محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1830625065
جمهوریهای كمونیستی
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
جمهوریهای كمونیستی در تبریز و مهابادچکیده: تاسیس جمهوریهای خودمختار مهاباد و تبریز، مولود اداره روسیه بود و به همین دلیل از ابتدای شكلگیری مورد حمایت همه جانبه آن كشور و سایر دولتهای كمونیستی بلوك شرق قرار گرفت.تقریباً همه روزه رادیو مسكو از جمهوریهای خودمختار كردستان و آذربایجان ایران به نیكی یاد میكردند. روز 21 آذر 1324 از سوی حزب دمكرات آذربایجان، در شهر تبریز و 40 روز بعد در دوم بهمن همان سال از سوی حزب دمكرات كردستان در شهر مهاباد «جمهوری خودمختار» اعلام شد.تشكیل جمهوریهای خودمختار آذربایجان و كردستان از تبعات حضور دراز مدت نیروهای اشغالگر شوروی در ایران و ناشی از شكست روسیه در كسب امتیاز استخراج و بهره‌برداری از نفت دریای خزر از دولت ایران بود. در آن زمان استانهای آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، مازندران، نیمی از استان كردستان و همچنین بخشهای وسیعی از شمال استان خراسان تحت اشغال نظامیان روس بود.حضور نیروهای نظامی، روسیه در خاك ایران و امتناع آنان از خارج شدن از شهرهای شمالی كشور مغایر با تعهدات مسكو در اجلاس سران آمریكا و روسیه و انگلیس در تهران بود. 1روسها خروج نیروهایشان از ایران را به اخذ امتیاز استخراج نفت ایران در دریای خزر كردند و البته امتیازات مشابهی كه دولت وقت ایران بلافاصله پس از اجلاس سران متفقین در تهران به آمریكا و انگلیس واگذار كرده و استخراج نفت در نواحی جنوب شرقی ایران را در پیمانی محرمانه به شركتهای نفتی آمریكا و انگلیس و هلند سپرده بود ـ اسفند 1322 ـ روسها را در پافشاری برخواسته‌شان مصمم‌تر ساخته بود. پس از آنكه درخواست آنان در مجلس چهاردهم رد شد، دولت روسیه خروج نظامیان خود از شمال ایران را منتفی دانست.تحریك‌های قومی در دو استان آذربایجان و كردستان و حمایت روسیه از این اقدامات، جلوه‌ای از عكس‌العمل مسكو در برابر حكومت ایران بود. از طرفی حزب توده نیز كه در سایه حضور نظامی شوروی در داخل ایران موفق شده بود هشت كرسی مجلس شورای ملی را در چهاردهمین دوره قانونگذاری ایران به نمایندگان خود اختصاص دهد به كمك این عده و به مدد فشار تبلیغاتی سعی در متقاعد ساختن دولت ایران به واگذاری امتیاز استخراج نفت دریای خزر به شوروی داشت.حزب توده كه به تازگی تأسیس شده بود.2 در راستای همین اقدامات میتینگهای بزرگ و كوچكی را نیز در تهران و یا در شهرهای شمالی كشور به نفع خواسته روسها و بر علیه مجلس و دولت به راه انداخت.ظهور احزاب دمكرات در آذربایجان و كردستان حاصل این تحولات بود. این دو حزب با فاصله اندكی از یكدیگر بین شهریور تا آبان 1324 در دو استان مذكور تاسیس شدند و میرجعفر باقروف رئیس جمهور و دبیركل حزب كمونیست جمهوری آذربایجان شوروی كه با محافل حزبی هر دو استان در تماس مستقیم بود مهمترین عامل اجرائی سیاستهای روسیه در این تحولات به شمار می‌رفت. سیدجعفر پیشه‌وری در آذربایجان و قاضی محمد در كردستان رهبری احزاب دمكرات را برعهده گرفتندپیشه‌وری كیست؟