تور لحظه آخری
امروز : پنجشنبه ، 17 آبان 1403    احادیث و روایات:  امام صادق (ع):هركه خوش دارد دعايش هنگام سختى مستجاب شود، هنگام آسايش، بسيار دعا كند.
سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون شرکت ها

تبلیغات

تبلیغات متنی

صرافی ارکی چنج

صرافی rkchange

سایبان ماشین

دزدگیر منزل

تشریفات روناک

اجاره سند در شیراز

قیمت فنس

armanekasbokar

armanetejarat

صندوق تضمین

Future Innovate Tech

پی جو مشاغل برتر شیراز

لوله بازکنی تهران

آراد برندینگ

موسسه خیریه

واردات از چین

حمية السكري النوع الثاني

ناب مووی

دانلود فیلم

بانک کتاب

دریافت دیه موتورسیکلت از بیمه

قیمت پنجره دوجداره

بازسازی ساختمان

طراحی سایت تهران سایت

irspeedy

درج اگهی ویژه

تعمیرات مک بوک

دانلود فیلم هندی

قیمت فرش

درب فریم لس

زانوبند زاپیامکس

روغن بهران بردبار ۳۲۰

قیمت سرور اچ پی

خرید بلیط هواپیما

بلیط اتوبوس پایانه

قیمت سرور dl380 g10

تعمیرات پکیج کرج

لیست قیمت گوشی شیائومی

خرید فالوور

پوستر آنلاین

بهترین وکیل کرج

بهترین وکیل تهران

اوزمپیک چیست

خرید اکانت تریدینگ ویو

خرید از چین

خرید از چین

تجهیزات کافی شاپ

نگهداری از سالمند شبانه روزی در منزل

بی متال زیمنس

ساختمان پزشکان

ویزای چک

محصولات فوراور

خرید سرور اچ پی ماهان شبکه

دوربین سیمکارتی چرخشی

همکاری آی نو و گزینه دو

کاشت ابرو طبیعی و‌ سریع

الک آزمایشگاهی

الک آزمایشگاهی

 






