تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1835322406
ساختارهندسي سورههاي قرآن
واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: ساختار هندسی سورههای قرآن
درآمدی بر تفسیر ساختاری قرآن یكی از دلایلی كه موجب گشته تا قرآن در همه اعصار پاسخگوی نیازهای روزافزون انسانها باشد و جایگاه حساس خود را در جامعه بشریت حفظ كند، قابلیت تفسیرپذیری بینهایت آن است. قرآن را میتوان هر روز جور دیگر دید و پس از هر بار سیراب شدن از چشمه زلال آن لذت تازهای احساس كرد و با نگرش به آن از زاویههای نو، نكات تازهتر و نابتری كشف كرد. قرآن كتاب محكمی است كه چینش و گزینش حروف، كلمات، عبارتها، آهنگ و معانی آن توسط خداوند حكیم و آگاه انجام پذیرفته و در جایجای آن هزاران هزار نكته ناگفته نهفته است.یكی از ابعاد شگفتانگیز قرآن كریم تناسب آیات آن با یكدیگر است. هر خواننده متفكری با قرائت و دقت در آیات یك سوره - چه كوچك و چه بزرگ - به نظم و ارتباط شگفتانگیز آن پی میبرد. گویی آیات هر سوره همچون جواهرات گرانبهایی دست در گردن یكدیگر انداخته و گردنبند زیبایی را به وجود آوردهاند. گردنبندی كه نهتنها هر دانه آن از طلای ناب بوده و ظرافت و زیبایی منحصر بهفرد خود را دارد بلكه در مجموع نیز تركیبی به وجود آورده كه اگر جن و انس جمع شوند نمیتوانند همانند آن بسازند.تناسب آیات قرآن در هر سوره و حتی ساختار هندسی آیات در یك سوره آنچنان بدیهی است كه اگر به درستی تصور شود بیدرنگ تصدیق میگردد. اما این مسئله نیز همچون سایر مباحث قرآنی با مخالفتها و موافقتهای بسیاری مواجه شده و جنجالهای فراوانی را برانگیخته است. آنچنان كه برخی مقتضای اعجاز قرآن را از همگسیختگی آیات آن دانسته1 و برخی وحدت و یكپارچگی منطقی و ادبی سورههای قرآن كریم را معجزه همه معجزههای دیگر2 شمردهاند. اما آنچه در این گفتار مورد بحث است چیزی فراتر از تناسب و ارتباط آیات یعنی ساختار هندسی سورههای قرآن است. گرچه "تناسب و ارتباط آیات" مقدمه ضروری "ساختار هندسی سورهها" محسوب میگردد اما الزاماً به معنای آن نیست.در مبحث ساختار هندسی سورهها به دنبال یافتن پاسخی برای این سوال مهم هستیم كه آیا مجموع آیات سامان یافته در یك سوره هدف خاص و معینی را دنبال میكند و یا هر سوره مشتمل بر آیاتی است كه هر چند در بین برخی از آنها تناسب وجود دارد اما در مجموع درسهای پراكندهای را تشكیل میدهند كه چه بسا هیچگونه تناسبی بین آنها نباشد؟ اگر هر سوره دارای موضوع واحدی است نحوه ارتباط آیات مختلفالمضامین با موضوع واحد چگونه است؟ مثلاً اگر سوره بقره یك موضوع محوری و اصلی داشته باشد مطالبی همچون تقسیم انسانها به سه گروه، جریان حضرت آدم، داستان بنیاسراییل و احكام شرعیه مطرح شده در سوره و سایر مباحثی كه هر یك در فضای خاصی تنفس میكنند چگونه زیر یك سقف گرد هم میآیند؟! آیا جمع كردن همه این امور پراكنده كشف یك واقعیت است یا تكلفی بیسود؟!اگر نهال "ساختار هندسی سورهها" به بار بنشیند و سیمای پرفروغ آن از پس زنگار شبهات رخ نمایان سازد به زودی آثار و بركات آن در همه مباحث قرآنی اعم از علوم قرآنی و كتابهای تفسیری، آشكار گشته و عطر دلانگیز آن سراسر بوستان قرآن را فرا میگیرد و آنگاه همه قرآنپژوهان و شیفتگان معارف بلند قرآنی را سرمست كرده و به طرب میآورد.