محبوبترینها
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
سه برند برتر کلید و پریز خارجی، لگراند، ویکو و اشنایدر
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1826103608
تأثیرجنگ تحمیلی بر ادبیات داستانی
واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: تأثیرجنگ تحمیلی بر ادبیات داستانیاشاره:از آنجا که ادبیات داستانی چشماندازی دلپذیر در عرصه هنر است و در حقیقت یکی از ماندگارترین و تاثیرگذارترین اشکال و انواع هنرها به حساب می‌آید، رویکرد صاحبان قلم هر جای جهان به این هنر کاملا طبیعی و به دور از هرگونه استبعادی است.
در ایران نیز اگر چه قریب صد 1 سال است که داستان نویسی - به شیوه ای که در غرب مرسوم و متداول است - رواج یافته و با اقبال عمومی مواجه شده، اما جز در سال های اخیر که ادبیات داستانی هویت و حاشیه امنیت خاصی یافته و به جایگاه فکری نسبتا مستقلی رسیده است، کمتر نشانه ای از این هویت و حاشیه امنیت در میان آثار داستان نویسی پیش از انقلاب اسلامی می‌توان یافت. موضوع و مقوله تازه جنگ - با ابعاد و گسترده فراوانش - چشم انداز جدیدی را پیش روی داستان نویسی، گشوده است و هرگوشه از آن ویژگی هایی در خود دارد که می تواند دستمایه بدیعی برای رمان و داستان های کوتاه باشد. کما اینکه در سالهای اخیر اینگونه بوده و در راهی که انتخاب شده، دور از حقیقت نیست که منتظر آثار متفاوتی در داستان نویسی پس از انقلاب اسلامی باشیم. این نوشتار سعی دارد به طور مختصر، رویکرد ادبیات داستانی ایران را به موضوع جنگ چه در سال های وقوع و چه بعد از آن مورد ارزیابی قرار دهد. مقدمه :«گاستون بوتول» جنگ را پدیده‌ای هدفدار معرفی کرده و آن را کاملا منظم و مستقل می‌داند و معتقد است که هرگاه در مطالعه جنگ از علیت و وقایع نگاری دور شویم، پای ادبیات به میان کشیده میشود.2تردیدی نیست که پای ادبیات دیرزمانی است در مقوله جنگ گشوده شده و همیشه یک تم اساسی برای داستان نویسان جهان بوده است. داستان‌های بسیاری را می‌شناسیم که جنگ اگر نه تمامی موضوع که بخش عمده اثر داستانی را شامل میشود. اما لزوما همه نویسندگان داستان‌های جنگی از نزدیک شاهد وقایع جنگ نبوده‌اند. نوشتن درباره جنگ، عرصه گسترده‌ای را پیش روی داستان نویس قرار می‌دهد که می‌تواند از طریق «ثبت هنرمندانه» وقایع، تصویرگر دلاوری‌ها، حماسه‌ها، پیکارها، شکست‌ها و پیروزی‌ها و نگارگر عوارض و تبلیغات آن باشد. موضوع و مقوله تازه جنگ - با ابعاد و گسترده فراوانش - چشم انداز جدیدی را پیش روی داستان نویسی، گشوده است و هرگوشه از آن ویژگی هایی در خود دارد که می تواند دستمایه بدیعی برای رمان و داستان های کوتاه باشد.با بررسی اندکی در سیر داستان نویسی دو قرن اخیر جهان، این نکته روشن میشود که رمان‌ها و داستان‌های کوتاه بسیاری با بهره‌گیری از زمینه رویدادهای جنگی و مخاصمه‌های قومی، که گاه بین دو یا چند کشور، بین اقوام گوناگون از یک ملیت و یا بین طرفداران دو نحله فکری و عقیدتی صورت گرفته، نوشته شده است. جنگهای اول و دوم جهانی در این میان، به خصوص انگیزه خلق آثار ادبی بسیاری شده است. «همینگوی» ضمن اینکه در مبارزات داخلی اسپانیا حضور داشت و رمان - ناقوس‌ها برای که می‌نوازند - او برگرفته از این جنگ داخلی است، خود از زخمیان جنگ جهانی اول نیز بود. «تولستوی» نیز تصویرگر زوایای دقیق و صحنههای غریب جنگهای روسیه و فرانسه در رمان عظیم جنگ و صلح است. او در این رمان، گیراتر از هر مورخی جزئیات وقایع را نشان می‌دهد و داستان او ماندگارتر از هر اثر تاریخی، تصویرگر شرح رنج‌ها و شادی‌ها و پیروزی و شکست‌هاست. «برباد رفته» اثر مارگارت میچل، «زنی تنها در میان جمع» اثر‌هاینریش بل، « قربانی» و «پوست» دو اثر از مالاپارته و صدها اثر برجسته دیگر به نحوی شگرف و دلپذیر گوشه‌هایی از رویدادهای عظیم دو جنگ بزرگ جهانی را ترسیم کرده‌اند که به حقیقت تاریخ دقیق و راستین، از دل همین رمان‌ها و داستانها استخراج میشود. این سلسله طولانی تا امروز همچنان با شدت ادامه دارد و نویسندگان روزگاران اخیر نیز حتی اگر جنگ را از نزدیک لمس نکرده باشند، با شناخت موقعیت‌های جنگ و عوارض و حواشی آن، گستره تخیل خویش را تا دوردستهای تاریخ می‌برند و با بهره گیری از حوادث جنگ به خلق آثار داستانی می‌پردازند.