آمار وبسایت

 تعداد کل بازدیدها : 1826842157




هواشناسی

نرخ طلا سکه و  ارز

قیمت خودرو

فال حافظ

تعبیر خواب

فال انبیاء

متن قرآن



اضافه به علاقمنديها ارسال اين مطلب به دوستان آرشيو تمام مطالب
archive  refresh

ساختارهندسي سوره‏هاي قرآن


واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: ساختار هندسی سوره‏های قرآن
ساختارهندسی سوره‏های قرآن
درآمدی بر تفسیر ساختاری قرآن یكی از دلایلی كه موجب گشته تا قرآن در همه اعصار پاسخگوی نیازهای روزافزون انسان‏ها باشد و جایگاه حساس خود را در جامعه بشریت حفظ كند، قابلیت تفسیرپذیری بی‏نهایت آن است. قرآن را می‏توان هر روز جور دیگر دید و پس از هر بار سیراب ‏شدن از چشمه زلال آن لذت تازه‏ای احساس كرد و با نگرش به آن از زاویه‏های نو، نكات تازه‏تر و ناب‏تری كشف كرد. قرآن كتاب محكمی است كه چینش و گزینش حروف، كلمات، عبارت‏ها، آهنگ و معانی آن توسط خداوند حكیم و آگاه انجام پذیرفته و در جای‏جای آن هزاران هزار نكته ناگفته نهفته است.یكی از ابعاد شگفت‏انگیز قرآن كریم تناسب آیات آن با یكدیگر است. هر خواننده متفكری با قرائت و دقت در آیات یك سوره - چه كوچك و چه بزرگ - به نظم و ارتباط شگفت‏انگیز آن پی می‏برد. گویی آیات هر سوره همچون جواهرات گرانبهایی دست در گردن یكدیگر انداخته و گردنبند زیبایی را به ‏وجود آورده‏اند. گردنبندی كه نه‏تنها هر دانه آن از طلای ناب بوده و ظرافت و زیبایی منحصر به‏فرد خود را دارد بلكه در مجموع نیز تركیبی به ‏وجود آورده كه اگر جن و انس جمع شوند نمی‏توانند همانند آن بسازند.تناسب آیات قرآن در هر سوره و حتی ساختار هندسی آیات در یك سوره آنچنان بدیهی است كه اگر به ‏درستی تصور شود بی‏درنگ تصدیق می‏گردد. اما این مسئله نیز همچون سایر مباحث قرآنی با مخالفت‏ها و موافقت‏های بسیاری مواجه شده و جنجال‏های فراوانی را برانگیخته است. آنچنان كه برخی مقتضای اعجاز قرآن را از هم‏گسیختگی آیات آن دانسته1 و برخی وحدت و یكپارچگی منطقی و ادبی سوره‏های قرآن كریم را معجزه همه معجزه‏های دیگر2 شمرده‏اند. اما آنچه در این گفتار مورد بحث است چیزی فراتر از تناسب و ارتباط آیات یعنی ساختار هندسی سوره‏های قرآن است. گرچه "تناسب و ارتباط آیات" مقدمه ضروری "ساختار هندسی سوره‏ها" محسوب می‏گردد اما الزاماً به معنای آن نیست.در مبحث ساختار هندسی سوره‏ها به ‏دنبال یافتن پاسخی برای این سوال مهم هستیم كه آیا مجموع آیات سامان‏ یافته در یك سوره هدف خاص و معینی را دنبال می‏كند و یا هر سوره مشتمل بر آیاتی است كه هر چند در بین برخی از آنها تناسب وجود دارد اما در مجموع درس‏های پراكنده‏ای را تشكیل می‏دهند كه چه بسا هیچ‏گونه تناسبی بین آنها نباشد؟ اگر هر سوره دارای موضوع واحدی است نحوه ارتباط آیات مختلف‏المضامین با موضوع واحد چگونه است؟ مثلاً اگر سوره بقره یك موضوع محوری و اصلی داشته باشد مطالبی همچون تقسیم انسان‏ها به سه گروه، جریان حضرت آدم، داستان بنی‏اسراییل و احكام شرعیه مطرح شده در سوره و سایر مباحثی كه هر یك در فضای خاصی تنفس می‏كنند چگونه زیر یك سقف گرد هم می‏آیند؟! آیا جمع‏ كردن همه این امور پراكنده كشف یك واقعیت است یا تكلفی بی‏سود؟!اگر نهال "ساختار هندسی سوره‏ها" به بار بنشیند و سیمای پرفروغ آن از پس زنگار شبهات رخ نمایان سازد به ‏زودی آثار و بركات آن در همه مباحث قرآنی اعم از علوم قرآنی و كتاب‏های تفسیری، آشكار گشته و عطر دل‏انگیز آن سراسر بوستان قرآن را فرا می‏گیرد و آن‏گاه همه قرآن‏پژوهان و شیفتگان معارف بلند قرآنی را سرمست كرده و به طرب می‏آورد.