واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
نکاتی درباره دوستی و دوست یابی یكی از مباحث بسیار مهم در مسائل اجتماعی، میزان و نحوه ارتباط انسانها و به عبارتی، دوستیها و روابط دوستانه با یكدیگر است. انسان از انتخاب دوست ناگزیر است و محتاج به دوست. نكته مهم در این میان، تأثیر بسیار زیاد دوست بر شخصیت انسان است كه در ایات قرآن كریم و روایات معصومان علیهمالسلام، به این موضوع اشاره شده است.در سوره فرقان خداوند حال برخی ظالمان را اینگونه بیان میدارد: ‹‹(روز قیامت) روزی است كه میبینی ظالم (از شدت حسرت) دست خود را میگزد و (میگوید:) ایكاش با فلان شخص دوست نمیشدم!›› امیر المؤمنان سلام الله علیه میفرماید: كسی كه شخصیت او بر شما مشتبه شد و از دین او اطلاعی نداشتید، به دوستانش نگاه كنید؛ اگر آنان از اهل دین خدایند، پس آن شخص نیز بر دین خداست، ولی اگر دوستان وی بر غیر دین خدا بودند پس بدانید كه او نیز هیچ بهرهای از دین خدا ندارد1.در مورد دوست، در احادیث مطالب زیادی بیان شده، اما در این گفتار به فضل خداوند متعال با استفاده از ایات نورانی قرآن كریم، برخی شرایط و ملاكهای انتخاب دوست را بیان میداریم.1.ایماناز نگاه قرآن كریم میزان شخصیت انسانها رابطه مستقیمی با اعتقادات آنها دارد. كسی كه از گوهر با عظمت ایمان بیبهره باشد، شخصیت وی در حدی نخواهد بود كه ارزش رفاقت و دوستی را داشته باشد تا انسان بخواهد طرح دوستی با چنین كسی بریزد: یا ایهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا عَدُوِّی وَعَدُوَّكُمْ أَوْلِیاءَ تُلْقُونَ إِلَیهِمْ بِالْمَوَدَّةِ وَقَدْ كَفَرُوا بِمَا جَاءَكُمْ مِنْ الْحَقِّ ممتحنه/1 ؛ ای كسانی كه ایمان آوردهاید! دشمن من و دشمن خودتان را دوست نگیرید. شما به آنان اظهار محبت میكنید؛ در حالی كه آنها به آنچه از حق برای شما آمده، كافر شدهاند.2.احترام به مقدسات و مسائل دینییا ایهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا الَّذِینَ اتَّخَذُوا دِینَكُمْ هُزُوًا وَلَعِبًا مِنْ الَّذِینَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِنْ قَبْلِكُمْ وَالْكُفَّارَ أَوْلِیاءَ … وَإِذَا نَادَیتُمْ إِلَى الصَّلَاةِ اتَّخَذُوهَا هُزُوًا وَلَعِبًا مائده/ 57ـ 58 ؛ ای كسانی كه ایمان آوردهاید! افرادی كه ایین شما را به باد استهزا و بازی میگیرند ـ از اهل كتاب و مشركان ـ ولی خود انتخاب نكنید… آنها هنگامی كه (اذان میگویید و مردم را) به نماز فرامیخوانید، آن را به مسخره و بازی میگیرند.در این دو ایه شریف خداوند صراحتاً از دوستی با كسانی كه دین مسلمانان را به باد سخریه و استهزا میگیرند، نهی فرموده است و به عنوان مثال و ذكر مصداق، بحث اذان را مطرح میفرماید.23. راستگویییكی از مصادیق مهم اخلاق در زندگی انسان، صداقت و راستگویی است؛ چرا كه در حقیقت دروغ خود نوعی نفاق است و در ایات و روایات بسیار مذموم شمرده شده است و حتی در برخی از روایات كلید تمامی گناهان، دروغ بیان شده است.3 در رفاقت و دوستی نیز انسان یكی از ملاكهایی كه باید در نظر داشته باشد، صداقت و راستی دوست است:یا ایهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ توبه/ 119؛ ای كسانی كه ایمان آوردهاید! از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید و با صادقان باشید.