بیان موضوع جنگ در قالب داستانی و گزارش‌های ادبی طی سالهای متمادی از گذشته دور تا امروز استمرار داشته و این رشته هیچگاه انقطاع نیافته است و این همه نشان می‌دهد که موضوع جنگ هیچگاه از زندگی انسان و بالتبع از زندگی صاحبان اندیشه و قلم خارج نشده است و استمرار آن تا امروز چندان عجیب و غیرعادی نیست. بازار ادبیات جنگ همیشه گرما و حرارت خاصی داشته است. به قول مولف جامعه شناسی جنگ «جنگ آفریننده تاریخ است، و در واقع تاریخ صرفا با شرح کشمکش‌های مسلحانه آغاز شده و بعید است که این پدیده، زمانی کاملا از میان برود؛ زیرا جنگ‌ها به هر حال مشخص‌ترین مبادی تاریخ و در عین حال مرزهایی هستند که مراحل مهم موارث را از یکدیگر متمایز می‌کنند. تقریبا تمامی تمدن‌های معروف بر اثر جنگ از بین رفته‌اند. تمامی تمدن‌های جدید نیز با جنگ پا به عرصه وجود نهاده‌اند.»3ادبیات داستانی و جنگ تحمیلی :در عرصه قابل تامل ادبیات داستانی امروز ایران، اگر از چند مورد اثر داستانی که در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی و قبل از شروع جنگ هشت ساله چاپ و نشر یافته است بگذریم و از سر حوصله و دقت به داستان‌های بلند و کوتاه چاپ شده ایام جنگ تحمیلی و پس از آن بنگریم، عمده‌ترین آثار داستانی ایرانی را متاثر از این جنگ می‌یابیم که نویسندگان این آثار عموما یا به طور مستقیم از جنگ تاثیر گرفته و یا به طور غیر مستقیم از این پدیده تاثیر پذیرفته‌اند. از این میان عده‌ای نگرش مثبت و عده‌ای نیز نگرش منفی به جنگ داشته و برخی نیز نگاه بینابینی به جنگ و موضوع و مسائل آن داشته‌اند. تا آغاز سالهای هفتاد، بیش از 1360 داستان کوتاه درباره جنگ تحمیلی در مطبوعات چاپ شده که نویسندگان آنها - چه آنها که در جنگ بودند و جنگ را تجربه کردند و چه آنان که از دور شاهد صحنههای جنگ بوده‌اند - عموما صادقانه و خالصانه و گاه با نگاهی منتقدانه، به بیان احساس خویش پرداخته‌اند.4 در همین زمان نیز از مجموع قریب به 210 داستان بلند چاپ شده، 33 رمان و داستان بلند به طور مستقیم به موضوع جنگ پرداخته‌اند که 21 مورد از این 33رمان و داستان بلند با دیدگاه مثبت به مقوله جنگ پرداخته‌اند. هنوز کتاب شایسته‌ای در جامعه شناسی جنگ تحمیلی و آسیب شناسی آن نوشته نشده و جایگاه این مقوله در جامعه ما از نگاه یک جامعه شناس مورد بررسی قرار نگرفته است. در چهار مورد دیگر نوعی نگرش حد وسط و بینابینی وجود دارد و فقط در هشت رمان و داستان بلند با موضوع جنگ با دید منفی برخورد شده است که نویسندگان آنها با گذشتن از بیشترین مواهب و وجوه مثبت جنگ و دفاع هشت ساله، فقط به برشمردن و بزرگ نمایی وجوه منفی احتمالی - که