سید جعفر پیشه‌وری در 1272 در روستای زاویه خلخال به دنیا آمد. در 1284 به همراه والدین خود رهسپار باكو شد و در آنجا به تحصیل و كار پرداخت. با پیروزی انقلاب بلشویكی، جذب كمونیسم شد و در 1297 در 25 سالگی به عضویت كمیته مركزی «حزب عدالت» و دفتر سیاسی آن در آمد. در اردیبهشت 1299 همراه با قوای ارتش سرخ كه در تعقیب روسهای سفید وارد گیلان شده بودند، به ایران آمد به همراه تعداد دیگری از اعضای حزب عدالت در 30 خرداد 1299 اولین كنگره حزب كمونیست ایران را در بندرانزلی برپا داشتند. در این كنگره، پیشه‌وری عضو كمیته مركزی حزب شد. او ارگان حزب كمونیست در رشت را نیز انتشار داد و مدیریت آن را بر عهده گرفت. مدتی با عوامل جناح چپ نهضت جنگل از جمله احسان‌الله عمواوغلی همكاری كرد. اما پس از شكست نهضت جنگل به باكو رفت و وارد فعالیت‌های مطبوعاتی شد. در 1304 رابط حزب كمونیست ایران و «كمینترن» شد. 3 دی 1306 در كنگره دوم حزب كمونیست ایران كه در شهر رستوف در نزدیكی مسكو برگزار شد دبیر كمیته مركزی و مسئول تشكیلاتی حزب در تهران شد. او سپس به تهران آمد. اما در 6 دی 1309 دستگیر شد و تا پایان حكومت رضاخان به مدت 11 سال در زندان ماند. او در تمام طول دوران زندان عضویت خود در حزب كمونیست را انكار كرد. پیشه‌وری در اسفند 1318 در دادگاه جنایی به جرم تبلیغ كمونیسم و عضویت در حزب كمونیست به 10 سال زندان محكوم شد. در دوران محكومیت میان وی با اكثر هم حزبی‌های وی اختلافات شدیدی بروز كرد كه یكی از علل آن اصرار پیشه‌وری در كتمان سمت حزبی و سوابق خود بوده است.پیشه‌وری پس از آزادی از زندان در 1319 مدتی به كاشان تبعید شد. در مهر 1320 در جلسه مؤسسان حزب توده شركت كرد و جزء رهبران اولیه حزب انتخاب شد و به همراه ایرج اسكندری اولین مرامنامه حزب را نوشت ولی به علت اختلاف با سایر اعضا، از حزب توده فاصله گرفت و در خرداد 1322 انتشار روزنامه «آژیر» را در تهران آغاز كرد. در انتخابات مجلس چهاردهم از حوزه تبریز انتخاب شد ولی در 23 تیر 1323 اعتبارنامه‌اش به دلیل كمونیست بودن وی رد شد. در مرداد 1324 روزنامه آژیر نیز توقیف شد.پیشه‌وری در 12 شهریور 1324 حزب دمكرات آذربایجان را بنیان نهاد و در 21 آذر این سال حكومت خودمختار آذربایجان را اعلام كرد. در 21 آذر 1325 در برابر حمله قوای ارتش، عقب‌نشینی كرد و به باكو گریخت و در 20 تیر 1326 در یك سانحه اتومبیل در این شهر كشته شد.4قاضی محمد كیست؟قاضی محمد روحانی كرد در 1289 ش. در شهر مهاباد دیده به جهان گشود. او عضو قبیله‌ای بود كه اكثر بزرگان آن سالها به كار قضاوت و دادگستری اشتغال داشته‌اند. از جمله پدر، پدربزرگ و عموهای قاضی محمد عموماً چنین سابقه‌ای داشته‌اند. از این رو «قاضی» شهرت خانوادگی آنها بود. پدر قاضی محمد مشهور به قاضی علی از علمای عصر مشروطه بود كه در 1313 وفات یافت و عموی او «ابوالحسن سیف‌القضات» شاعری دانشمند بود كه در 1299 با نهضت شیخ محمد خیابانی همكاری داشت. او نیز در 1323 درگذشت.