واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: توكل ؛ دژ مؤمن است
سيماى سوره نحلسوره مباركه نحل شانزدهمين سورهى قرآن كريم است، كه يكصد و بيست و هشت آيه دارد. تعداد كلمات آن: هزار و هشتصد و چهل و يک كلمه (1841) و تعداد حروف آن: هفت هزار و هفتصد و هفت حرف (7707) است.به دليل اشاره به خلقتِ زنبور عسل، «نحل» نام گرفته است.با آنكه قرآن، كتابِ تشريع است، ولى نام بسيارى از سورههاى آن بر اساس تكوين است، همچون «نَجْم ستاره»، «شَمْس خورشيد»، «فيل»، «عنكبوت» و «نحل». اين نامها، رمز آن است كه همه موجودات هستى، چه در آسمان و چه در زمين، چه كوچك و چه بزرگ، همه نزد قدرت او يكسانند و كتابِ شريعت، بر اساس كتابِ طبيعت، بنا نهاده شده و اين دو كتاب، از يك مبدأ نشأت گرفتهاند.يكى از نامهاى اين سوره، «نعمت» است، زيرا بالغ بر پنجاه نعمت در آن بيان شده است.مطابق نظر مرحوم علامه طباطبايى در تفسير الميزان، از شأن نزولهاى آيات اين سوره، فهميده مىشود كه چهل آيه اوّل آن، مربوط به اواخر دوران مكّه و هشتاد و هشت آيه ديگر آن، مربوط به اوايل زمان هجرت به مدينه است.محتواي سوره نحلمحتواى اين سوره را امور زير تشكيل مىدهد كه به شكل جالب و متناسبى با هم آميخته شده است:1- بيش از همه بحث از نعمتهاى خداوند در اين سوره به ميان آمده و آن چنان ريزهكاريهاى آن تشريح گرديده كه حس شكرگزارى هر انسان آزادهاى را بيدار مىكند، و از اين راه او را به آفريننده اين همه نعمت و موهبت نزديك مىسازد.اين نعمتها شامل نعمتهاى مربوط به باران، نور آفتاب، انواع گياهان و ميوهها و مواد غذايى ديگر، و حيواناتى كه خدمتگزار انسانها هستند و منافع و بركاتى كه از اين حيوانات عائد انسان مىشود و انواع وسائل زندگى و حتى نعمت فرزند و همسر، و خلاصه شامل" انواع طيبات" مىگردد.مشهور و معروف در نامگذارى اين سوره همان «نحل» است، چرا كه ضمن بر شمردن نعمتهاى گوناگون الهى اشارهاى كوتاه و پر معنى و عجيب به زنبور عسل كرده، مخصوصا روى ماده غذايى مهمى كه از آن عائد انسانها مىشود، و نشانههاى توحيدى كه در زندگى اين حشره وجود دارد تكيه نموده است. قرآن اگر همراه با تفسير و نظرات امامان معصوم (عليهم السلام) باشد، «كتاب الله و عترتى لن يفترقا» و بر دلهاى پاك وارد شود، «هُدىً لِلْمُتَّقِينَ» سبب هدايت و رشد و زياد شدن ايمان و علم مىگردد. 2- بخش ديگرى از آن از دلائل توحيد و عظمت خلقت خدا، و معاد، و تهديد مشركان و مجرمان بحث مىكند.3- قسمت ديگرى از آن از احكام مختلف اسلامى همانند دستور به عدل و احسان و هجرت و جهاد و نهى از فحشاء و منكر و ظلم و ستم و پيمانشكنى و همچنين دعوت به شكرگزارى از نعمتهاى او سخن مىگويد، و در همين رابطه از ابراهيم قهرمان توحيد به عنوان يك بنده شكرگزار در چند آيه نام مىبرد.4- بخش ديگرى از سوره درباره بدعتهاى مشركان سخن مىگويد و در همين رابطه، مثلهاى حسى جالبى ذكر مىكند.5- و بالآخره در قسمت ديگرى انسانها را از وسوسههاى شيطان بر حذر مىدارد.فضيلت سوره نحلدر بعضى از روايات از پيامبر (ص) در فضيلت اين سوره چنين نقل شده كه فرمود: كسى كه اين سوره را بخواند خداوند او را در برابر نعمتهايى كه در اين جهان به او بخشيده محاسبه نخواهد كرد. (مجمع البيان جلد 6 صفحه 347)روشن است تلاوت اين آيات كه قسمت مهمى از نعمتهاى الهى را بر شمرده، آن هم تلاوتى توام با تفكر و سپس تصميمگيرى و عمل، و گام نهادن در طريق شكرگزارى، سبب مىشود كه انسان هر نعمتى را درست در هدفى كه براى آن آفريده شده است مصرف كند، و با چنين حالى ديگر چه محاسبهاى از او خواهند كشيد مگر نعمت را بجا مصرف ننموده است؟!.