هیچ جنگی از این وجه خالی نیست - و یا اصولا جستجوی آسیب‌ها، ناگواری ها و زوایای تاریک جنگ پرداخته‌اند.5«نخل‌های بی سر» نوشته قاسمعلی فراست، عروج نوشته ناصر ایرانی، سرود مردان آفتاب نوشته غلامرضا عیدان و اسماعیل اسماعیل نوشته محمود گلابدره‌ای، به عنوان نمونه‌های برجسته رمان مثبت نگر است که شخصیت‌های آنها برای رضای خدا می‌جنگند و همسو با دولت و انقلاب و توده‌های عظیم مردم هستند و مرگ را در این جنگ شهادت می‌دانند. دفاع از میهن را دفاع از حدود و ثغور ایمان خود قلمداد می‌کنند و حضور در جبهه را آگاهانه پذیرفته‌اند. رمان «زمین‌سوخته» نوشته احمد محمود از نمونه‌های شاخص رمان‌های بینابینی و تقریبا خالی از جهت‌گیری ویژه مثبت یا منفی است که گاهی غلبه نگرشهای مثبت و مردمی در آن به چشم می‌خورد. رزمندگان در این داستانها آگاهانه رزم را برمی‌گزینند، دفاع از حریم و حدود خانه و کوچه و خیابان و شهر برای آنها الزامی است ضمن اینکه در کلیت داستانها نیز می‌توان توجه و تمایلی به ویرانی‌ها و خرابی‌ها داشت و پیآمدهای اجتماعی و تالمات روحی و جسمی را در آدم‌ها یافت که گاهی با نوعی اغراق و بزرگ نمایی همراه است.
«زمستان 62» و «ثریا در اغما» نوشته اسماعیل فصیح و «آداب‌زیارت» نوشته «تقی مدرسی» و «بحث ملخ» نوشته جواد مجابی، از نمونه‌های شاخص رمان‌های منفی نگر است که شخصیت‌های آنها اغلب از مرگ می‌ترسند، کمتر با شهادت آشنایند و اهل غارت و فرارند. کنجکاوی در هر یک از این سه بخش داستان بلند که بن‌مایه اولیه آنها جنگ و شهادت و آسیب شناسی و تبعات اجتماعی جنگ است، گذشته از نوع نگرش نویسندگان آنها، گویای این حقیقت است که ادبیات جنگ می‌رود تا در جامعه ایران اسلامی جای شایسته خود را پیدا کند و امید می‌رود که تحول داستان‌نویسی ما از همین نقطه شروع شود. از داستانها که بگذریم نوع ادبی دیگری که گاه شکلی داستان واره دارد، خاطره نگاری از جنگ است و یا نگرشهای ویژهای که برخاسته از حوادث اردوگاه‌های جنگی است. نویسندگان مخلص این آثار ضمن اینکه دقایق بسیاری از رویدادهای مناطق جنگی و جزئیات حوادث را بر بال بلند کلام خود تصویر کرده اند، لحظه‌های ناب ایام اسارت و مقاومت‌های دلاورانه را نیز به شکل خاطره‌هایی گاه حتی شیرین‌تر و دلپذیرتر از داستان روایت می‌کنند. «لزوم دقت در میان جزئیات حوادث قصه و نزدیک کردن آن به واقع امر، موجب وسواسی خستگی ناپذیر در نویسنده واقع بین میشود که در بیان مطلب اگر کمترین تسامحی ببیند خود را نخواهد بخشید و نبودن روشنی کافی در ظرائف موضوع او را به کوششی چند برابر در رسیدن به حقیقت وادار خواهد کرد. روایت می‌کنند که: تولستوی برای نوشتن رمان