از متأخرین نیز استاد بزرگوار علامه طباطبایی بر این نكته اصرار دارد كه هر سوره صرفاً مجموعهای از آیات پراكنده و بدون جامعیت واحدی نیست بلكه یك وحدت فراگیر بر هر سوره حاكم است كه پیوستگی آیات را میرساند. 4 از دیرباز هر محققی كه از دریچه تناسب آیات به سورههای قرآن نگریسته و ارتباط آنها را در مجموع سوره درك كرده است با شور و شعف زایدالوصفی از اهمیت والای این علم سخن گفته است. ابن عربی در كتاب سراجالمریدین میگوید: «ارتباط آیات قرآن با یكدیگر به حدی است كه همچون یك كلمه، معانی آن منسجم و مبانی آن منتظم و علم بسیار ارزندهای است كه خداوند به روی ما راهی بدان گشود، چون برای آن اهلی نیافتیم ناگزیر، بر آن مهر زده و بین خود و خدا داده و به وی برگرداندیم».3
از متأخرین نیز استاد بزرگوار علامه طباطبایی بر این نكته اصرار دارد كه هر سوره صرفاً مجموعهای از آیات پراكنده و بدون جامعیت واحدی نیست بلكه یك وحدت فراگیر بر هر سوره حاكم است كه پیوستگی آیات را میرساند.4علامه طباطبایی در مقدمه هر سوره فشردهای از مطالب گسترده آن را بیان داشته و اهداف و غرض اصلی سوره را برشمرده است و بسیاری از برداشتهای تفسیری خود را بر پایه غرض اصلی سوره بنا كرده است.در آغاز قرن اخیر نیز شیخ محمد عبده صاحب تفسیر "المنار" همین نظریه را دنبال و مسئله "الوحدةالموضوعیة للسور" را مطرح كرده و اصرار دارد كه فهم هدف هر سوره كمك شایانی است به مفسر تا به طور دقیق به مقاصد سوره پی برد و به معانی آیهآیههای هر سوره نزدیك شود. شاگرد وی سید رشیدرضا در تفسیر المنار، این نظر استاد را به خوبی توضیح داده است5. دكتر عبدالله محمود شحاته كه كتاب "اهداف و مقاصد سورههای قرآن كریم" را به منظور تبیین هدف هر سوره تألیف كرده است با پافشاری بر اهمیت این روش در تفسیر قرآن بر ضرورت و ارزش آن تأكید میكند. خلاصه آن كه گرچه قدما به اهمیت و ارزش تناسب و ارتباط آیات پی برده بودند اما قرآنپژوهان متأخر ضمن تأكید بر روابط آیات آن را از منظر جدیدی نگریسته و اعلام نمودند كه هر سوره دارای محور و غرض واحدی است كه در انجام و به هم پیوستگی آیات نقش بسزایی دارد و اولین وظیفه هر مفسر پیش از ورود به تفسیر آیات به دست آوردن و كشف روح حاكم بر سورههاست تا در پرتو قرآن بتواند به مقاصد و جزئیات سوره دست یابد. معنای "ساختار هندسی سورههای قرآن" نظریه "ساختار هندسی سورههای قرآن" از مباحثی است كه در سالهای اخیر مورد توجه خاص قرآنپژوهان و علاقهمندان به معارف اسلامی قرار گرفته است. اما از آنجا كه حدود و ثغور آن به درستی تبیین نگشته، مخالفتهای بسیاری را علیه خود برانگیخته است. از سوی دیگر موافقان و طرفداران ساختار هندسی سورهها نیز هریك یكی از ابعاد تئوری را در نظر گرفته و به نفی و اثبات جوانب مختلف آن پرداختهاند؛ بنابراین تبیین معنای دقیق ساختار هندسی سورهها به عنوان یكی از مقدمات تصوری علم باید مورد توجه و عنایت خاص قرار گیرد.