واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: معرفی رستگاران واقعی!محتواى سوره مؤمنون
این سوره چنان كه از نامش پیدا است بخش مهمى از آن سخن از اوصاف برگزیده مؤمنان است.سپس بحثهایى در زمینه اعتقاد و عمل بیان مىكند كه تكمیل كننده آن صفات مىباشد.روی هم رفته مجموع مطالب این سوره را مىتوان به چند بخش تقسیم كرد:بخش اول- كه از آیه قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ آغاز میشود تا چندین آیه بعد بیانگر صفاتى است كه مایه فلاح و رستگارى مؤمنان است، این اوصاف آن قدر حساب شده و جامع است كه جنبههاى مختلف زندگى فردى و اجتماعى را تحت پوشش خود قرار مىدهدو از آنجا كه خمیر مایه همه آنها ایمان و توحید است، در بخش دوم به نشانههاى مختلف خداشناسى، و آیات آفاقى و انفسى پروردگار در پهنه عالم هستى اشاره كرده، و نمونههایى از نظام شگرف عالم آفرینش را در آسمان و زمین و آفرینش انسان و حیوانات و گیاهان بر مىشمارد.و براى تكمیل جنبههاى عملى در بخش سوم به شرح سرگذشت عبرتانگیز جمعى از پیامبران بزرگ همچون نوح، هود، موسى، عیسى پرداخته و فرازهایى از زندگى آنها را بیان مىكند.در بخش چهارم روى سخن را به مستكبران كرده، و با دلائل منطقى و گاه با تعبیرات تند و كوبنده به آنها هشدار مىدهد، تا دلهاى آماده به خود آید و راه بازگشت به سوى خدا را پیدا كند. در بخش پنجم بحثهاى فشردهاى درباره معاد بیان كرده است.و در بخش ششم از حاكمیت خداوند بر عالم هستى و نفوذ فرمانش در همه جهان سخن مىگوید.سرانجام در بخش هفتم باز هم سخن از قیامت، حساب، جزا و پاداش نیكوكاران و كیفر بدكاران به میان مىآورد، و با بیان هدف آفرینش انسان سوره را پایان مىدهد.و به این ترتیب محتواى این سوره مجموعهاى است از درسهاى اعتقادى و عملى، و مسائل بیدار كننده و بیان خط سیر مؤمنان از آغاز تا پایان.این سوره همانگونه كه در آغاز هم گفتهایم در مكه نازل شده، ولى بعضى از مفسران نوشتهاند كه بعضى از آیات این سوره در مدینه نازل شده است، وجود آیه زكات در آن براى بعضى این فكر را به وجود آورده كه تمام این سوره نمىتواند در مكه نازل شده باشد، چرا كه مىدانیم زكات نخستین بار در مدینه تشریع شد و به دنبال نزول آیه خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَةً ... (توبه 103) پیامبر(صلی الله علیه و آله) فرمان داد ماموران جمع زكات به اطراف بروند و از مردم زكات بگیرند.ولى باید توجه داشت كه "زكات" مفهوم وسیعى دارد كه واجب و مستحب را شامل مىشود، و معنى آن منحصر به زكات واجب نیست، لذا در روایات مىخوانیم كه نماز و زكات همیشه با هم بوده است. (در روایتى از امام باقر و امام صادق می خوانیم: فرض اللَّه الزكاة مع الصلاة)اما از این گذشته به عقیده بعضى از دانشمندان زكات در مكه نیز واجب بوده، ولى به صورت اجمالى و سر بسته، یعنى هر كس موظف بوده مقدارى از اموال خود را به نیازمندان بدهد.ولى در مدینه كه حكومت اسلامى تشكیل شد زكات تحت برنامه دقیقى قرار گرفت و براى آن نصاب بندى شد و پیامبر(صلی الله علیه و آله) ماموران جمع زكات را به هر سو فرستاد تا از مردم زكات بگیرند. (تفسیر روح المعانى، ج 18، ص 2) ولى باید توجه داشت كه "زكات" مفهوم وسیعى دارد كه واجب و مستحب را شامل مىشود، و معنى آن منحصر به زكات واجب نیست، لذا در روایات مىخوانیم كه نماز و زكات همیشه با هم بوده است. (در روایتى از امام باقر و امام صادق می خوانیم: فرض اللَّه الزكاة مع الصلاة)رستگاری مؤمنان قطعی است!!قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ (مؤمنون-1) الَّذِینَ هُمْ فِی صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ (مؤمنون-2)قطعاً مؤمنان رستگار شدند. همان كسانى كه در نمازشان خشوع دارند.در قرآن، یازده مورد كلمهى فلاح (رستگارى) با كلمهى «لعل» (شاید) همراه است: «لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ» ولی در سه مورد بدون این كلمه و به طور حتمى مطرح شده است:1ـ در همین سوره قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ (مؤمنون-1)2ـ در سورهى شمس: «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّاها»3ـ در سورهى اعلى: «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَكَّى»
