تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1833677442
نگاهی به تاریخ سیاسی ایران و مصر / چرا رابطه ایران و مصر در دو دهه اخیر تجدید نشد؟
واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین: تاریخ - نگاهی به تاریخ سیاسی ایران و مصر / یادداشتی از سیدعبدالامیر نبوی - پژوهشگر ارشد مرکز پژوهشهای علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه در 22 سال گذشته، به رغم تمایل دولت جمهوری اسلامی به از سر گیری رابطه با دولت مصر، دو کشور مسلمان ایران و مصر همچنان در وداع و انقطاع دیپلماتیک بودند. اینکه چرا تا پایان عمر سیاسی حسنی مبارک دولت های ایران و مصر نتوانستند رابطه سیاسی خود را از نو برقرار کنند، سئوالی است که عبدالامیر نبوی در این یادداشت می کوشد به آن پاسخ دهد. روابط ایران و مصر در سه دهه اخیر، فراز و نشیب‌های زیادی را پشت سر گذاشته و بیش از آنکه متأثر از ویژگیهای مشترک دو کشور باشد، از اختلافات و نیز تحولات منطقه‌ای و جهانی اثر پذیرفته است. در حالی که هر دو کشور از پیشینه غنی تمدنی و فرهنگی برخوردارند و ویژگیهای برجسته ژئوپلیتیک دارند، رویدادهایی چند سبب شده است روابط دو کشور در بیشتر مقاطع این سه دهه تنش‌آلود و حتی بحرانی شود. به نظر می‌رسد مهمترین عامل در این زمینه، امضای پیمان کمپ دیوید توسط انورسادات، رئیس‌جمهور وقت مصر (شهریور 1357) باشد؛ تحولی که نه تنها چون زلزله‌ای در جهان عرب بود، بلکه تا زمان کناره‌گیری مبارک (بهمن 1389) نیز بر روابط ایران و مصر سایه انداخت. در واقع، امضای این پیمان موجب خروج قوی‌ترین ارتش عربی از جبهه مبارزه با اسرائیل و شکل‌گیری روابط راهبردی مصر با ایالات متحده شد.اندکی بعد در همان سال (دی 1357) محمدرضا پهلوی توسط سادات در خاک مصر مورد استقبال قرار گرفت. از این رو تحت تاثیر این دو رویداد که با فاصله اندکی رخ داد، روابط دو کشور که به تیرگی گرائیده بود و در اردیبهشت 1358 به صورت رسمی قطع شد. اگر چه ایران در قطع روابط پیشگام شد، نباید از یاد برد که مصر نیز نظام سیاسی جدید ایران را به دخالت در امور داخلی کشورهای عربی متهم می‌کرد و می‌کوشید با معرفی ایران به عنوان دشمن مشترک اعراب، انزوای خود در جهان عرب را به نوعی جبران کند. پذیرش مجدد محمدرضا پهلوی در خاک مصر تا زمان مرگ (مرداد 1359)، و همچنین موافقت با استفاده از دو پایگاه هوایی این کشور برای عملیات آمریکا علیه ایران در واکنش به حادثه گروگان‌گیری (اردیبهشت 1359) پیامدی جز تعمیق اختلافات موجود نداشت. آغاز تهاجم عراق به خاک ایران (31 شهریور 1359) و شروع جنگی دامنه‌دار فرصت مناسبی برای احیای حضور مصر در جهان عرب پدید آورد. در واقع، هدف مصر آن بود که از هر فرصتی برای بازگشت به صفوف کشورهای عربی و به خصوص اتحادیه عرب بهره‌برداری کند و اینک جنگ تحمیلی توسط عراق چنین فرصتی را فراهم آورده بود. ترور انور سادات در اکتبر 1981 فاصله ایران و مصر را به حداکثر ممکن رساند، به خصوص آنکه نام خیابانی در تهران به خالد اسلامبولی تغییر یافت. این ترور توسط اسلام‌گرایان مصری و در واکنش به برنامه‌ها و اقدامات داخلی و خارجی سادات، به ویژه