تور لحظه آخری
امروز : چهارشنبه ، 7 آذر 1403    احادیث و روایات:  امام صادق (ع):اگر در عُمرت دو روز مهلت داده شدى ، يك روز آن را براى ادب خود قرار ده تا از آن بر...
سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون شرکت ها

تبلیغات

تبلیغات متنی

صرافی ارکی چنج

صرافی rkchange

سایبان ماشین

دزدگیر منزل

تشریفات روناک

اجاره سند در شیراز

قیمت فنس

armanekasbokar

armanetejarat

صندوق تضمین

Future Innovate Tech

پی جو مشاغل برتر شیراز

لوله بازکنی تهران

آراد برندینگ

خرید یخچال خارجی

موسسه خیریه

واردات از چین

حمية السكري النوع الثاني

ناب مووی

دانلود فیلم

بانک کتاب

دریافت دیه موتورسیکلت از بیمه

طراحی سایت تهران سایت

irspeedy

درج اگهی ویژه

تعمیرات مک بوک

دانلود فیلم هندی

قیمت فرش

درب فریم لس

زانوبند زاپیامکس

روغن بهران بردبار ۳۲۰

قیمت سرور اچ پی

خرید بلیط هواپیما

بلیط اتوبوس پایانه

قیمت سرور dl380 g10

تعمیرات پکیج کرج

لیست قیمت گوشی شیائومی

خرید فالوور

بهترین وکیل کرج

بهترین وکیل تهران

خرید اکانت تریدینگ ویو

خرید از چین

خرید از چین

تجهیزات کافی شاپ

ویزای چک

محصولات فوراور

خرید سرور اچ پی ماهان شبکه

دوربین سیمکارتی چرخشی

همکاری آی نو و گزینه دو

کاشت ابرو طبیعی و‌ سریع

الک آزمایشگاهی

الک آزمایشگاهی

خرید سرور مجازی

قیمت بالابر هیدرولیکی

قیمت بالابر هیدرولیکی

قیمت بالابر هیدرولیکی

لوله و اتصالات آذین

قرص گلوریا

نمایندگی دوو در کرج

خرید نهال سیب

وکیل ایرانی در استانبول

وکیل ایرانی در استانبول

وکیل ایرانی در استانبول

رفع تاری و تشخیص پلاک

پرگابالین

 