از متأخرین نیز استاد بزرگوار علامه طباطبایی بر این نكته اصرار دارد كه هر سوره صرفاً مجموعه‏ای از آیات پراكنده و بدون جامعیت واحدی نیست بلكه یك وحدت فراگیر بر هر سوره حاكم است كه پیوستگی آیات را می‏رساند. 4 از دیرباز هر محققی كه از دریچه تناسب آیات به سوره‏های قرآن نگریسته و ارتباط آنها را در مجموع سوره درك كرده است با شور و شعف زایدالوصفی از اهمیت والای این علم سخن گفته است. ابن عربی در كتاب سراج‏المریدین می‏گوید: «ارتباط آیات قرآن با یكدیگر به حدی است كه همچون یك كلمه، معانی آن منسجم و مبانی آن منتظم و علم بسیار ارزنده‏ای است كه خداوند به روی ما راهی بدان گشود، چون برای آن اهلی نیافتیم ناگزیر، بر آن مهر زده و بین خود و خدا داده و به وی برگرداندیم».3
قرآن کریم
از متأخرین نیز استاد بزرگوار علامه طباطبایی بر این نكته اصرار دارد كه هر سوره صرفاً مجموعه‏ای از آیات پراكنده و بدون جامعیت واحدی نیست بلكه یك وحدت فراگیر بر هر سوره حاكم است كه پیوستگی آیات را می‏رساند.4علامه طباطبایی در مقدمه هر سوره فشرده‏ای از مطالب گسترده آن را بیان داشته و اهداف و غرض اصلی سوره را برشمرده است و بسیاری از برداشت‏های تفسیری خود را بر پایه غرض اصلی سوره بنا كرده است.در آغاز قرن اخیر نیز شیخ محمد عبده صاحب تفسیر "المنار" همین نظریه را دنبال و مسئله "الوحدة‏الموضوعیة للسور" را مطرح كرده و اصرار دارد كه فهم هدف هر سوره كمك شایانی است به مفسر تا به طور دقیق به مقاصد سوره پی برد و به معانی آیه‏آیه‏های هر سوره نزدیك شود. شاگرد وی سید رشیدرضا در تفسیر المنار، این نظر استاد را به خوبی توضیح داده است5. دكتر عبدالله محمود شحاته كه كتاب "اهداف و مقاصد سوره‏های قرآن كریم" را به ‏منظور تبیین هدف هر سوره تألیف كرده است با پافشاری بر اهمیت این روش در تفسیر قرآن بر ضرورت و ارزش آن تأكید می‏كند. خلاصه آن ‏كه گرچه قدما به اهمیت و ارزش تناسب و ارتباط آیات پی برده بودند اما قرآن‏پژوهان متأخر ضمن تأكید بر روابط آیات آن را از منظر جدیدی نگریسته و اعلام نمودند كه هر سوره دارای محور و غرض واحدی است كه در انجام و به‏ هم ‏پیوستگی آیات نقش بسزایی دارد و اولین وظیفه هر مفسر پیش از ورود به تفسیر آیات به دست آوردن و كشف روح حاكم بر سوره‏هاست تا در پرتو قرآن بتواند به مقاصد و جزئیات سوره دست یابد. معنای "ساختار هندسی سوره‏های قرآن" نظریه "ساختار هندسی سوره‏های قرآن" از مباحثی است كه در سال‏های اخیر مورد توجه خاص قرآن‏پژوهان و علاقه‏مندان به معارف اسلامی قرار گرفته است. اما از آنجا كه حدود و ثغور آن به‏ درستی تبیین نگشته، مخالفت‏های بسیاری را علیه خود برانگیخته است. از سوی دیگر موافقان و طرفداران ساختار هندسی سوره‏ها نیز هریك یكی از ابعاد تئوری را در نظر گرفته و به نفی و اثبات جوانب مختلف آن پرداخته‏اند؛ بنابراین تبیین معنای دقیق ساختار هندسی سوره‏ها به‏ عنوان یكی از مقدمات تصوری علم باید مورد توجه و عنایت خاص قرار گیرد.