و نيز در (تفسير عيّاشى، جلد 2، صفحه 254)، محمد بن مسلم از حضرت باقر (عليه السّلام) روايت نموده، كه فرمودند: هر كه در هر ماهى سوره نحل را بخواند، حق تعالى او را از گناه و بدى و هفتاد نوع بلا نگهدارد كه آسانترين آن جنون و جذام و برص باشد، و مسكن او در جنت عدن، وسط جنان است. و نيز در (البيان، ج 6، ص 347 ) از پيامبر (ص) روايت است كه فرمودند: «كسى كه سوره نحل را قرائت كند، خداوند متعال به حساب نعمتهايى كه در دنيا به او عنايت كرده است رسيدگى نخواهد كرد، و اگر در روز يا شب خواندن اين سوره از دنيا برود، پاداش كسى را به او مىدهند كه با نيكوترين وصيت از دنيا رفته است». توكل؛ دژ مؤمن استفَإِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطانِ الرَّجِيمِ (نحل ـ 98) إِنَّهُ لَيْسَ لَهُ سُلْطانٌ عَلَى الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَلى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ (نحل ـ 99) ؛ پس هر گاه خواستى قرآن بخوانى، از (شر) شيطان رانده شده به خداوند پناه ببر.البتّه شيطان را بر كسانى كه ايمان آورده و بر پروردگارشان توكّل مىكنند، غلبه و سلطهاى نيست.هر كار خوبى ممكن است آفاتى داشته باشد، همان گونه كه عزّت، آفتى دارد مثل تكبّر و خدمت به مردم، آفتى دارد مثل منت گذاشتن، قرائت قرآن نيز ممكن است آفاتى از قبيل خودنمايى، كسب درآمد، رقابتهاى منفى، فريب مردم، فهم غلط، تفسير به راى و ... داشته باشد كه انسان بايد هنگام تلاوت قرآن از شرّ همهى آفات، به خداوند پناه ببرد.امام صادق (عليه السلام) فرمود: تلاوت نياز به سه چيز دارد: قلب خاشع و بدن فارغ و موضع خالى (يعنى حالتى كه در آن پيش داورى نباشد) (تفسير فرقان) هر كه در هر ماهى سوره نحل را بخواند، حق تعالى او را از گناه و بدى و هفتاد نوع بلا نگهدارد كه آسانترين آن جنون و جذام و برص باشد، و مسكن او در جنت عدن، وسط جنان است. قرآن اگر همراه با تفسير و نظرات امامان معصوم (عليهم السلام) باشد، «كتاب الله و عترتى لن يفترقا» و بر دلهاى پاك وارد شود، «هُدىً لِلْمُتَّقِينَ» سبب هدايت و رشد و زياد شدن ايمان و علم مىگردد. چنان كه قرآن مىفرمايد: اى پيامبر هر گاه قرآن تلاوت مىكنى ما ميان تو و كسانى كه ايمان به آخرت ندارند مانعى قرار مىدهيم. (اسراء، 45)در روايات مىخوانيم: پيامبر اكرم (صلى اللَّه عليه و آله) هنگام تلاوت قرآن جمله «اعوذ بالله من الشيطان الرجيم» را مىخواندند. (تفسير كنز الدقائق) پيامهاي آيه:1ـ از خطر نفوذ شيطان در بهترين افراد و مقدّسترين كار غافل نباشيد. (تلاوت قرآن از شخصى مثل پيامبر اكرم «ص» هم نياز به استعاذه دارد) 2ـ شيطان به سراغ همه مىآيد، امّا در همه تأثيرگذار نيست. «لَيْسَ لَهُ سُلْطانٌ عَلَى الَّذِينَ آمَنُوا»3ـ ايمان و توكّل، قلعهاى است كه انسان را از آسيبپذيرى حفظ مىكند. «لَيْسَ لَهُ سُلْطانٌ عَلَى الَّذِينَ آمَنُوا»4ـ پناه بردن به خداوند، نشانهى ايمان به او و توكّل بر اوست. «فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ ... آمَنُوا وَ عَلى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ»5 ـ پناه بردن شما همراه پناه دادن اوست. (پس پناه ببريد، «فَاسْتَعِذْ» تا او شما را پناه دهد و اگر او پناه ندهد، پناهندگى ما بيهوده است.)6ـ جز پناهندگى به او راه ديگرى نيست. «فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ» نوشته آمنه اسفندياري – گروه دين و انديشه تبيانمنابع:1- تفسير نور ج 62- تفسير نمونه ج 113- تفسير اثني عشري ج 7 4- تفسير هدايت ج 6 5- مجمع البيان جلد 66- تفسير عيّاشى، جلد 27- البيان، ج 6
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 481]