خانواده قاضی محمد در ناحیه بوكان مالك چند روستا بودند كه از عواید آنها گذران زندگی میكردند. محمد پس از دروس ابتدایی به فراگیری دروس اسلامی پرداخت و به تدریج در مسائل دینی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، صاحبنظر شد.زمانی كه در جریان جنگ دوم جهانی، ایران به اشغال نظامی متفقین درآمد، قاضی محمد 31 ساله بود. روسها بخشهای عمده‌ای از نواحی شمالی ایران از جمله قسمت عمده استان كردستان را به تصرف خود درآوردند.قاضی محمد در این مقطع تلاش كرد تا با ایجاد اتحاد میان اقوام و ایلات مختلف كرد، آنها را متشكل و متحد سازد. او یك ملی گرایی كرد بود و از هر تحولی كه بتواند سلطه دولت مركزی ایران بر مناطق كردنشین را تضعیف كند، به عنوان راه رسیدن به خودمختاری داخلی استقبال می‌كرد. از این رو حوادث جنگ دوم جهانی و ورود نظامیان ارتش سرخ به نواحی شمالی ایران از جمله كردستان، از نظر قاضی محمد می‌‌توانست مقدمه استقلال كردستان تلقی شود.به همین دلیل وی نیز مانند جعفر پیشه‌وری با دبیركل حزب كمونیست آذربایجان شوروی تماس برقرار كرد. او در فاصله 24ـ 1320 دو بار به باكو دعوت شد. متعاقب این تماسها حزب دمكرات كردستان در 25 مرداد 1324 با كمك مالی، تبلیغی، سیاسی و نظامی شوروی در مهاباد شكل گرفت. مؤسسین حزب دمكرات كردستان پس از مسلط شدن بر امور، ارگانی را نیز به نام «روزنامه كردستان» انتشار دادند. حسین سیف‌قاضی برادرزاده قاضی محمد وزیر جنگ كردستان شد و عمرخان شكاك به مقام ژنرالی نائل آمد و در راس نیروهای مسلح حزب دموكرات قرار گرفت. آنان سپس در 24 آذر همان سال رسماً در مهاباد تاسیس جمهوری خودمختار كردستان را اعلام كردند. در مرحله بعد، از ملامصطفی بارزانی رهبر كردهای شورشی عراق كه مواضع كامل مثبتی در قبال قاضی محمد و حزب و حكومت وی داشت دعوت بعمل آمد تا در كردستان ایران مسئولیتی را برعهده گیرد. ملامصطفی بازرانی كه خود در سالهای پس از جنگ جهانی دوم تحت تعقیب رژیمهای حاكم بر عراق بود و در درگیریهای خونین و متعددی برعلیه حكومت عراق شركت داشت با تاسیس حزب دمكرات كردستان همراه با 3000 نفر از افراد مسلح تحت فرماندهی خود به ایران آمد و در خدمت حزب دمكرات كردستان، همكاری نزدیك با قاضی محمد را آغاز كرد.اما حكومت خود خوانده قاضی محمد یك سال بیشتر دوام نیافت و در برابر هجوم ارتش در زمستان 1325 فرو ریخت. قاضی محمد دستگیر شد و همراه با یارانش در فروردین 1326 در مهاباد به دار آویخته شد.جمهوریهای مهاباد و تبریزتاسیس جمهوریهای خودمختار مهاباد و تبریز، مولود اداره روسیه بود و به همین دلیل از ابتدای شكلگیری مورد حمایت همه جانبه آن كشور و سایر دولتهای كمونیستی بلوك شرق قرار گرفت.تقریباً همه روزه رادیو مسكو از جمهوری های خودمختار كردستان و آذربایجان ایران به نیكی یاد میكردند.این در حالی است كه به اعتراف اكثر مورخان بی طرف، نه در آذربایجان و نه در كردستان، زمینه‌ای برای این گونه شورشهای قومی وجود نداشته و احزاب دمكرات به دلیل ارتباط آشكار با نظامیان اشغالگر روسیه، هیچگاه در دو منطقه یاد شده با استقبال مردمی مواجه نبوده‌اند.