در رابطه با اسرائیل، صورت گرفت، اما تلاش شد این اقدام متأثر از ایدئولوژی و یا حتی فعالیت های جمهوری اسلامی ایران معرفی شود. از این رو بود که عراق در طول جنگ از حمایتهای آشکار و پنهان مصر برخوردار گردید. با این حال، وقوع چند رویداد در فاصله زمانی کوتاهی سبب شد نشانه‌هایی از تنش‌زدایی در روابط دو کشور آشکار شود. نخستین حادثه، پایان جنگ تحمیلی در سال 1367 و موافقت ایران با آزادی اسرای مصری بود که با استقبال قاهره مواجه شد. از سوی دیگر، اشغال کویت توسط عراق (1369) و محکوم‌کردن آن توسط ایران و مصر سبب نزدیکی مواضع دو کشور در قبال این اقدام عراق شد. حادثه دیگر، فروپاشی بلوک شرق بود که پیامدهای مهمی برای منطقه و نظام بین‌الملل داشت و زمینه را برای بهبود روابط تسهیل کرد تا جایی که به گشایش دفتر حفاظت منافع در تهران و قاهره (1370) انجامید. اگرچه برنامه دیدار هاشمی رفسنجانی و حسنی مبارک در خلال کنفرانس سران اسلامی در سنگال (1991) به دلیل غیبت مبارک برگزار نشد، خواست هر دو کشور برای مهار امواج بحران در خاورمیانه موجب همسویی نسبی در این دوره می‌شد. تلاش ایران برای بهره‌گیری از جایگاه طبیعی و تاریخی خود در منطقه و کاهش سوءتفاهم های موجود با کشورهای عربی در دوره ریاست‌جمهوری آقای خاتمی نیز ادامه پیدا کرد، چنان‌که دیدارها و جلساتی میان مسئولان دو کشور در سطوح مختلف برگزار شد. تاسیس انجمن دوستی میان دو کشور (1378) و حمایت مصریها از پیوستن ایران به گروه 15 (1379)، ثمره سیاست ایران در این دوره بود. بی‌تردید، دیدار خاتمی و مبارک در ژنو (آذر 1382) نقطه‌عطفی در این روند محسوب میشود، به گونه‌ای که بسیاری از موارد اختلافی مورد بحث و بررسی قرار گرفت و برای رفع آن ها تصمیم‌گیری شد. به دنبال این دیدار، احمد ماهر، وزیر امور خارجه مصر، در بهمن 1382 برای شرکت در نشست کشورهای اسلامی به ایران آمد. جالب این جاست که با تغییر دولت در ایران (1384) و در نتیجه دگرگونی اولویتهای سیاست خارجی، نگاه تهران به مصر تغییر نکرد و اتفاقا اقدامات بیشتری برای بهبود روابط انجام شد. گذشته از سفر حداد‌عادل، رئیس‌مجلس، به مصر (1386)، اعلام آمادگی احمدی‌نژاد در همین سال برای برقراری روابط و بازگشایی سریع سفارتخانه‌های دو کشور اقدامی ابتکاری بود که با پاسخ درخوری مواجه نشد. همچنین دیدارهای لاریجانی از قاهره در قامت دبیر شورای عالی امنیت‌ملی (1385) و به عنوان رئیس‌مجلس (1388) نتوانست موجب ذوب‌شدن یخ ها شود. در نهایت، سفر بقایی، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی، در مهرماه 1389 نیز به دلیل عدم تمایل جدی طرف مصری اثر چندانی بر روابط نگذاشت. دلایل و اهداف ایران ایران برای بهبود روابط با مصر طی این سالها اخیر دلایل و اهداف مهمی داشته است. در تشریح این دلایل و اهداف ابتدا باید به جایگاه بی‌بدیل مصر در جهان عرب و خاورمیانه عربی، به خصوص حضور موثر این کشور در روند صلح اعراب و اسرائیل، توجه کرد. در این روند، مصر یک وزنه غیر قابل انکار بوده است. بنابراین بهبود روابط با این کشور می‌توانست بر روند صلح/ مقاومت در منطقه اثر بگذارد. به عنوان نمونه، دولت مبارک ظرف