عظیم «جنگ و صلح» در بخش توصیف نبرد (برودینو) برای اینکه دقت عینی کافی داشته باشد، سوار بر اسب و نقشه ستاد کل در دست، دو روز دور و بر این آوردگاه جولان می‌کند، فرسنگ‌ها و فرسنگ‌ها راه‌آهن را درمی نوردد، تا از زبان یکی از بازماندگان جنگاوران آن زمان، شرح جزئیاتی را بشنود که برای آرایش نوشته خود لازم داشت. او نه فقط کتابها را می‌کاود و همه کتابخانه‌های خصوصی را زیر و رو می‌کند، بلکه با پرس و جو از خانواده‌های اشراف و بیرون کشیدن سندهای گمنام و نامه‌های شخصی از لای پرونده‌ها، نکات بسیاری بیرون می‌کشد، فقط برای به دست آوردن یک ذره بیشتر واقعیت. »6 هنوز ادبیات انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی و فرهنگ جبهه و جنگ در مدارس و دانشگاه‌های ما جای قابل توجهی ندارد و این بسیار تاسف آور است. اما اکنون که بسیاری از ناگفته‌های هشت سال دفاع بی‌امان و سال‌ها اسارت دلاور مردان ما به شکل خاطرات و یادداشت‌های شیرین و خواندنی در دست است، برای نویسنده‌های کنجکاو و هوشیار فرصتی کم مانند است که ایده‌های ناب آنها را برگیرند و با پیوستن حوادث و رویدادهای فرعی در قالب و فرم رمان و قصه کوتاه، به خلق آثار ماندگار بپردازند. در شرایط امروز، قصه‌ها و رمان‌های جنگ، خوانندگان فراوانی دارد مشروط بر اینکه از قالب و فرم و تکنیک و زیبایی بیانی شایسته‌ای برخوردار باشند و پرورش درستی از حادثه جنگ و به کارگیری متناسبی از تمهیدات لازم داستان پردازی محمل داستان قرار گرفته باشد. تعداد زیادی از رمان‌های بزرگ دنیا که دم از جنگ زده‌اند امروز هم کم و بیش خوانندگان خود را دارد. جی. بی. پریستلی در کتاب «سیری در ادبیات غرب» می‌نویسد: «پس از جنگ جهانی اول مردم نمی‌خواستند چیزی درباره اش بخوانند، اما پس از جنگ دوم، مردم جز درباره آن، نوشته دیگری را نمی‌خواستند. »7گذشته از جاذبه خاص موضوع جنگ که هم اکنون جای خاص خود را در ادبیات داستانی گشوده است، با توجه به شرایط اجتماعی ما، دین باوری و باورهای معنوی یکی از موضوعات مهمی است که در اغلب نوشته‌های داستانی، در کنار ادبیات ویژه جنگ جلوه خاص یافته است و در حقیقت بخشی از بطن و متن هنر داستان نویسی امروز ما با دین باوری به نوعی «هنر قدسی» نزدیک شده است. هنری که ابعاد معنوی و الهی آن گستره غیر قابل وصفی یافته و به نوعی پالودگی زبان و موضوع دست پیدا کرده است. اما آنچه که در این نوشتهها به عنوان یک نقطه قابل تعمق وجود دارد و موجب شده است تا حاصل کار داستان نویسان انقلاب اسلامی قابل عرضه و رقابت در سطوح جهانی نباشد و جای شایسته‌ای در ادبیات داستانی جهان پیدا نکند، بیان و نگرش شعار گونه آنهاست.
