واضح آرشیو وب فارسی:جوان آنلاین: سياست خارجي عربستان پرخاشجوتر خواهد شد
نویسنده : علي قنادي
جنگ 27 روزه عليه يمن، صرف نظر از تبعات آن براي عربستان، نقطه عزيمت تغيير در رفتارهاي امنيتي سعوديها بود. اين رفتار برآيندي از شرايط جديد در مناسبات امريكا با عربستان است. رياض با جنگندههاي اف- 15 امريكا به يمن حمله ميكرد و در طول جنگ از حمايت لجستيكي و اطلاعاتي امريكاييها بهره ميبرد. كاخ سفيد هم در طول جنگ چندين مرتبه حمايت خود از رياض را ابراز كرد و اشتون كارتر وزير دفاع اوباما گفت: «امريكا در حفظ تماميت ارضي عربستان تلاش خواهد كرد و از حملات ائتلاف عربي عليه حوثيها حمايت ميكند.» با اين حال، نشانه هايي جدي از تعديل مناسبات امنيتي امريكا با عربستان در جريان اين حمله به چشم ميخورد؛ نشانههايي كه ميتواند رفتارهاي سياست خارجي پادشاهي عربستان در خاورميانه را نيز متحول كند. سعوديها در حمله به يمن، ائتلافي عربي از چند كشور حاشيه خليج فارس، اردن، مراكش، مصر و سودان تشكيل دادند. البته اين براي اولين مرتبه بود كه چنين ائتلافي تشكيل ميشد ولي مهمتر اينكه ائتلافي كه سعوديها تشكيل دادند، تقريباً همان چيزي است كه امريكاييها در سالهاي اخير با هدف كاهش تعهدات امنيتي خود به خاورميانه و متحدان خود در اين منطقه، آن را دنبال ميكنند. باراك اوباما رئيسجمهور امريكا در گفت و گوي تفصيلي با نيويورك تايمز در روز پنجم آوريل 2015 اين تعديل مناسبات را چنين شرح داد: «وقتي پاي جنگي خارجي به ميان بيايد ما تصميم داريم در كنار دوستان (عرب) خودمان باشيم ولي من ميخواهم ببينم چطور ما ميتوانيم اين را كمي بهتر فرموله و به ايجاد ظرفيت خود (اعراب) براي حفاظت از خودشان در برابر تجاوزات خارجي كمك كنيم... براي مثال، وقتي شما به اتفاقات سوريه نگاه ميكنيد، تمايل زيادي وجود دارد كه امريكا درگير شود و كاري بكند ولي سؤال اين است: چرا ما نميتوانيم شاهد رويارويي اعراب عليه نقض فاجعه بار حقوق بشر باشيم.»
البته خيلي زود است كه رفتار امريكا در جنگ يمن به كمرنگ شدن اتحاد امريكا با عربستان تعبير شود. همان طور كه اوباما گفته «وقتي پاي جنگ به ميان بيايد» امريكا «در كنار دوستان عرب» خواهد بود. انرژي دستكم در ميان مدت هم چنان متغيري تعيين كننده در ترسيم رفتارهاي خاورميانهاي سياست خارجي امريكا خواهدبود ولي با كاهش اتكاي واشنگتن به انرژي خاورميانه در طول زمان، رفتارهاي امريكا نيز دگرگون خواهد شد و كاخ سفيد در چارچوب استراتژي بلندمدت «چرخش شرقي» از تمركز امنيتي بر خاورميانه خواهد كاست.