سه سال گذشته فشارهای زیادی بر حزب الله لبنان و دولت اسماعیل هنیه وارد کرد. از نظر ایران، بهبود روابط می‌توانست موجب کاهش فشار بر جریان مقاومت (حماس و حزب‌الله لبنان) شود. نکته دوم آنکه، نخبگان حاکم در دوره مبارک از گسترش نفوذ شیعیان در خاورمیانه عربی - به رهبری ایران - نگرانی داشتند؛ نگرانی و هراسی که به طور مشخص اردن و عربستان نیز داشته‌اند. حال، ایران قصد داشته است از طریق بهبود روابط تصور توسعه نفوذ شیعیان در منطقه را به حداقل برساند و نگرانی مقامات مصری و سایر سران عرب را برطرف کند. نکته سوم آنکه، ایران سعی دارد وحشت احتمالی در دنیای عرب از تهدیدی به نام ایران را از طریق بهبود روابط کاهش دهد. در واقع، اگر تصویری از ایران در دنیای عرب در حال شکل‌گیری است مبنی بر اینکه ایران درحال تبدیل‌شدن به یک هژمونی است یا برنامه هسته‌ای ایران یک تهدید علیه اعراب به شمار می‌رود، این تصویر از طریق بهبود روابط از میان برود و در عین حال امکان و احتمال تشکیل ائتلافی عربی علیه ایران کاهش یابد. بنابراین، گسترش و تعمیق روابط با مصر گامی در این مسیر بوده است. نگاه مصر به رغم همه تلاش ها، همان‌گونه که مشهود است، روابط دو کشور تا زمان کناره‌گیری مبارک، به سطح قابل قبولی نرسید، و ارتقای روابط اقتصادی در این سال ها نیز نتوانست موانع موجود را حتی به طور نسبی برطرف سازد و به برقراری روابط سیاسی بینجامد. به نظر می‌رسد عوامل زیر، در این زمینه، به عنوان مانع عمل کرده است: 1. روابط مصر و ایالات‌متحده از زمان امضای پیمان کمپ دیوید در سال 1978، برای هر دو طرف، حالت راهبردی و شبه‌ائتلاف پیدا کرده است. صدور اعلامیه دوستی دو کشور در زمان ریاست‌جمهوری کلینتون (ژوئیه 1999) نیز تاکیدی بر این وضعیت بود. مصری ها در سه دهه اخیر به چند دلیل نیازمند تداوم این روابط بودند: اهمیت کمک سالانه آمریکا با توجه به وضعیت متزلزل اقتصادی و بحران های ناشی از آن، بحران های سیاسی داخلی و نیز احساس نا‌امنی از سوی اسرائیل که به رغم امضای پیمان صلح همواره وجود داشته است. از سوی دیگر، با توجه به جایگاه مهم سیاسی و فرهنگی مصر در خاورمیانه عربی، سیاست های آمریکا در این منطقه بدون همراهی مصر تسهیل نمی‌شود. در نتیجه، مصر ضمن آن که مساله ایران و موضوعات مرتبط با آن (برنامه هسته‌ای، اختلاف با امارات، نفوذ در عراق و لبنان، رابطه با سوریه و...) را بخشی از پازل بزرگتری به نام خاورمیانه و پویائی های آن می‌دید، آن را در پرتو روابط راهبردی خود با ایالات‌متحده تفسیر می‌کرد و نمی‌خواست به سادگی حمایت آن کشور از دست بدهد. 2. اختلافات دو کشور به طور معمول به روابط مصر با اسرائیل نیز برگردانده میشود و این که مصر، چه در زمان سادات و چه در دوره مبارک، همواره می‌کوشید سایر کشورهای عربی را به پای میز مذاکره بکشاند. این استدلال، بی‌بهره از واقعیت نیست؛ چنان که در خلال بحران غزه، مصر عملا در کنار اسرائیل قرار گرفت و البته همین امر واکنش توده‌های عربی را به دنبال داشت. همچنین دستگیری سامی شهاب و یا اعلام احداث دیواری فولادی توسط مصر برای جلوگیری از کمک به فلسطینی‌ها نشان می‌دهد که نظام سیاسی مصر