تشكیل دو حزب خودمختار و تجزیه طلب دموكرات كردستان و آذربایجان و حوادث بعدی آن از جمله خلع سلاح تدریجی كلانتریها و پادگانها و تشكیل پارلمان محلی و دولت محلی و ارتش محلی و اجرای خود سرانه احكام اعدام و مخالفت با تدریس زبان فارسی در مدارس و غیره كه تعرض به تمامیت ارضی كشور بود، دولت وقت ایران را واداشت تا تحت تأثیر فشار افكار عمومی مردم، ارتش را برای سركوبی تجزیه طلبان و عاملان فتنه آذربایجان و كردستان، روانه منطقه سازد.ولیكن سربازان روسی كه همچنان در خاك ایران حضور نظامی داشتند و برای خود در شمال كشور پادگان نظامی و پستهای بازرسی و قلمرو امنیتی تعیین كرده بودند، مانع از آن شدند كه نیروهای ایرانی از محدوده شهرك شریف‌آباد در شش كیلومتری قزوین جلوتر بروند.این برخورد نیز خود یكی دیگر از جنبه‌‌های تیرگی شدید روابط موجود میان ایران و شوروی بود.در این میان حزب توده تبلیغات فراوانی به نفع سیاست روسها و توقعات آنان از دولت ایران انجام داده و حمایت این حزب از احزاب دمكرات كردستان و آذربایجان عامل موثری در تقویت آنان بود. حزب توده در كردستان حتی فعالیت‌های خود را تحت پوشش «حزب دمكرات كردستان» انجام می‌‌داد و به این حزب به عنوان كمیته ایالتی حزب توده می‌نگریست.5در آن زمان اصرار روسها به كسب امتیاز استخراج و بهره‌برداری از نفت ایران در دریای خزر، حضور نظامی آنان در شهرهای شمالی ایران، حمایت سیاسی و نظامی آنها از حزب توده و یا احزاب دمكرات كردستان و آذربایجان، اشكال متفاوت دخالت مسكو در امور داخلی ایران تلقی می‌شد. از این رو با اوجگیری اختلافات ایران و شوروی دولت وقت ایران ـ ابراهیم حكیمی ـ در 29 دیماه سال 1324 در نامهای به دبیر كل سازمان ملل از وی خواست برای پایان دادن به این مداخلات كه ناقض تمامیت ارضی كشور و بی حرمتی به حق حاكمیت ملی مردم ایران بود، اقدام نماید. شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز در پی تشكیل اجلاس ویژه‌ای از دولتین تهران و مسكو خواست اختلافات خود را از طریق مذاكره و گفتگو حل و فصل نمایند.در پی این درخواست و جنگ تبلیغاتی شدیدی كه دولت ابراهیم حكیمی در تهران علیه روسها براه انداخته بود، استالین در روز اول بهمن ماه سال 1324 سفیر خود را از تهران فرا خواند و روابط دیپلماتیك خود با ایران را در شرائطی كه دهها هزار سرباز روسی در خاك ایران حضور نظامی داشتند، قطع كرد. شاه ایران كه نگران ادامه حكومت خود بود و از آینده تیرگی با روسها می‌هراسید با اقدام دولت حكیمی در بردن شكایت علیه روسها به سازمان ملل بود از ابتدا مخالف و لذا بدنبال اعلام قطع رابطه شوروی با ایران، حكیمی را مجبور به استعفا كرد و در ششم بهمن احمد قوام ـ قوام‌السلطنه ـ را به نخست‌وزیری كشور گماشت. این چهارمین بار در عصر پهلوی و دومین بار در دوران حكومت محمدرضا پهلوی بود كه قوام مامور تشكیل كابینه می‌شد.6قوام‌السلطنه به محض احراز دور جدید نخست‌وزیری خود بلافاصله تلگراف هایی مبنی بر اینكه سیاست خارجی دولت او براساس مودت و دوستی عمیق و احترام متقابل مبتنی است، به رهبران آمریكا، روسیه و انگلیس مخابره كرد. استالین كه قوام را سیاستمدار بزرگ شرق نامیده و حزب توده را نیز وادار به حمایت از او كرده بود در جواب این تلگراف پیام دوستانه‌ای برای قوام فرستاد و چون قوام تمایل خود را برای رفتن به مسكو و شروع مذاكرات مستقیم با دولت شوروی به منظور رفع اختلاف اعلام داشته بود، لذا از طرف دولت شوروی به او اطلاع داده شد كه سفر قوام به مسكو موجب مسرت خاطر اتحاد جماهیر شوروی خواهد بود. دولت شوروی از همان بدو انتخاب قوام نخست‌وزیری ایران، می دانست كه می‌تواند بدون آنكه گرفتار درگیری های سیاسی بین‌المللی شود، امتیازات مورد نظر خود را از دولت ایران كسب نماید. قوام كه در هفتم بهمن 1324 از سوی شاه به نخست‌وزیری منصوب شد در هیجدهم همان ماه كابینه خود را به مجلس معرفی كرد و 10 روز بعد در 28 بهمن در جلسه علنی مجلس شورای ملی خبر سفر قریب‌الوقوع خود به مسكو را به اطلاع نمایندگان رسانید و فردای همان روز با یك هواپیمای روسی اعزامی از شوروی در راس یك هیات 12 نفره تهران را به مقصد مسكو ترك گفت. قوام در این سفر كه تا 15 اسفند همان سال به طول انجامید، در جریان ملاقات با استالین و مولوتف وزیرخارجه شوروی توانست موافقت آنان را برای تعیین سفیر جدیدشان در ایران جلب كرده و همچنین درباره استخراج مشترك نفت دریای خزر توسط ایران و شوروی از طریق تاسیس یك شركت مختلط نفتی توافق به عمل آورد. در پی این توافق مولوتف مدعی شد كه مساله كردستان و آذربایجان ایران یك مساله داخلی است و ابقاء یا انحلال احزاب دموكرات در این دو استان ارتباطی به اتحاد شوروی ندارد. وی سپس به طور شفاهی قول داد به تدریج بخشی از نیروهای خود را از قسمتهای شرقی خاك ایران مانند مشهد و سمنان و شاهرود و غیره كه دارای اوضاع آرامی بودند خارج نماید.قوام‌السلطنه پس از بازگشت از مسكو كاملاً ناراضی و ناامید به نظر می‌رسید. در این اثنا قاضی محمد و پیشه‌وری در كردستان و آذربایجان به سرعت در حال تقویت مواضع سیاسی نظامی و تثبیت موقعیت خویش در این دو استان بودند. روزی نبود كه یك كلانتری یا یك مركز دولتی در دو منطقه یادشده مورد تعرض قرار نگیرد و روزی نبود كه تصمیمی در ابعاد فرهنگی یا اجتماعی یا اقتصادی و یا نظامی به منظور جدا ساختن عملی كردستان و آذربایجان از پیكره ایران به اجرا گذارده نشود.دو جمهوری كردستان و آذربایجان به سرعت در مسیر تجزیه طلبی پیش رفتند تا جائی كه در سوم اردیبهشت سال 1325 یك «معاهده دوستی و همكاری» بین روسای جمهوری این دو به اصطلاح حكومت، بامضاء رسید و طرفین از همتای خود در جمهوری آذربایجان شوروی یعنی «میرجعفر باقروف» دعوت كردند تا در راس یك هیئت بلند پایه از این دو جمهوری نوظهور رسماً بازدید نماید. در كردستان ملامصطفی بازرانی از سوی قاضی محمد به مقام ژنرالی نائل گردید و بعنوان فرمانده نیروهای باصطلاح مردمی جمهوری مهاباد گمارده شد. ملامصطفی پیشنهاد ایجاد پرچم جدید برای كردستان را جدا از پرچم ایران به قاضی محمد داد. او بود كه بسیاری از حملات چریكی شبانه را علیه كلانتریها و مراكز انتظامی و نظامی كردستان ایران طراحی و فرماندهی می‌كرد.