قرآنپژوهان و مفسران متأخر به این نكته پی بردهاند كه هر سوره دارای یك جامعیت واحد است كه در انسجام و به هم پیوستگی آیات نقش دارد. برخی از آنان از این حد جامع بهعنوان "جان و روح سوره" یاد كردهاند و معتقدند هر سورهای در قرآن كریم دارای جان و روحی است كه در كالبد آیات آن سوره جریان دارد و این روح بر مبانی، احكام، توجیهات و اسلوب آن سوره سلطه و اشراف دارد.6«ساختار هندسی سورههای قرآن كریم به این معناست كه باید پیام سورهها را اساس فهم آیات آن سوره تلقی كرد؛ و لذا لازم است موضوع سوره بهعنوان محور و مدار فهم آیاتی مدنظر باشد كه آن آیات در حول همان موضوع نازل شده است».دكتر عبدالله محمود شحاته ساختار هندسی سورههای قرآن را چنین تبیین و تفسیر میكند: «ساختار هندسی سورههای قرآن كریم به این معناست كه باید پیام سورهها را اساس فهم آیات آن سوره تلقی كرد؛ و لذا لازم است موضوع سوره به عنوان محور و مدار فهم آیاتی مدنظر باشد كه آن آیات در حول همان موضوع نازل شده است».7بنابراین میتوان نتیجه گرفت كه از نظر دكتر شحاته ساختار هندسی سوره یعنی كشف وحدت جامع و حاكم بر هر سوره كه مفسر در پرتو آن میتواند به مقاصد و محتوای سوره دست یابد.سید قطب برای ترسیم وحدت جامع و روح كلی هر سوره از تعبیر دقیقتری استفاده كرده است، او میگوید: «از جمله هماهنگیهای هنری در قرآن، تسلسل معنوی موجود بین اغراض و سیاق آیات و تناسب آنها در امر انتقال از غرض به غرض دیگر است.»8خلاصه آن كه هر سوره دارای یك هدف اصلی است و محتوای سوره با محورها و مقاصد فرعی قابل تفكیك است و هر دسته از آیات به لحاظ تناسب درونی و ارتباط نزدیكی كه با یكدیگر دارند ذیل یك محور فرعی قرار میگیرند. این محورها در یك نكته اصلی و اساسی كه هدف و غرض اصلی سوره را تشكیل میدهد مشتركاند. بنابراین لازمه طبیعی اعتقاد به ساختار هندسی سورهها این است كه به ارتباط ارگانیك و منطقی آیات با یكدیگر معتقد باشیم بهگونهای كه بتوان در یك نمودار درختی همه آیات را از طریق محورها و عناوین فرعی به یك عنوان و موضوع اصلی متصل نمود. قرآن پژوهان و مفسرانی كه به این روش در تفسیر قرآن و فهم مقاصد آن گرایش دارند در كتب خود سعی كردهاند بخشی از قرآن یا همه آن را از این طریق به نمودار بكشند. آنان برای هر سوره مقدمه، مقاصد و خاتمه در نظر گرفته و سعی نمودهاند محتوای هر سوره و آیات به ظاهر پراكنده را در این چهارچوب قرار بدهند.از این جمله میتوان به تلاشهای سید قطب در تفسیر فی ظلالالقرآن و سعید حوّی در "اساسالمیزان"، دكتر سید محمدباقر حجتی و دكتر بیآزار شیرازی در تفسیر كاشف، محمد رشیدرضا در "المنار" و دكتر عبدالله محمود شحاته در كتاب "اهداف و مقاصد سورهها" اشاره كرد. محمد محمدالمدنی نیز در كتاب "المجتمعالاسلامی كما تنظمه سورةالنسا" نمودار محتوایی سوره نسا را ترسیم كرده است. استاد محمدهادی معرفت همین روش را درباره سوره حمد و بقره در كتاب گرانقدر "التمهید" به كار برده است. ما نیز بهعنوان نمونه نمودار محتوایی سوره ملك را تنظیم نمودهایم تا منظور از "ساختار هندسی سوره" مشخصتر شود.موضوع و غرض اصلی سوره: ربوبیت تامه الهی شماره آیات