برای تقویت روند صلح با اسرائیل و تضعیف جریان مقاومت در منطقه تا چه اندازه جدی بوده است. از سوی دیگر، اسرائیل از دیرباز با بزرگ‌نمایی مسائل مربوط به ایران، به ویژه برنامه هسته‌ای، در پی شکل‌دهی به ائتلافی علیه ایران است. از این رو کوچک‌ترین تحولات روابط ایران و خاورمیانه عربی را زیر نظر دارد و مانع‌تراشی می‌کند. روشن است که این نکته، مساله کوچکی نیست و روابط ایران و مصر را همیشه و به شدت تحت تأثیر قرار داده است. 3. عامل دیگری نیز به نظر می‌رسد در جلوگیری از بهبود روابط دو کشور در این سالها مؤثر بوده است و اتفاقا این عامل در نحوة سیاستگذاری مصری ها ( و نه ایرانی ها ) ریشه دارد. اگر تحولات روابط دو کشور در دو دهه اخیر بازبینی شود و نحوة سیاستگذاری و مدیریت این تحولات مورد بررسی قرار گیرد، به نظر می‌رسد مشکل و مانع اساسی آن بود که پرونده روابط همواره با نگاه امنیتی مصری ها همراه بوده است. به تعبیر دیگر، تلاش مداوم وصادقانه ایران برای بهبود روابط با مصر ـ در دولت های مختلف پس از جنگ ـ قرین موفقیت نبوده است، از آن رو که نخبگان امنیتی و نظامی مصر تمایلی به این امر نداشتند و دیدگاه های وزارت امور خارجه آن کشور هم اثری نداشت. به عنوان نمونه، تمایل و تلاشهای احمد ماهر، وزیر امور خارجه سابق مصر که در مهر 1389 درگذشت، برای برقراری روابط با ایران هیچ‌گاه به نتیجه نرسید. در نتیجه، تا زمانی که مسایل دو کشور متأثر از نگاه امنیتی مصری ها بود، این نکته روشن به نظر می‌رسید که مصری ها آمادگی ارتقای روابط دو جانبه را ندارند و بهانه‌هایی مانند پشتیبانی ایران از گروه‌های اسلام‌گرای فلسطینی، حمایت از حکومت سودان یا حتی نام خیابان خالد اسلامبولی را تکرار می‌کنند. آخرین شرط حکومت مبارک برای ازسرگیری روابط، ارائه فهرستی 66 نفره از اتباع این کشور، متهم به جرائم امنیتی، و درخواست تسلیم آنان توسط ایران در آبان 1389 بود. *** جالب این جاست که استقبال مصری ها از گسترش روابط با ایران، طی این سالها، در مقاطعی رخ داد که بحرانی در منطقه خاورمیانه یا روابط این کشور با اسرائیل پدید آمده، یا مشکلات اقتصادی مصری ها شدت گرفته است. در حالت نخست، مصر تلاش کرده است نگرانی های خود را با بهره‌برداری از جایگاه مهم منطقه‌ای ایران کاهش دهد؛ و در حالت دوم، به دنبال استفاده از بازار ایران و کسب درآمد بوده است. بدون توجه به این متغیرها، همچنان که نگارش تاریخ روابط دو کشور در سالهای سه دهه اخیر ممکن نیست، نمی‌توان درک درستی از روند روابط دو کشور در آینده نزدیک پیدا کرد. مرور این متغیرها نشان می‌دهد برقراری روابط دو کشور در این سال ها بیش از آن که به افراد و تغییر آنان در مصر گره خورده باشد، نیازمند تغییراتی اساسی و جدی در حوزه سیاستگذاری آن کشور بوده است. حال، به نظر می‌رسد کناره‌گیری مبارک و نخبگان حاکم از قدرت، وضعیت جدید و شرایط مناسبی را برای بازنگری در سیاستهای این کشور پدید آورده است. 21862/
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبر آنلاین]
[مشاهده در: www.khabaronline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 509]
-
گوناگون
پربازدیدترینها