در 26 اسفند 1324 دولت ایران بار دیگر نسبت به ادامه حضور غیرقانونی روسها در خاك ایران به دبیركل سازمان ملل شكایت برد. این شكایتنامه با حمایت انگلیس و آمریكا مواجه شد و موجبات جنگ تبلیغاتی غرب را علیه شوروی فراهم آورد. تریگولی دبیركل سازمان ملل اكیداً از شوروی خواست نیروهای خود را هر چه سریعتر از خاك ایران خارج نماید و به حضور نظامی خود پایان دهد. ترومن رئیس جمهوری آمریكا نیز در اول فروردین 1325 اولتیماتومی برای استالین فرستاد. در این اولتیماتوم گفته شده بود چنانچه نیروهای شوروی خاك ایران را تخلیه نكنند، آمریكا در ایران نیرو پیاده خواهد كرد. چرچیل نخست‌وزیر انگلستان نیز خواستار انعقاد یك اتحاد نظامی با آمریكا شد و مجله اكونومیست چاپ لندن در شماره دوم فروردین 1325 خود نوشت: «چنانچه شورای امنیت سازمان ملل موفق به تغییر سیاست روسیه در ایران نشود لازم است جنوب آن كشور را آمریكا یا انگلیس و یا هر دو آنها اشغال نموده قصد خود را به اقامت در آن كشور تا تخلیه كامل نیروهای شوروی از ایران اعلام دارند.»اتحاد جماهیر شوروی بخاطر آنكه مورد تهاجم شدید تبلیغاتی جهان قرار گرفته بود، ناچار شد از موضع خود عقب‌نشینی كند. شوروی سفیر جدید خود بنام «سادچیكف» را كه در پی دیدار با قوام در مسكو تعیین كرده و در 29 اسفند 1324 به تهران فرستاده بود، مامور مذاكره مستقیم با قوام‌السلطنه كرد. در نتیجه این مذاكرات كه در روز 15 فروردین 1325 آغاز شد معاهده تاسیس یك شركت مختلط استخراج نفت دریای خزر در مقابل شرط تخلیه تمامی خاك ایران از قوای شوروی و تعهد روسها در قبال عدم مداخله در امور داخلی ایران بامضای طرفین رسید. این معاهده در دوره فترت یكسال و چهار ماهی كه پس از پایان مجلس چهاردهم تا گشایش مجلس پانزدهم بوجود آمده بود به امضا رسید 7 و قوام قول مساعد داد كه تمامی تلاش خود را برای تصویب این قرارداد در مجلس پانزدهم بكار بندد. روسها پس از توافق با دولت قوام و انعقاد موافقتنامه نفت شمال دیگر حتی نامی از آذربایجان به میان نیاوردند بلكه صرفاً به اصلاح روابط خود با دولت ایران و استفاده از دوره پانزدهم مجلس شورای ملی برای به تصویب رساندن امتیاز دریافتی ناپایدار خود می‌اندیشیدند. ضمناً آنان از خرداد 1325 عملیات عقب‌نشینی مرحله به مرحله خود از شهرهای ایران را آغاز كردند.قوام پس از انعقاد معاهده نفت با سفیر شوروی و به موازات خروج نظامیان روسی از شمال ایران، بعنوان گام دیگری در جهت كمك به بهبود روابط ایران با همسایه شمالی در تاریخ دهم مرداد 1325 اقدام به ایجاد یك كابینه ائتلافی با حزب توده نمود و در این رابطه سه پست مهم دولتی یعنی وزارت بازرگانی، وزارت بهداری و وزارت فرهنگ را بترتیب به سه نفر از اعضای حزب توده به نامهای ایرج اسكندری، مرتضی یزدی و فریدون كشاورز سپرد.تقویت تدریجی مواضع سیاسی نظامی دو جمهوری كردستان و آذربایجان و ناتوانی و بی‌كفایتی دولت وقت ایران در حل این مشكل پیامدهای نامطلوبی در نقاط دیگر كشور بهمراه داشت. در ماههای نیمه اول سال 1325 شورشهای مشابهی در استان فارس توسط خوانین و فئودالهای ایل قشقائی براه افتاد كه با غارت و چپاول و تجاوز به نوامیس مردم و حمله به پادگانها و كلانتریهای دولتی همراه بود. شكل محدودتر این حوادث در بوشهر نیز اتفاق افتاد. این هرج و مرج و نا امنی منجر به استعفای اعضای توده‌ای كابینه قوام در25 مهرماه همان سال شد و در نتیجه به عمر 75 روزه دولت ائتلافی خاتمه داد.