واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: معبود واقعی ما چه کسی است ؟!
در زندگی گاهی اوقات پیش آمده که می بینیم ، در مقام عمل اله و خدای خود را کسی دیگر قرار داده و پیرو و دنباله روی وی هستیم .«أفرأیت من اتخذ الهه هواه و اضله اللّه علی علم و ختم علی سمعه و قلبه و جعل علی بصره غشاوة، فمن یهدیه من بعد اللّه، أفلا تذکرون ؛ ای رسول خدا آیا نمی بینی آن را که هوای نفس خویش را خدای خود قرار داده و خدا او را با علم (پس از اتمام حجت) گمراه می سازد و برگوش و دلش مهر می زند و بر دیده اش پرده ای می افکند، پس چه کسی بعد از خدا او را هدایت خواهد کرد آیا پند نمی گیرید؟ » 1از اینکه در این آیه کریمه واژه «الهه» را مقدّم بر «هواه» ذکر کرده است معلوم می شود که بعضی اوقات افراد کاملاً می دانند که خدا و پروردگاری دارند و باید او را بپرستند و از او اطاعت نمایند ولی از آن جهت که گرفتار هوای نفس است ، به جای "اللّه" از نفس خود که مالامال از فساد و شهوات است اطاعت می کنند، بلکه هوای نفس را به جای خدا قرار می دهند . حال باید دید چگونه ممکن است کسی هوای خود را عبادت کند ، با آنکه عبادت تنها و تنها شایسته مقام ربوبی است؟آری ! همین طور است ، عبادت فقط از آن خدا است . عبادت چیزی جز اطاعت نیست ، پس هر کس دیگری را ـ چه از جنس انسان باشد و چه از جنس جماد باشد و یا حتی ملائکه باشد ـ اطاعت کند ، او را در حقیقت عبادت کرده است و آن شی ء را معبود خویش قرار داده است .خداوند می فرماید :«الم اعهد الیکم یا بنی آدم ألاّ تعبدوا الشیطان انه لکم عدوٌ مبین و أن اعبدونی هذا صراط مستقیم ؛ آیا با شما فرزندان آدم پیمان نبستم که عبادت شیطان نکنید چرا که او برای شما دشمنی است آشکار، بلکه مرا عبادت کنید که عبادت من، صراط مستقیم و راه درست و صحیح است.» 2دقت فرمائید خداوند هشدار می دهد که من با شما آدمیان از« روز الست » پیمان بستم که از شیطان دوری کنید و او را نپرستید و از او اطاعت نکنید. عبادت به معنای اطاعت است ، پس اگر کسی شیطان را یا هوای نفس را اطاعت کند آن را «اله» خود قرار داده ، ودر واقع او را می پرستد .این آیه ی شریفه ناظر به عهد و پیمان فطری و عقلی و شرعی است یعنی : پیمان گریز از شیطان و فرار به سوی خدای رحمان در فطرت و سرشت انسان نهاده شده است و انسان فطرتاً از فساد و منبع فساد و تباهی متنفّر است و به کمال و منبع خوبی عشق می ورزد . شیطان نیز منبع فساد و خدای رحمان ، منبع کمال و خوبی هاست . خداوند به ما یادآوری می کند که : « ای فرزندان آدم ! به هوش باشید که شیطان فریبتان ندهد ، همان گونه که والدین شما را از بهشت بیرون کرد... او و پیروانش شما را می بینند و شما آنها را نمی بینید .»3این موجود خبیث و خائن با آنکه برای والدین ما قسم خورده بود که من خیرخواه شما هستم ،4 در عین حال به آنها خیانت کرد. حال با ما که قسم خورده اغوایمان می کند ، چه خواهد کرد؟! 5 عبادت در مورد شیطان ، به مفهوم اطاعت است مقصود از عبادت در آیه ی « لا تعبدوا الشیطانَ » به معنای پرستش نیست ، زیرا کسی شیطان را نمی پرستد ، بلکه به معنای « اطاعت » استگناهکار، در مسیر طغیان و عصیان ، از وسوسه های شیطان اطاعت می کند ؛ همچنان که از نفس امّاره و هوای نفس خویش اطاعت می کند .