قرآن‏پژوهان و مفسران متأخر به این نكته پی برده‏اند كه هر سوره دارای یك جامعیت واحد است كه در انسجام و به‏ هم‏ پیوستگی آیات نقش دارد. برخی از آنان از این حد جامع به‏عنوان "جان و روح سوره" یاد كرده‏اند و معتقدند هر سوره‏ای در قرآن كریم دارای جان و روحی است كه در كالبد آیات آن سوره جریان دارد و این روح بر مبانی، احكام، توجیهات و اسلوب آن سوره سلطه و اشراف دارد.6«ساختار هندسی سوره‏های قرآن كریم به این معناست كه باید پیام سوره‏ها را اساس فهم آیات آن سوره تلقی كرد؛ و لذا لازم است موضوع سوره به‏عنوان محور و مدار فهم آیاتی مدنظر باشد كه آن آیات در حول همان موضوع نازل شده است».دكتر عبدالله محمود شحاته ساختار هندسی سوره‏های قرآن را چنین تبیین و تفسیر می‏كند: «ساختار هندسی سوره‏های قرآن كریم به این معناست كه باید پیام سوره‏ها را اساس فهم آیات آن سوره تلقی كرد؛ و لذا لازم است موضوع سوره به ‏عنوان محور و مدار فهم آیاتی مدنظر باشد كه آن آیات در حول همان موضوع نازل شده است».7بنابراین می‏توان نتیجه گرفت كه از نظر دكتر شحاته ساختار هندسی سوره یعنی كشف وحدت جامع و حاكم بر هر سوره كه مفسر در پرتو آن می‏تواند به مقاصد و محتوای سوره دست یابد.سید قطب برای ترسیم وحدت جامع و روح كلی هر سوره از تعبیر دقیق‏تری استفاده كرده است، او می‏گوید: «از جمله هماهنگی‏های هنری در قرآن، تسلسل معنوی موجود بین اغراض و سیاق آیات و تناسب آنها در امر انتقال از غرض به غرض دیگر است.»8خلاصه آن ‏كه هر سوره دارای یك هدف اصلی است و محتوای سوره با محورها و مقاصد فرعی قابل تفكیك است و هر دسته از آیات به لحاظ تناسب درونی و ارتباط نزدیكی كه با یكدیگر دارند ذیل یك محور فرعی قرار می‏گیرند. این محورها در یك نكته اصلی و اساسی كه هدف و غرض اصلی سوره را تشكیل می‏دهد مشترك‏اند. بنابراین لازمه طبیعی اعتقاد به ساختار هندسی سوره‏ها این است كه به ارتباط ارگانیك و منطقی آیات با یكدیگر معتقد باشیم به‏گونه‏ای كه بتوان در یك نمودار درختی همه آیات را از طریق محورها و عناوین فرعی به یك عنوان و موضوع اصلی متصل نمود. قرآن ‏پژوهان و مفسرانی كه به این روش در تفسیر قرآن و فهم مقاصد آن گرایش دارند در كتب خود سعی كرده‏اند بخشی از قرآن یا همه آن را از این طریق به نمودار بكشند. آنان برای هر سوره مقدمه، مقاصد و خاتمه در نظر گرفته و سعی نموده‏اند محتوای هر سوره و آیات به ظاهر پراكنده را در این چهارچوب قرار بدهند.از این جمله می‏توان به تلاش‏های سید قطب در تفسیر فی ظلال‏القرآن و سعید حوّی در "اساس‏المیزان"، دكتر سید محمدباقر حجتی و دكتر بی‏آزار شیرازی در تفسیر كاشف، محمد رشیدرضا در "المنار" و دكتر عبدالله محمود شحاته در كتاب "اهداف و مقاصد سوره‏ها" اشاره كرد. محمد محمدالمدنی نیز در كتاب "المجتمع‏الاسلامی كما تنظمه سورة‏النسا" نمودار محتوایی سوره نسا را ترسیم كرده است. استاد محمدهادی معرفت همین روش را درباره سوره حمد و بقره در كتاب گرانقدر "التمهید" به كار برده است. ما نیز به‏عنوان نمونه نمودار محتوایی سوره ملك را تنظیم نموده‏ایم تا منظور از "ساختار هندسی سوره" مشخص‏تر شود.موضوع و غرض اصلی سوره: ربوبیت تامه الهی شماره آیات
قرآن کریم
فصل اول: مفهوم ربوبیت و دلایل آن 1 - مفهوم ربوبیت 1 2 - دلایل ربوبیت 1/2 - دلیل اول: مالكیت مطلق الهی 12/2 - دلیل دوم: تصرف و تسلط نامحدود الهی 13/2 - دلیل سوم: خالقیت كامل و بی‏نقص خداوند 2-5 4/2 - دلیل چهارم: علم نامحدود الهی 13-14 فصل دوم: تأثیر اعتقاد به ربوبیت الهی در سرنوشت اخروی انسان‏ها: 1 - منكران ربوبیت الهی 6-11 1/1 - عذاب اخروی منكران 2/1 - علت عذاب 2 - معتقدان به ربوبیت الهی 12 1/2 - معرفی معتقدان 2/2 - پاداش معتقدان فصل سوم: نشانه‏های روبیت