استعفای اعضای توده‌ای كابینه قوام در پی حوادث جنوب كشور و در اعتراض به ضعف و بی‌كفایتی دولت در سركوب آنها اتفاق افتاد. این در حالی بود كه حزب توده، از حضور نظامی روسیه در شمال ایران و از تجزیه‌طلبی احزاب دمكرات در آذربایجان و كردستان حمایت می‌كرد و آنها را ناقض حاكمیت ملی كشور نمی‌دانست.در پی خروج نظامیان روسی از شمال ایران حكومت شاه در 21 آذر 1325 دستور حركت ارتش به استانهای كردستان و آذربایجان را صادر كرد. روسها از دو حزب دموكرات خواستند در برابر تهاجم نظامی حكومت مركزی مقاومت نكنند و عقب‌نشینی نمایند.در نتیجه سیدجعفر پیشه‌وری رئیس حزب دموكرات آذربایجان علیرغم در اختیار داشتن یك میلیون قبضه اسلحه8 از طریق مرزهای شمالی كشور به شوروی گریخت. در عین حال در نتیجه برخورد خونینی كه میان ارتش و اعضا و هواداران مسلح وابسته به حزب دموكرات رخ داد، صدها نفر از طرفین كشته یا مجروح شدند و تعداد زیادی نیز توسط سربازان رژیم شاه دستگیر گردیدند. علاوه بر این بخاطر قساوتی كه سربازان رژیم شاه علیه مردم آذربایجان و در جستجوهای خانه به خانه آنان روا داشتند بیش از 30 هزار تن از مردم نیز خانه و كاشانه خود را بسوی مرزهای شمالی كشور ترك گفتند و بسیاری از آنها به ناچار وارد آذربایجان شوروی شدند. بطوری كه در سال 1326 روزنامه‌های باكو تعداد پناهندگان آذربایجان را نزدیك به 20 هزار نفر ذكر كردند.اما قاضی محمد كه خود از روحانیون كردستان بود. به تصور آنكه می‌تواند به گونه‌ای با ارتش كنار آید، در مقام «رئیس جمهوری مهاباد» و رهبر حزب دموكرات كردستان به افراد خود دستور داد حتی یك گلوله بطرف سربازان ارتشی شلیك نكنند. ارتش رژیم شاه كه دو ماه پس از سركوبی خونین غائله آذربایجان به سوی كردستان به راه افتاده بود، در اوائل اسفند 1325 بدون درگیری وارد مهاباد شد. قاضی محمد خواستار گفتگو با فرمانده ارتش گردید. و گفتگوهای محدودی نیز صورت گرفت و لیكن سرانجام وی باتفاق برادران و بستگانش و اكثر كسانی كه در تشكیل حزب دموكرات كردستان نقشی ایفاء كرده بودند، بفاصله یكهفته پس از ورود ارتش به مهاباد بازداشت شدند. قاضی محمد دردهم فروردین 1326 بهمراه سه نفر دیگر از جمله سیف قاضی وزیر جنگ كردستان و برادر قاضی محمد، در تهران بدار آویخته شدند.سپس سه نفر دیگر از همدستان وی در هفدهم همان ماه در مهاباد و 15 نفر دیگر در سقز اعدام گردیدند.افراد ملامصطفی بارزانی نیز در حین ورود ارتش به مهاباد بتدریج در جریان یك رشته درگیری با سربازان شاه موفق شدند همراه با خود وی به خاك شوروی بگریزند.بدین ترتیب غائله دو حزب دموكرات در كردستان و آذربایجان فرو نشانده شد و این در حزب كه در نتیجه زیاده طلبیها و سلطه جوئیهای روسها در ایران ظهور كردند با عقب‌نشینی آنان و رفع تیرگی ایران و شوروی به یكباره در هم فرو ریختند.