خداوند هشدار می دهد که هوا را خدای خود قرار ندهید، ومی توان گفت که هوا امری کلی و جامع است که شامل هر چیزی می شود که " صبغة اللّه " نداشته باشد و از روی اندیشه و هوای انسانی تراوش کرده باشد . پس قطعاً مقصود از (علی علم) این است که این چنین کسانی که هواپرست هستند ، عالمانه و با شعور از آن اطاعت می کنند و هوای خود را مقدّم بر خدا می دانند و این گمراهی بزرگی است که انسان بداند و خلاف کند . البته شاید برای برخی از مردم شگفت انگیز و باور کردنی نباشد که انسانی با علم به وجود خدا و ضرورت تبعیت و پیروی و اطاعت از او، هوای نفس خود را مورد اطاعت و پرستش قرار دهد ولی هرگز عجیب نیست. انسان های زیادی ـ چه بسا در لباس دین هم باشند ـ در همین دنیای معاصر دیده می شوند که با علم و درایت و شعور و ایمان و عواقب امور و باورکردن مبدأ و معاد، تمام ارزشهای الهی را زیر پا می گذارند و با کمال جرأت در برابر آن ارزشها مقاومت می کنند و نه تنها خود را گرفتار غضب و خشم خدا نموده ، بلکه مردم را به فساد و انحراف می کشانند . مگر ابوجهل نبود که می گفت: " « و اللّه انی لأعلم انه صادق » به خدا قسم می دانم که محمد (ص) راست می گوید ولی به خاطر هوای نفس با وی مخالفت می کرد و چه بسیارند ابوجهلان دانشمند که همه چیز را به خاطر هوا زیر پا می گذارند ! "6آیا با شما فرزندان آدم پیمان نبستم که عبادت شیطان نکنید چرا که او برای شما دشمنی است آشکار، بلکه مرا عبادت کنید که عبادت من، صراط مستقیم و راه درست و صحیح است چنین فاسدان هواپرستی که شاید به خاطر مقام یا جاه و یا مال و یا رسیدن به بعضی از لذائذ دنیوی ، عالمانه هوای نفس و شهوات خود را خدای خویش قرار می دهند و ازهوای نفس به جای پروردگارشان اطاعت و عبادت می کنند ، قطعاً مورد خشم و نفرت ذات مقدس حق قرار می گیرند و خداوند مُهرِ قهر خود را بر زبان و دیدگانشان می زند و پرده ای از ظلمت بر قلوبشان می افکند که در این راه پلید انحرافی غوطه ورشوند و در منجلاب فساد و تباهی غرق گردند و هرگز به سوی دین قیّم فطرت باز نگردند ، چه اینکه دیگر قابلیت بازگشت ندارند.
"فمن یهدیه من بعد اللّه " ، آنهایی که از خدا روی برگرداندند و به خاطر هر چیز غیر اخلاقی پیروی از هوای نفس کردند ، پس از خدا چه کسی آنها را هدایت خواهد کرد ؟!"و من یضلل اللّه فماله من هاد ؛ و هر که خدا او را گمراه کند ، پس دیگر هرگز هدایت کننده ای نخواهد داشت ."7در روایتی از امام صادق (ع) نقل شده است که فرمود :" احذروا أهواءکم کما تحذرون أعداءکم ؛ ای مردم از هوای نفس خود آن چنان بترسید که از دشمنانتان می ترسید ."8" فلیس شی ء أعدی للرجال من اتباع اهوائهم و حصائد ألسنتهم ؛ هیچ چیزی برای انسان دشمن تر از پیروی کردن از هوای نفس و آنچه بر زبان جاری می شود نیست ."9عهد و پیمان از سوی خدا به چه طرقی از انسان گرفته شد؟ « أعهد » ؛ از ماده عهد به معناى وصیت (و سفارش) است .10« عبادت » در عبارت « لا تَعْبُدُوا » به معنای اطاعت است و مراد از عبادت شیطان ، اطاعت وسوسههای شیطانی است.11در آیات مختلفی عبادت به معنای اطاعت بکار رفته است ؛" أَنُؤْمِنُ لِبَشَرَیْنِ مِثْلِنا وَ قَوْمُهُما لَنا عابِدُونَ ؛ فرعون و اطرافیانش (بعد از مبعوث شدن موسى و هارون) گفتند: آیا ما به دو انسانى كه همانند ما هستند ایمان بیاوریم در حالى كه قوم آنها ما را اطاعت می کنند؟ 12در مورد اینکه این عهد در کجا و چگونه بوده است ، متفاوت می باشد . عده ای نظرشان بر این است که این عهد با بیان انبیاء الهی به بشر ابلاغ شده است ، مانند این پیام كه فرمود:" یا بَنِی آدَمَ لا یَفْتِنَنَّكُمُ الشَّیْطانُ كَما أَخْرَجَ أَبَوَیْكُمْ مِنَ الْجَنَّةِ ؛ اى فرزندان آدم! شیطان شما را نفریبد، آن گونه كه پدر و مادر شما را از بهشت بیرون كرد ." 13و نیز فرمود:" وَ لا یَصُدَّنَّكُمُ الشَّیْطانُ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِین ؛ و شیطان شما را (از راه خدا) باز ندارد، كه او دشمن آشكار شماست ." 14 و عده ای بیان می کنند که ؛ مراد از این عهد ، عهدى است كه خداوند در عالم ذرّ از انسانها گرفته است . و به آیه " أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ قالُوا بَلى " استشهاد کرده اند. 15ای رسول خدا آیا نمی بینی آن را که هوای نفس خویش را خدای خود قرار داده و خدا او را با علم (پس از اتمام حجت) گمراه می سازد و برگوش و دلش مهر می زند و بر دیده اش پرده ای می افکند، پس چه کسی بعد از خدا او را هدایت خواهد کرد آیا پند نمی گیرید؟ چگونگی بندگی خدا یا شیطان !لازمه بندگی خدا یا شیطان ، پیمودن یک مسیر تدریجی است ؛ این چنین نیست که به صرف یک رفتار نیک ، کسی را بنده خدا بدانیم و دیگری را به جرم یک گناه ، بنده شیطان خطاب کنیم . قرآن کریم سیر تدریجی بندگی خدای تعالی را جهاد نامیده و می فرماید :" وَ الَّذینَ جاهَدُوا فینا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنا وَ إِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنینَ ؛ و آنان كه در (راه) ما (به جان و مال) جهد و كوشش كردند محققا آنها را به راههاى (معرفت و لطف) خویش هدایت مى كنیم ، و همیشه خدا یار نكوكاران است. " 16و در مقابل سیر تدریجی بندگی شیطان را قدم برداشتن در مسیر گامهای شیطانی معرفی می کند ؛" یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّیْطانِ وَ مَنْ یَتَّبِعْ خُطُواتِ الشَّیْطانِ فَإِنَّهُ یَأْمُرُ بِالْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ وَ لَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْكُمْ وَ رَحْمَتُهُ ما زَكى مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ أَبَداً وَ لكِنَّ اللَّهَ یُزَكِّی مَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ سَمیعٌ عَلیمٌ ؛ اى كسانى كه ایمان آوردهاید! از گامهاى شیطان پیروى نكنید! هر كس پیرو شیطان شود (گمراهش مىسازد ، زیرا) او به فحشا و منكر فرمان مىدهد! و اگر فضل و رحمت الهى بر شما نبود، هرگز احدى از شما پاك نمىشد ولى خداوند هر كه را بخواهد تزكیه مىكند، و خدا شنوا و داناست ! 17بله ، بسیاری از رفتارها و اعمال ما از دو حال خارج نیست: یا در حال انجام فرمان الهی هستیم و یا گوش به فرمان شیطان و اطاعت از وسوسه های او ، و مشخص است که لازمه اطاعت از شیطان ، مخالفت با فرمان و طاعت الهی است ، چرا که کار شیطان فریب انسان از جاده بندگی خداست . " قالَ رَبِّ بِما أَغْوَیْتَنی لَأُزَیِّنَنَّ لَهُمْ فِی الْأَرْضِ وَ لَأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعینَ إِلاَّ عِبادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصینَ ؛ شیطان گفت : خدایا ، چنان كه مرا به گمراهى و هلاكت كشاندى من نیز در زمین (هر باطلى را) در نظر فرزندان آدم جلوه مى دهم (تا از یاد تو غافل شوند) و همه آنها را به گمراهى و هلاكت خواهم كشاند ، به جز بندگان پاك و برگزیده تو را ."18یادمان باشد که اگر خواستار این هستیم که خداوند به وعده هایش با بندگان عمل کند ، مستلزم آن است که در ابتدا ما درعهدمان با خداوند پایدار و عامل باشیم .19 زهرا اجلال – گروه دین و اندیشه تبیان1- جاثیه / 232- یس / 603- اعراف / 274- همان / 215- ص / 826- تفسیر نمونه / ج 7 7- رعد / 338- بحار الانوار / ج 59-همان / ج 810- ترجمه ی المیزان / ج 17 11- همان / ج17 / ص 15112- مؤمنون / 4713- اعراف / 2714- زخرف / 6215- اعراف / 17216- عنکبوت / 6917- نور / 2118- حجر / 39 – 40 19- بقره / 40 منابع :- تفسیر نمونه / 18- ترجمه ی المیزان / ج 17- تفسیر فخر رازی / ج 25 / ص 96
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 273]