در تفسیر این ایه شریف آمده است: «صداقت شرط و ملاك اساسی دوستی است و اگر به دوست و همراه انسان، صدیق گفته شده است، بهخاطر صداقت او در رفتارش با دوست خود است».4.دوستی دوطرفهاگر انسان قصد دوستی با كسی را دارد، باید ببیند كه ایا طرف مقابل هم متمایل به این دوستی هست یا نه؟هَا أَنْتُمْ أُوْلَاءِ تُحِبُّونَهُمْ وَلَا یحِبُّونَكُمْ آلعمران/ 119؛ شما كسانی هستید كه آنها را دوست میدارید، اما آنها شما را دوست ندارند.آری، اگر دوستی یكطرفه باشد، باعث ذلت و خواری میگردد و هرگز برای انسان سودمند نخواهد بودچه خوش بی مهربونی هر دو سر بیكه یك سـر مهـربـونی دردسـر بی5.هماهنگی ظاهر و باطنهمیشه افرادی در جامعه وجود دارند كه هزار رنگاند؛ یعنی با هر كسی همانگونه سخن میگویند وبرخورد میكنند كه او میپسندد و هیچ هدف خاصی را دنبال نمیكنند و به هر رنگی كه منافع مادیشان اقتضا كند، درمیایند كه خطر این افراد نیز بسیار زیاد است.وَإِذَا لَقُوكُمْ قَالُوا آمَنَّا وَإِذَا خَلَوْا عَضُّوا عَلَیكُمْ الْأَنَامِلَ مِنْ الغَیظِ آلعمران/ 119؛ و هنگامی كه شما را ملاقات میكنند، (به دروغ) میگویند: ایمان آوردهایم، اما هنگامی كه تنها میشوند، از شدتِ خشم بر شما، سر انگشتان خود را به دندان میگزند.6. خیرخواه بودنخداوند متعال در قرآن كریم مؤمنان را از دوستی با برخی گروهها همانند اهل كتاب، كفار و منافقین برحذر میدارد و تعدادی از خواستهها و انگیزههای شوم و پست آنان را اینگونه بیان میفرماید:یا ایهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا بِطَانَةً مِنْ دُونِكُمْ لَایأْلُونَكُمْ خَبَالًا وَدُّوا مَاعَنِتُّمْ آلعمران/118؛ ای كسانی كه ایمان آوردهاید! محرم اسراری از غیر خود، انتخاب نكنید؛ آنها از هر گونه شر و فسادی درباره شما كوتاهی نمیكنند. آنها دوست دارند شما در رنج و زحمت باشید.7.خوش اخلاقییكی از دستورهای دین مبین اسلام، خوش اخلاقی با دیگران است كه جایگاه بسیار والایی را داراست. خوش اخلاقی ،هم دوستیها را پایدار میسازد و هم در جذب دیگران به سمت خود تأثیر فوق العادهای دارد:ادْفَعْ بِالَّتِی هِی أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِی بَینَكَ وَبَینَهُ عَدَاوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِی حَمِیمٌ فصلت/ 34؛ بدی را با نیكی دفع كن، ناگاه (خواهی دید) همان كس كه میان تو و او دشمنی میكند، گویی دوستی گرم و صمیمی است.در مقابل، تحمل نكردن دیگران و تندخو بودن، باعث میشود آنان از اطراف انسان پراكنده شوند؛ حتی اگر انسان، بهترین مخلوقات و پیامبر باشد:فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنْ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ آلعمران/ 159؛ به (بركت) رحمت الهی، در برابر آنان (=مردم) نرم (و مهربان) شدی و اگر خشن و سنگدل بودی، از اطراف تو پراكنده میشدند.8.طرح دوستی با جنس مخالف ممنوعیكی از نیازهای انسان كه در دوران جوانی ظهور و بروز پیدا میكند، ازدواج است كه در قرآن كریم از جنبههای متفاوتی مورد بحث قرار گرفته است. در این زمینه یكی از موضوعاتی كه قرآن كریم تأكید زیادی بر آن دارد، پاك بودن پسر و دختر قبل از ازدواج است: مُحْصَنَاتٍ غَیرَ مُسَافِحَاتٍ وَلَا مُتَّخِذَاتِ أَخْدَانٍ نساء/25 ؛پس آنها (زنان پاكدامن از بردگان) را با اجازه صاحبان آنان تزویج نمایید و مهرشان را به خودشان بدهید، به شرط آنكه پاكدامن باشند، نه بهطور آشكار مرتكب زنا شوند و نه دوست پنهانی بگیرند.