فصل اول: مفهوم ربوبیت و دلایل آن 1 - مفهوم ربوبیت 1 2 - دلایل ربوبیت 1/2 - دلیل اول: مالكیت مطلق الهی 12/2 - دلیل دوم: تصرف و تسلط نامحدود الهی 13/2 - دلیل سوم: خالقیت كامل و بینقص خداوند 2-5 4/2 - دلیل چهارم: علم نامحدود الهی 13-14 فصل دوم: تأثیر اعتقاد به ربوبیت الهی در سرنوشت اخروی انسانها: 1 - منكران ربوبیت الهی 6-11 1/1 - عذاب اخروی منكران 2/1 - علت عذاب 2 - معتقدان به ربوبیت الهی 12 1/2 - معرفی معتقدان 2/2 - پاداش معتقدان فصل سوم: نشانههای روبیت الهی 1 - آرامش زمین و آسایش انسان در آن 15-18 2 - پرواز پرندگان در آسمان 193 - ناتوانی معبودهای خیالی 20-22 1/3 - در یاری رساندن به انسان 2/3 - در رزق رساندن به انسان 3/3 - واقعیت درونی انسانهایی كه به معبودهای خیالی دل میبندند4 - خلقت انسان و مجهز كردن او به حواس و عقل 235 - بازگشت انسان به سوی خدا و برپا شدن قیامت 24-29 1/5 - انسان در زمین دائمی نیست 2/5 - برپا شدن قیامت حتمی است 3/5 - خسران و پشیمانی منكران قیامت 4/5 - عذاب كافران حتمی است 5/5 - مومنین به رحمت خداوند امید دارند 6 - نعمت آب بر روی زمین 30 كلیه قرآنپژوهان و مفسرانی كه ساختار هندسی سورهها معتقدند بر این نكته پای میفشارند كه چنین وحدتی نهتنها در سورههای كوچك یا متوسط قرآن بلكه در سورههای بزرگ و حتی سوره بقره نیز حاكم است. سید قطب صریحاً اعلام میكند كه این شیوه همگانی تمامی سورههای قرآن است و سورههای بلندی همچون سوره بقره از این قاعده مستثنی نخواهد بود. 9در انتها باید افزود كه منظور از ساختار هندسی سورهها این نیست كه هر موضوع فقط در یك سوره مطرح شده است و سورههای دیگر درباره آن هیچ سخنی به میان نمیآورند. چنانكه در كتب بشری نیز چنین میبینیم كه هر فصل مشتمل بر مباحثی است كه سایر فصول از آن خالی است. خلاصه آنكه نمیتوانیم سورههای قرآن را به مثابه فصول مختلف قرآن به حساب آوریم. به عبارت دیگر، ساختار هندسی سورهها تنها بر این نكته تأكید دارد كه آیات به ظاهر پراكنده هر سوره همگی یك هدف مشخص و واحد را دنبال میكنند و در پرتو این غرض واحد از نظمی معجزهآسا و ارتباط ارگانیك و منطقی برخودار می‌شوند. اما اگر سوره ملك درباره ربوبیت الهی سخن میگوید و این موضوع محور اصلی آن را تشكیل میدهد هرگز به این معنا نیست كه بحث ربوبیت الهی در هیچ سوره دیگری مطرح نشده و همه آیات آن در این سوره جمع شده است. كسی كه كمترین آشنایی با قرآن كریم و اسلوب آن داشته باشد میداند كه داستان حضرت موسی یا جریان حضرت آدم(ع) بارها در قرآن كریم تكرار شده است منتها در هر سوره به تناسب موضوع و محور اصلی سوره از یك بعد بدان پرداخته شده است. شکوری_گروه دین و اندیشه تبیان1 -حجازی، محمدمحمد، الوحدةالموضوعیة فیالقرآن الكریم، ص 14، به نقل از فرید وجدی. 2 - درّاز، محمد عبدالله، المدخل الیالقرآن الكریم، ص 121. 3 - سیوطی، جلالالدین، الاتقان فی علوم القرآن، ج 2، ص 342. 4 - طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیرالقرآن، ج 1، ص 14. 5 - معرفت، محمدهادی، علوم قرآنی، ص 407. 6 - مدنی، محمد، المجتمعالاسلامی كما تنظمه سورةالنسا، ص 5. 7 - محمود شحاته، عبدالله، اهداف و مقاصد سورههای قرآن كریم، ص 27. 8 - سید قطب، آفرینش هنری در قرآن، ترجمه محمدمهدی فولادوند، ص 95. 9 - سید قطب، فی ظلالالقرآن، ج 1، ص 53.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 326]
-
گوناگون
پربازدیدترینها