحادی راهبردی دست یابند. همکاری منطقه ای؛ بهترین جایگزین جنگ سرد ایرانی ـ عربی پیشنهاد اخیر وزیر خارجه کشورمان ـ در مقاله ای که در نیویورک تایمز منتشر شد ـ درباره تشکیل یک مجمع گفت وگوی منطقه ای می تواند آغازی باشد برای فرآیندی که در فرجام، به ثبات حوزه خلیج فارس کمک کند. ایرانی هایی که برای حفظ استقلال و امنیت منطقه، هم پرتغالی ها را از خلیج فارس بیرون رانده، هم انگلیسی ها را؛ حالا باز هم حاضرند به دلیل تعلق خاطری که به این منطقه دارند، در برابر بازیگران فرامنطقه ای و یا ارتش های اجاره ای در منطقه بایستند و از صلح در خلیج فارس دفاع کنند. چنان که از نام خلیج فارس نیز پیداست، ایران، امنیت و ثبات در این خلیج استراتژیک را امنیت و ثبات خود تلقی کرده و بنابراین همکاری راهبردی کشورهای حاشیه خلیج فارس با تهران می تواند بهترین راه برای بازگرداندن آرامش به منطقه ای باشد که در قرن های گذشته شاهد کشمکش های خونینی بوده است. شرایط پیچیده سیاست ورزی و تجارت، امروز همه را به این نتیجه رسانده که برخلاف نظر آن دولتمرد پرتغالی که نگاهی ساده انگارانه به حاکمیت بر تجارت دنیا داشت، صرف تسلط بر سه نقطه جغرافیایی، کسی را حاکم بر تجارت جهان نخواهد کرد. با این حال کلید گمشده پیشرفت و توسعه، همگرایی و همکاری های منطقه ای است. همان همکاری هایی که می تواند به جای جدال های فرسایشی و جنگ سرد بازیگران منطقه ای، توسعه کشورهای حاشیه خلیج فارس را در پی داشته باشد. مصطفی انتظاری هروی / گروه سیاسی
دوشنبه 7 اردیبهشت 1394 ساعت 04:00
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 262]
-
گوناگون
پربازدیدترینها