مُحْصِنِینَ غَیرَ مُسَافِحِینَ وَلَا مُتَّخِذِی أَخْدَانٍ مائده/5 ؛ و زنان پاكدامن از مسلمانان و زنان پاكدامن از اهل كتاب حلالاند، هنگامی كه مهر آنان را بپردازید و پاكدامن باشید، نه زناكار و نه دوست پنهانی و نامشروع گیرید.در این دو ایه خداوند از طرح دوستی با جنس مخالف نهی فرموده است. در ایه اول سخن از ترك دوستی دختران با پسران است و در ایه دوم ممنوع بودن دوستی پسران با دختران مطرح شده است.در مورد این دو ایه 3 نكته قابل دقت است:1.«أخدان» جمع خِِدن، به معنی دوست است؛ اما دوستیهایی كه دو ویژگی دارند: یكی اینكه پنهانی هستند و دیگری اینكه منشأ این نوع دوستیها شهوت و هوای نفس است.2.علت جمع آمدن كلمه »أخدان« در ایه این است كه وقتی كسی برای فحشا و از روی شهوت دوست برمیگزیند، به یكی یا دوتا قانع نخواهد بود؛ چرا كه نفس انسانی وقتی به دنبال شهوات و خواستههای خود برود، حد توقف ندارد»43.در اینگونه دوستیها صداقت نیست؛ چرا كه قرآن دوستیهایی را كه بر اساس صداقت باشد، »صدیق« مینامد و تعبیر به خدن فقط در این دو ایه آمده است.9.سربلندی در آزمایشهاهمیشه گفتار انسانها و ظاهر آنان با عمل و باطن آنها مطابق نیست و برای كشف حقیقت یكی از بهترین راهها امتحان و آزمایش است؛ همانگونه كه خداوند در برخی موارد به مؤمنان دستور به امتحان و آزمایش داده است تا زمینه برای تصمیمگیری صحیح فراهم شود:یا ایهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا جَاءَكُمْ الْمُؤْمِنَاتُ مُهَاجِرَاتٍ فَامْتَحِنُوهُنَّ اللَّهُ أَعْلَمُ بِایمَانِهِنَّ فَإِنْ عَلِمْتُمُوهُنَّ مُؤْمِنَاتٍ فَلَا تَرْجِعُوهُنَّ إِلَى الْكُفَّارِ ممتحنه/10 ؛ ای كسانی كه ایمان آوردهاید! هنگامی كه زنان با ایمان به عنوان هجرت نزد شما ایند، آنها را آزمایش كنید ـ خداوند به ایمانشان آگاهتر است ـ هرگاه آنان را مؤمن یافتید، آنها را بهسوی كفار بازنگردانید.بنابراین با توجه به حساس بودن بحث دوستی، وظیفهای كه انسان در موضوع انتخاب دوست بعد از احراز شرایط فوق دارد، این است كه با آزمودن دوستِ خویش، صداقت و واقعی بودن و ساختگی نبودن آن شرایط را به دست آورد.راههای آزمایش دوستدر روایات ما چند معیار برای تشخیص حقیقی بودن اعمال و رفتار دوست بیان شده است كه به تعدادی از آنها اشاره میكنیم:حساسیت نسبت به نماز اول وقت؛امانتداری؛مضایقه نكردن از داراییهای خود و دوست را شریك مالی خود دانستن؛سه بار عصبانی كردن او (اگر در اوج عصبانیت از حدود دوستی تجاوز نكرد، شایستهی دوستی است)؛میزان همراهی با دوست هنگام بروز سختیها و مشكلات.نكتهای كه در این قسمت شایان ذكر میباشد، این است كه این آزمایش در مراحل اولیه انتخاب دوست باید انجام شود تا انسان از دارابودن شرایط دوستی به اطمینان برسد و اینگونه نیست كه انسان همیشه و در همه حالات و موقعیتها در صدد آزمایش دوستش باشد. بنابراین وقتی به اطمینان دست یافت، دیگر نیازی به آزمودن دوست نیست.پي نوشت : 1.وسائل الشیعه، ج16، ص 265.2.مستدرك الوسائل، ج9، ص 85.3.نمونه، ج14، ص 550.4.المیزان ، ج4، ص 295.منبع: پایگاه حوزه/س
#اجتماعی#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 4697]