از مقایسه این سه مورد با یكدیگر، روشن مىشود كه ایمان و تزكیه داراى جوهر واحدى هستند.برترین و آخرین هدف تمام برنامههاى اسلام، فلاح و رستگارى است. در بسیارى از آیات قرآن از تقوا سخن گفته شده و هدف از احكام دین هم رسیدن به تقواست: «لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ» (بقره، 183) و آخرین هدف تقوا نیز فلاح است: «وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ» (آل عمران، 130) جالب است كه مهمترین و آخرین هدف دین اسلام در اوّلین شعار آن آمده است: «قولوا لا اله الا الله تفلحوا» به یگانگى خداوند ایمان آورید و «لا اله الا الله» بگویید تا رستگار شوید.هر شبانه روز، در اذان و اقامهى نمازهاى یومیّه جملهى «حى على الفلاح» را بیست بار بر زبان مىآوریم و هدف نهایى را با فریاد رسا اعلام مىكنیم، تا راه را گم نكنیم.اسلام مىگوید: «قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ»، «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَكَّى» (اعلى، 14) كسانى رستگارند كه ایمان و تزكیهى نفس داشته باشند، ولى كفر مىگوید: «قَدْ أَفْلَحَ الْیَوْمَ مَنِ اسْتَعْلى» (طه، 64) فرعون مىگفت: امروز هر كس زور و برترى دارد رستگار است.كلمهى «فلاح» به معناى رستن است، شاید دلیل اینكه به كشاورز، «فَلّاح» مىگویند آن باشد كه وسیلهى رستن دانه را فراهم مىكند. دانه كه در خاك قرار مىگیرد با سه عمل خود را نجات مىدهد و به فضاى باز مىرسد: اوّل آنكه ریشهى خود را به عمق زمین بند مىكند.دوّم اینكه مواد غذایى زمین را جذب مىكند. سوّم آنكه خاكهاى مزاحم را دفع مىكند.آرى، انسان هم براى رهایى خود و رسیدن به فضاى باز توحید و نجات از تاریكىهاى مادّیات و هوسها و طاغوتها باید مثل دانه همان سه عمل را انجام دهد: اوّل ریشهى عقاید خود را از طریق استدلال محكم كند. دوّم از امكانات خدادادى آنچه را براى تكامل و رشد معنوى اوست جذب كند. سوّم تمام دشمنان و مزاحمان را كنار زند و هر معبودى جز خدا را با كلمه «لا اله» دفع كند تا به فضاى باز توحیدى برسد.شخصى در حال نماز با ریش خود بازى مىكرد، پیامبر اكرم (صلوات اللَّه علیه) فرمود: اگر او در دل خشوع داشت، در عمل این گونه نماز نمىخواند. (تفسیر كنز الدقائق)امام صادق (علیه السلام) فرمود: مراد از خشوع در نماز، فرونهادن چشم است. (بحار، ج 81، ص 264)هر شبانه روز، در اذان و اقامهى نمازهاى یومیّه جملهى «حى على الفلاح» را بیست بار بر زبان مىآوریم و هدف نهایى را با فریاد رسا اعلام مىكنیم، تا راه را گم نكنیمچه كسانى رستگارند؟1ـ عابدان. «وَ اعْبُدُوا رَبَّكُمْ وَ افْعَلُوا الْخَیْرَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ» (حج، 77) پروردگارتان را پرستش كنید، شاید رستگار شوید.2ـ آنان كه اعمالشان ارزشمند و سنگین است. «فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوازِینُهُ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» (اعراف، 8) 3ـ دورى كنندگان از بخل. «وَ مَنْ یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» (حشر، 9) 4ـ حزب اللَّه. «أَلا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» (مجادله، 22) حزب خدا رستگارند.5ـ اهل ذكر كثیر. «وَ اذْكُرُوا اللَّهَ كَثِیراً لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ» (انفال، 45) خدارا بسیار یادكنید تا رستگار شوید.6ـ تقوا پیشه گان. «فَاتَّقُوا اللَّهَ یا أُولِی الْأَلْبابِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ» (مائده، 100) اى خردمندان! تقوا پیشه كنید تا رستگار شوید.7ـ مجاهدان. «وَ جاهِدُوا فِی سَبِیلِهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ» (مائده، 35) در راه خدا جهاد كنید تا رستگار شوید.8ـ توبه كنندگان. «تُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِیعاً أَیُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ» (نور، 31) اى اهل ایمان! همگى توبه كنید تا رستگار شوید. پیامهای آیه1ـ رستگارى مؤمنان حتمى است. «قَدْ أَفْلَحَ» 2ـ ایمان، شرایط و نشانههایى دارد. «الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ» ...3ـ نماز، در رأس برنامههاى اسلامى است. «فِی صَلاتِهِمْ» 4ـ در نماز، حالت و كیفیّت مهم است. «خاشِعُونَ» نوشته آمنه اسفندیاری – گروه دین و اندیشه تبیانمنابع:1- تفسیر نور، ج 82- تفسیر نمونه، ج 14
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 470]