وجه مهمتر مسئله براي ايران، رفتارهاي احتمالي سياست خارجي عربستان در منطقه است. كاهش تعهدات امنيتي امريكا، احتمالاً رفتارهاي امنيتي سعوديها را تهاجميتر و پرخاشجويانهتر ميكند. كم نيستند كساني كه معتقدند رفتار نه چندان متعادل رياض در جنگ 27 روزه آوريل و مارس 2015 در يمن كه با حملاتي كم سابقه به زيرساختها و جمعيت غير نظامي اين كشور همراه شد، ناشي از نوعي احساس عدم همراهي امريكاييها بود. ري تكيه كارشناس شوراي روابط خارجي امريكا روز 17 آوريل نوشت: «تهاجم عربستان سعودي به يمن بازتاب يك سياست خارجي جديد است كه عربستان مصرانه آن را براي مطالبات خود در خاورميانه پيش ميبرد و حتي براي تضمين منافع، از نيروهاي مسلح خود استفاده ميكند. خاندان سعودي بعد از چند قرن اتكا به امپراتوريهاي خارجي (اول انگليسيها و بعد امريكايي ها) براي حفظ سرزمين و حمايت از منافع خود، در حال شروع اتكا به منابع خود است. سخت است كه دانست نقش امريكا در اين سياست خارجي رو به تحول چيست.» مقامهاي امريكايي در طول جنگ يمن به طور رسمي چيزي درباره اختلافات با عربستان بروز ندادند ولي منابع نزديك به دستگاه سياست خارجي امريكا در گفت و گوهاي غير رسمي به رويترز گفتهاند با وجود اينكه عربستان از چند هفته قبل به واشنگتن اطلاع داده بود كه در حال ارزيابي اقدام نظامي در يمن است ولي برخي از امور مهم و كليدي اقدام نظامي در يمن را از واشنگتن مخفي نگه داشته و برخي جزئيات دقيق حمله هوايي غيرمنتظره به يمن در روز(حمله) پنجشنبه را در همان روز به واشنگتن اطلاع داد.
سعوديها طي چند دهه گذشته در خاورميانه زير چتر امنيتي امريكا بودهاند. اين چتر امنيتي در آينده نيز همچنان پهن خواهد ماند ولي تلاش سعوديها براي نمايش استقلال امنيتي از واشنگتن كه خود ناشي از تغيير محاسبات سياست خارجي امريكاست، رفتارهاي پرخاشجويانه سياست خارجي رياض را تشديد خواهد كرد. احتمالاً يمن اولين جايي بود كه رفتار پرخاشگرانه سياست خارجي سعوديها را تجربه كرد. اين رفتار را درخريدهاي تسليحاتي بيسابقه عربستان هم ميتوان سراغ گرفت. گزارش جديد IHS Janes 360 ميگويد كه عربستان در سال 2014 حدود 4/6 ميليارد دلار صرف خريدهاي دفاعي كرده و در حالي كه پيش از اين، هند بزرگترين خريدار تسليحاتي جهان بود، در سال 2014، عربستان به بزرگترين خريدار تسليحاتي تبديل شده است. همين گزارش ميگويدكه فقط در طول 2014، واردات تسليحاتي عربستان 54 درصد افزايش پيدا كرده است. ايران و متحدان منطقهاي آن، پيكان اصلي تيرهاي تخاصم سعوديها هستند و هدف اين تخاصم نيز دستيابي به توازن امنيتي در شرايطي است كه از يك سو نفوذ امنيتي ايران در منطقه افزايش يافته و از طرف ديگر، دستيابي به توافق هستهاي احتمالي، ميتواند اين نفوذ را به ميزان قابل توجهي بيشتر كند. رياض به طور موازي، تلاش خواهد كرد كشورهاي عرب و غيرعرب خاورميانه را نيز با خود همراه كند؛ موضوعي كه در تلاش عربستان براي جلب همكاري تركيه و پاكستان در جنگ يمن خودنمايي كرد. به علاوه، سعوديها در سايه كاهش اطمينان به چتر امنيتي امريكا، ممكن است به رقابت در حوزههاي امنيتي غير متعارف نيز وارد شوند. يك گزينه قابل توجه، تلاش براي دستيابي توانايي هستهاي است. روزنامه وال استريت ژورنال روز شنبه پنجم ارديبهشت 94 فاش كرد كه پاكستان اخيراً يك محموله هستهاي به عربستان ارسال كرده است. فايننشال تايمز هم در اسفند ماه 1393 از وجود يك تفاهم هستهاي غيررسمي بين رياض و اسلامآباد خبر داده بود. همه اينها نشان دهنده تهاجمي شدن رفتارهاي امنيتي رياض در شرايط جديد منطقه است. توافق هستهاي بين 1+5 با ايران، اين شيوه رفتار را تشديد خواهد كرد.
منبع : روزنامه جوان
تاریخ انتشار: ۰۶ ارديبهشت ۱۳۹۴ - ۲۰:۴۱
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جوان آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 84]