الهی 1 - آرامش زمین و آسایش انسان در آن 15-18 2 - پرواز پرندگان در آسمان 193 - ناتوانی معبودهای خیالی 20-22 1/3 - در یاری‏ رساندن به انسان 2/3 - در رزق ‏رساندن به انسان 3/3 - واقعیت درونی انسان‏هایی كه به معبودهای خیالی دل می‏بندند4 - خلقت انسان و مجهز كردن او به حواس و عقل 235 - بازگشت انسان به ‏سوی خدا و برپا شدن قیامت 24-29 1/5 - انسان در زمین دائمی نیست 2/5 - برپا شدن قیامت حتمی است 3/5 - خسران و پشیمانی منكران قیامت 4/5 - عذاب كافران حتمی است 5/5 - مومنین به رحمت خداوند امید دارند 6 - نعمت آب بر روی زمین 30  كلیه قرآن‏پژوهان و مفسرانی كه ساختار هندسی سوره‏ها معتقدند بر این نكته پای می‏فشارند كه چنین وحدتی نه‏تنها در سوره‏های كوچك یا متوسط قرآن بلكه در سوره‏های بزرگ و حتی سوره بقره نیز حاكم است. سید قطب صریحاً اعلام می‏كند كه این شیوه همگانی تمامی سوره‏های قرآن است و سوره‏های بلندی همچون سوره بقره از این قاعده مستثنی نخواهد بود. 9در انتها باید افزود كه منظور از ساختار هندسی سوره‏ها این نیست كه هر موضوع فقط در یك سوره مطرح شده است و سوره‏های دیگر درباره آن هیچ سخنی به میان نمی‏آورند. چنان‏كه در كتب بشری نیز چنین می‏بینیم كه هر فصل مشتمل بر مباحثی است كه سایر فصول از آن خالی است. خلاصه آن‏كه نمی‏توانیم سوره‏های قرآن را به مثابه فصول مختلف قرآن به حساب آوریم. به عبارت دیگر، ساختار هندسی سوره‏ها تنها بر این نكته تأكید دارد كه آیات به ظاهر پراكنده هر سوره همگی یك هدف مشخص و واحد را دنبال می‏كنند و در پرتو این غرض واحد از نظمی معجزه‏آسا و ارتباط ارگانیك و منطقی برخودار می‏شوند. اما اگر سوره ملك درباره ربوبیت الهی سخن می‏گوید و این موضوع محور اصلی آن را تشكیل می‏دهد هرگز به این معنا نیست كه بحث ربوبیت الهی در هیچ سوره دیگری مطرح نشده و همه آیات آن در این سوره جمع شده است. كسی كه كمترین آشنایی با قرآن كریم و اسلوب آن داشته باشد می‏داند كه داستان حضرت موسی یا جریان حضرت آدم(ع) بارها در قرآن كریم تكرار شده است منتها در هر سوره به تناسب موضوع و محور اصلی سوره از یك بعد بدان پرداخته شده است. شکوری_گروه دین و اندیشه تبیان1 -حجازی، محمدمحمد، الوحدة‏الموضوعیة فی‏القرآن الكریم، ص 14، به نقل از فرید وجدی. 2 - درّاز، محمد عبدالله، المدخل الی‏القرآن الكریم، ص 121. 3 - سیوطی، جلال‏الدین، الاتقان فی علوم القرآن، ج 2، ص 342. 4 - طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیرالقرآن، ج 1، ص 14. 5 - معرفت، محمدهادی، علوم قرآنی، ص 407. 6 - مدنی، محمد، المجتمع‏الاسلامی كما تنظمه سورة‏النسا، ص 5. 7 - محمود شحاته، عبدالله، اهداف و مقاصد سوره‏های قرآن كریم، ص 27. 8 - سید قطب، آفرینش هنری در قرآن، ترجمه محمدمهدی فولادوند، ص 95. 9 - سید قطب، فی ظلال‏القرآن، ج 1، ص 53. 





این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 325]

bt

اضافه شدن مطلب/حذف مطلب







-


گوناگون

پربازدیدترینها
طراحی وب>


صفحه اول | تمام مطالب | RSS | ارتباط با ما
1390© تمامی حقوق این سایت متعلق به سایت واضح می باشد.
این سایت در ستاد ساماندهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ثبت شده است و پیرو قوانین جمهوری اسلامی ایران می باشد. لطفا در صورت برخورد با مطالب و صفحات خلاف قوانین در سایت آن را به ما اطلاع دهید
پایگاه خبری واضح کاری از شرکت طراحی سایت اینتن