داستان نویسی امروز ما باید خود را از این مرحله بیرون بکشد و داستان نویس باید با تکنیک‌های مختلف و سبک‌های گوناگون داستان نویسی آشنا باشد و آنچه که عرضه می‌کند از هزار توی فرم‌هایی بگذرد که زیباترین و مورد توجه‌ترین شکل‌های داستان نویسی جهان است. در این صورت جای رقابت خواهیم داشت و مجال خواهیم یافت که دوش به دوش نامداران ادبیات داستانی جهان بایستیم. بیان تعلقاتی همچون عشق به میهن، دفاع از ناموس و شرف و دین و صفاتی همچون شجاعت و ایثار و فداکاری نه فقط عیب نیست که بسیار هم پسندیده است، اما چگونگی گفتن است که تاثیر آن را چند برابر می‌کند و ولع خواندن را فزونی می‌بخشد. مسلم است که آثار بیرونی جنگ و مظاهر آسیب شناختی آن؛ ساختمان‌ها، راه‌ها، شهرها و حتی آسیب‌های جسمی و روحی به مرور از ذهن فراموشکار انسان‌ها پاک خواهد شد. ولی آنچه که باقی می‌ماند ساختمان‌های داستانی است، به شرط آنکه از توانمندی فنی و تکنیکی و زیبایی صورت و سیرتی اثرگذار بهره داشته باشد. آنچه که از مجموعه داستان‌های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در دست است؛ چه داستان‌های بلند و چه داستان‌های کوتاه مؤید این نظر است که: 1- رمان انقلاب اسلامی هنوز - آنگونه که شایسته شان و منزلت این انقلاب عظیم الهی باشد - نوشته نشده است. 2- رمان جنگ تحمیلی و هشت سال دفاع مقدس - آنگونه که درخور شأن ایثارگران و شهیدان ماست - آفریده نشده است. 3- هنوز کتاب شایسته‌ای در جامعه شناسی جنگ تحمیلی و آسیب شناسی آن نوشته نشده و جایگاه این مقوله در جامعه ما از نگاه یک جامعه شناس مورد بررسی قرار نگرفته است. 4- هنوز ادبیات انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی و فرهنگ جبهه و جنگ در مدارس و دانشگاه‌های ما جای قابل توجهی ندارد و این بسیار تاسف آور است. البته نباید تلاش‌های آن تعداد از نویسندگان و پژوهشگران را، که حاصل سال‌ها نوشتن آنها آثار ارزشمندی است که طی بیست ساله اخیر به دامن انقلاب اسلامی هدیه شده، نادیده گرفت و از آن به آسانی گذشت. گفتنی است که بی تردید داستان انقلاب اسلامی موضوع خود را پیدا کرده است، اما هنوز شکل نهایی آن با قلم نویسندگان معتقد و مسئول آنگونه که بایسته است ترسیم نشده و در جایگاه جهانی راه نجسته است. اما ادبیات انقلاب اسلامی میراث آزادی ماست و پاسداری از این میراث عظیم به عهده نویسندگانی است که معنویت و اخلاق و حقیقت را در شکلی برتر و قالبی سنجیده و زبانی زیبا و اثرگذار، به ساحت انقلاب و وارثان حقیقی آن هدیه می‌کنند. به قول یکی از داستان نویسان معاصر: «خلق یک داستان برابر با تولد یک کودک است؛ دهن و قلب داستان نویس همچون رحم مادر از جهانی که در آن می‌زید، باردار میشود و کودک داستان تا لحظه خلق، در این رحم پرورده میشود تا به مرحله زایمان برسد. چه کسی می‌تواند ادعا کند که این خلقت کم از آن خلقت دارد؟ مگر چیزی در این جهان به تفنن آفریده شده است که داستان تفنن باشد؟ »8 اگر پذیرفتیم که «هیچ اندیشه و تفکری تا زمانی که به شکل هنری شایسته‌ای عرضه نشده است ماندگار نخواهد بود»9 آنگاه هیچ استبعادی نخواهیم داشت که در عرصه ادبیات انقلاب اسلامی به داستان‌هایی بیندیشیم که زمانه را شگفت زده کند. پی نوشت‌ها: 1- صدسال داستان نویسی در ایران 1و2، حسن عابدینی، نشر تندر، 1369 و مجموعه سخنرانیها و مقالات نخستین سمینار بررسی رمان در ایران، نقد مطالعات ادبیات داستانی، اردیبهشت 74، مقاله نگاهی به رمان فارسی، نوشته عبدالعلی دستغیب، ص 141 2و3- جامعه شناسی جنگ، ترجمه هوشنگ فرخجسته، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ص 1و125 4- فهرست داستان‌های کوتاه جنگ تحمیلی در مطبوعات ایران - مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگی - وزارت ارشاد اسلامی، 1372 5- مجموعه مقالات سمینار بررسی رمان جنگ در ایران و جهان، بنیاد جانبازان انقلاب اسلامی 1372، ص 85 6- تصویر تولستوی در آیینه‌ای دیگر، نوشته غلامرضا مرادی، ماهنامه ادبی آوای شمال، شماره 163، اردیبهشت 75 7- ترجمه ابراهیم یونسی، امیرکبیر، چ 3، 1372 8- مجموعه مقالات... پیشین، مقاله علی موذنی، ص476 9- روایتی تقریبا نقل به مضمون از رهبر معظم انقلاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای. گزارش، اخبار، معرفی کتاب و... منبع :روزنامه اطلاعات تنظیم برای تبیان :بخش هنر مردان خدا - سیفی
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 570]
-
گوناگون
پربازدیدترینها