واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: ز گهواره تا گور دانش بجوی (درس خواندن و درس دادن همیشگی در سیره عالمان ربانی)
بسم الله الرحمن الرحیمشاید خیلی از طلبهها یا دانشجویان با عالمان و اساتیدی روبهرو شدهاند که همواره شوق یاد گرفتن و یاد دادن دارند. این دغدغه اشتغال به تعلیم و تعلم، امری است که هم مورد تأیید معصومین علیهم السلام میباشد و هم به آن سفارش و تأکید داشتهاند.از جمله این که در حدیث جالبی از امام صادق علیه السلام میخوانیم که ایشان فرمودند:... لَسْتُ أُحِبُّ أَنْ أَرَى الشَّابَّ مِنْكُمْ إِلَّا غَادِیاً فِی حَالَیْنِ إِمَّا عَالِماً أَوْ مُتَعَلِّماً فَإِنْ لَمْ یَفْعَلْ فَرَّطَ فَإِنْ فَرَّطَ ضَیَّعَ فَإِنْ ضَیَّعَ أَثِمَ وَ إِنْ أَثِمَ سَكَنَ النَّارَ وَ الَّذِی بَعَثَ مُحَمَّداً بِالْحَقِّ (1)؛ دوست ندارم جوانى را از شما مسلمانان ببینم مگر آنكه روز او به یكى از دو حالت آغاز شود، یا تحصیل كرده و عالم باشد، یا متعلّم و دانشجو، اگر هیچ یك از این دو حالت در وى نباشد و با نادانى بسر برد، در اداء وظیفه كوتاهى كرده است، مسامحه در اداء وظیفه تضییع حقّ جوانى است، تضییع جوانى بگناهكارى منجر مىشود و اگر مرتكب گناه شود بخداوندى كه پیغمبر اكرم را به نبوّت فرستاده قسم است كه در عذاب الهى مسكن خواهد گزید. (2) همچنین از امیر المؤمنین علیه السلام نقل شده است که فرمودند:اغد عالما او متعلّما، و لا تكن الثّالث فتعطب؛ یا دانا باش، یا جوینده دانایى، و جز این دو مباش كه هلاك خواهى شد. (3) روایت جالب دیگری، روایتی است که امام باقر علیه السلام از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم نقل کردهاند:عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ [علیه السلام] قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ [صلی الله علیه و آله و سلم]: اغْدُ عَالِماً أَوْ مُتَعَلِّماً وَ إِیَّاكَ أَنْ تَكُونَ لَاهِیاً مُتَلَذِّذا (4)؛ امام باقر (علیه السلام) از رسول اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) حدیث كرده است كه فرموده: صبح كن و روزت را بگذران [در حالی] كه یا عالم باشى یا علم آموز، و بپرهیز از اینكه عمرت در لذائذ غفلتزا و كامجوئیهاى زیانبخش سپرى گردد. (5) این نکته در سیره عالمان ربانی کاملا مشهود است که همواره به درس خواندن و درس دادن اشتغال داشتند و نه در یاد دادن بخل میورزیدند و نه یاد گرفتن از دیگران حتی اگر شاگردش باشد را عار میدانستند.مثلا درباره استاد بزرگ اخلاق و عرفان جناب شیخ مرتضی طالقانی گفته شده که ایشان هر وقت مقدور بود، تدریس را در هر سطحی می پذیرفت. گاه در یک روز «صرف میر» بر جمعی از طلاب مبتدی تدریس می فرمود و در همان روز «اسفار» را بر شماری از فضلا تدریس می نمود و با وجود جلالت قدر و عظمت علمی و عملی هیچ ابایی از تدریس دروس ابتدایی نداشت و عادت معمول او چنان بود که هر روز از طلوع آفتاب در حجره خویش را میگشود و تا اذان ظهر برای تدریس، پذیرای طلاب و فضلا بود و هر درسی ساعتی به طول میانجامید. (6) حکایت دیگر این که آیةاللّه شهید مطهرى نقل کرده است:مرحوم آقا سید محمدباقر قزوینى که یکى از علماى قم بوده است، مىگفت: ما در درس مرحوم آخوند خراسانى بودیم که در حوزه درسش ۱۲۰۰ نفرشرکت مىکردند که شاید ۵۰۰ نفرشان مجتهد بودند و مرحوم آخوند صداى رسایى داشت که بدون بلندگو فضاى مسجد را پر مىکرد، یک شاگرد اگر مىخواست اعتراض (و اشکال) کند، بلند مىشد تا بتواند حرفش را به استاد برساند.یکوقت مرحوم آیةاللّه بروجردى بلند شد و به حرف استاد اعتراض کرد، مرحوم آخوند گفت: «یکبار دیگر بگو»، بار دیگر گفت؛ آخوند فهمید که درست مىگوید و ایرادش وارد است، گفت: «الحمدللّه نمردم و از شاگرد خودم استفاده کردم.» (7) از این دست حکایتها بسیار از دانشمندان وارسته نقل شده است؛ اما شما خواننده گرامی اگر تیزبین باشی علاوه بر درس تلاش و کوشش علم، میتوانی در این داستانها نکتههای مهمی را ببینی؛ همچون درس تواضع و فروتنی و نداشتن روحیه خودبینی و تکبر، اخلاص داشتن در تعلیم و تعلم و... نکته مهم دیگری که نباید فراموش کرد این است که هرچند مشغولیت زیاد به تحصیل و تدریس، سیره بسیاری از عالمان ربانی بوده است؛ اما عبادات خود را نیز به خوبی و با کیفت انجام میدادند. مرحوم آیت الله العظمی بهجت میفرمایند:«بزرگان علماى ما نوعا به درس و بحث و دیگر اشتغالات علمى مى پرداختند، و كمتر مشغول عبادت و ذكر بوده اند. با این وجود، به مقامات عالیه رسیده اند. به گمانم علّت آن است كه به تمامیت و اتقان عمل مى پرداختند، نه به كثرت عمل. و كم بوده اند افرادى مثل سیّدبن طاووس ـ رحمه اللّه ـ كه اهل عبادات بوده اند.» (8) پی نوشت ها:(1) بحارالأنوار، ج1، ص170، باب 1- فرض العلم و وجوب طلبه و الحث؛ الأمالیللطوسی، ص303(2) ترجمه نقل شده از: الحدیت-روایات تربیتى، ج1، ص351(3) الحیاة با ترجمه احمد آرام، ج1،ص71(4) بحارالأنوار، ج1، ص194، باب 2- أصناف الناس فی العلم...؛ المحاسن، ج1، ص227؛ مشكاةالأنوار، ص133(5) ترجمه از الحدیت-روایات تربیتى، ج1، ص55(6) رازدار خلوت نشین(7) مردان علم در میدان عمل(8) پایگاه اطلاع رسانی آیت الله العظمی بهجترهنما، گروه حوزه علمیه تبیان
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 4890]