پانزدهمین دوره مجلس قانونگذاری ایران پس از یك دوره فترت‌پر حادثه كه 4 سال و 4 ماه به درازا كشید، در 25 تیرماه 1326 افتتاح شد و كار رسمی خود را در ششم مرداد همان سال آغاز كرد. مجلس پانزدهم به دولت ترمیم شده احمد قوام در 22 شهریور ماه 1326 رای اعتماد داد و همچنین قرارداد نفتی منعقده میان ایران و شوروی را پس از یك بحث طولانی در جلسه علنی مورخ 29 مهرماه همان سال با اكثریت آراء مردود و باطل دانست.با رد این قرارداد روسها متحمل 3 شكست اساسی شده بودند. نخستین شكست، سركوب جمهوریهای تحت الحمایه و دست‌نشانده آنان در آذربایجان و كردستان بود. دومین شكست نیز استعفای كابینه 75 روزه ائتلافی قوام و بالاخره سومین شكست، رد تقاضای امتیاز خواهانه دولت شوروی در مجلس دوره پانزدهم بود. در پی این تحولات روسها آنچنان به خشم آمده بودند كه در نخستین جلسه حزب كمونیست شوروی پس از رد پیشنهاد تاسیس شركت مختلط استخراج نفت در مجلس پانزدهم، سخن از احتمال مداخله وسیع نظامی شوروی در خاك ایران بمیان آمد، اما مسلم این بود كه در آن شرائط سیاسی موقعیت بین‌المللی روسها هرگز اجازه تكرار چنین تعرضی را نمیداد.پس از رد تقاضای روسها در مجلس دوره پانزدهم آمریكا بلافاصله یك كمك 250 میلیون دلاری در اختیار دولت قوام قرارداد و یك معاهده نظامی نیز در 29 آذر 1326 با وی منعقد ساخت.هدف از این اقدامات در ظاهر امر تقویت موضع دولت ایران در برابر انتظارات روسها و در حقیقت زمینه سازی برای گسترش نفوذ آمریكا در داخل ایران بود.پانوشت:1. اجلاس سران آمریكا و شوروی و روسیه در آذر 1322 در تهران تشكیل شد. به مقاله «كنفرانس تهران» در سایت مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی مراجعه شود.2. حزب توده در هفتم مهر 1320 با حمایت اتحاد جماهیر شوروی كه در ایران حضور نظامی داشت شكل گرفت.3. كمینترن نام سازمانی است كه در 1919 توسط لنین و با هدف ترویج كمونیسم و هماهنگ‌سازی فعالیت جهانی احزاب كمونیستی بوجود آمد. كمینترن نقش موثری در تخریب روابط دولتهای غربی با اتحاد جماهیر شوروی داشت.4. «چپ در ایران» به روایت اسناد ساواك، مركز بررسی اسناد تایخی، شماره 11 ص 294.5. سیاست وسازمان حزب توده از تاسیس تا فروپاشی، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، ج 1، ص 363.6. كابینه اول قوام از 9 خرداد 1300 تا اول بهمن همان سال، كابینه دوم از 26 خرداد 1301 تا 5 بهمن همان سال، كابینه سوم از 10 مرداد 1321 تا 24 بهمن همان سال و كابینه چهارم از هفتم بهمن 1324 تا 18 آذر 1326 بود. قوام برای پنجمین بار نیز از 26 تیر 1331 تا 30 تیر همان سال به مدت 5 روز نخست‌وزیر بود.7. مجلس چهاردهم در 21 اسفند 1324 به كار خود خاتمه داد و مجلس پانزدهم در 25 تیر 1326 آغاز به كار كرد.8. ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، فردوست، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، ج اول، ص 149.منبع: موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی الف
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 525]
-
گوناگون
پربازدیدترینها