آمار وبسایت

 تعداد کل بازدیدها : 1834781086




هواشناسی

نرخ طلا سکه و  ارز

قیمت خودرو

فال حافظ

تعبیر خواب

فال انبیاء

متن قرآن



اضافه به علاقمنديها ارسال اين مطلب به دوستان آرشيو تمام مطالب
archive  refresh

ابن سينا و انديشه هاي سياسي و اجتماعي


واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
ابن سينا و انديشه هاي سياسي و اجتماعي
ابن سينا و انديشه هاي سياسي و اجتماعي حسن بن عبدالله بن حسن بن علي بن سينا ،(1) معروف به ابو علي سينا ، در سال 358 . ش . در يکي از دهات بخارا به دنيا آمد ، در سن 58 سالگي در همدان در گذشت و در همان جا به خاک سپرده شد(2) . وي عمر خود را در فراگيري علم ، مطالعه ، تحقيق ، تأليف ، مداواي بيماران ، همچنين در سياست و وزارت گذراند . از اين رو ، اگر چه بيش تر تأليفاتش در علوم فلسفه ، طب و نجوم است ، اما در عمل و انديشه ي سياسي نيز سرآمد روزگار خود بود. به همين دليل ، بارها به مقام وزارت رسيد ، مدت ها در حبس و گاه نيز متواري بود و در اختفا به سر برد . او در انديشه ي سياسي نيز صاحب تحريراتي چون تدبير منزل در سياست الهي است . (3)اوضاع سياسي و اجتماعي عصر ابوعلي سينا اوضاع سياسي و اجتماعي در زمان حيات ابو علي سينا نامطلوب و ناهنجار بود ، به گونه اي که دولتهاي متعددي همچون ديالمه در بخش اعظم ايران ، آل زيار در مناطق جنوبي ، و سامانيان در ماوراء النهر و ما بقي خاک ايران حاکميت داشتند ، قدرت خلفاي بني عباس نيز در قلمرو خاک ايران ، صرفاً به اعطاي القاب براي امرا و نه اداره ي سياسي - اجتماعي محدود بود و مردم با جنگ هاي زيادي چون حمله ي سلطان محمود غزنوي به خراسان ، سيستان ، ماوراء النهر و ري مواجه بودند . از اين رو ، انديشه هاي سياسي و اجتماعي ابو علي سينا واکنشي نسبت به وضعيت موجود و تلاشي براي بهبود آن به شمار مي رود . (4)علاوه بر آن ، ابو علي سينا بخشي از زندگي خود را در دوره ي حکومت سلطان محمود غرنوي گذراند . سلطان محمود ميل داشت ابوعلي سينا را در کنار خود داشته باشد تا از وي براي افزايش اعتبار و منزلت سياسي حکومتش بهره گيرد . اما ابو علي سينا هيچ گاه دعوت او را براي پيوستن به حکومت غزنويان نپذيرفت . اين رفتار سياسي ابن سينا ناشي از خصوصيات شخصي خودش و ويژگي هاي حکومتي سلطان محمود غزنوي بود ؛ زيرا سلطان از نظر ديني از مذهب حنفي و مسلک اشعري پيروي مي کرد و در عقيده ي خود بسيار تعصب داشت به حدي که غير همکيشان خود را کافر و مرتد و ريختن خون آن ها را جايز مي دانست ، در حالي که ابو علي سينا بر اساس اعتقادات شيعي ، حکومت متعصبانه ي سلطان محمود را قبول نداشت . (5)محمود غزنوي ، که در شکل گيري انديشه هاي سياسي و اجتماعي ابو علي سينا نقش داشت ، اولين پادشاهي است که لقب « سلطان » بر او نهاده شد . همين مسأله از عدم اعتناي جدي به اسلام در چنين حکومتي دارد . همچنين وجود چاپلوسي و تحسين اعمال نارواي سلطان توسط در باريان ، ستودن فتوحات پر از کشتار شاه از سوي شعرا ، اذيت و آزار انديشمنداني مانند ابوريحان بيروني و ابوالقاسم فردوسي ، تشريفات همراه با لعب و لهو ، فساد و استبداد مطلق ، و اعدام دانشمندان به جرم اعتقادات شيعي از ديگر و يژگي هاي حکومتي است که در زمان سلطان محمود غزنوي ( معروف ترين و مقتدرترين پادشاه غزنوي ) بر بخش اعظم ايران - يعني : از همدان تا ماوراء النهر - حاکميت داشت .(6) نابرابري هاي اجتماعي به عقيده ي ابو علي سينا زندگي انسان با حيوان متفاوت است . علت اين تفاوت در دو چيز است : اول . نيازهاي انسان به آن دليل که انسان از عقل پيروي مي کند ، متعدد و متنوع است . به همين دليل ، نيازهاي انسان طيف و سيعي از خواسته هاي مادي ، معنوي ، فردي و اجتماعي را شامل مي شود . اما نيازهاي حيوان صرفاً مادي ، فردي و فاقد هر گونه هدف و کمال جويي آگاهانه است ؛ چرا که حيوان تابع غريزه است . دوم . چون نياز انسان متعدد است و خود نيز به تنهايي قادر نيست همه ي نيازهايش را تأمين کند ، به تقسيم کار روي مي آورد و روشي برمي گزيند که به تعاون و همکاري مي انجامد . ضرورت ديگر اين همکاري در تفاوت انسان ها از همديگر است . به بيان ديگر، هر يک از انسان ها استعداد برآوردن يک يا چند نياز انساني را دارد. از اين رو ، در صورت همکاري جمعي ، مي تواند به همه ي نيازهاي خويش پاسخ دهد . (7)اختلاف انسان ها در استعدادو توانايي ، از حکمت و مشيت الهي سرچشمه مي گيرد و براي بقا و تکامل جامعه ي انساني ضروري است . به بيان ديگر ، اگر همه ي مردم پادشاه باشند ، همديگر را نابود مي کنند . اگر همه غني و توانگر و در ثروت ، يکسان و برابر باشند، هيچ کس براي ديگر ي کار و خدمت نمي کند و نياز هيچ کس بر آورده نمي شود و اگر همه در فقر به سر برند ، از تنگدستي ، گرسنگي و تشنگي هلاک مي شوند . اين تفاوت ها ، اختلاف در درآمد و ثروت و سرانجام ، پديد آمدن طبقات اجتماعي را فراهم مي آورد . برپايه ي همين تفاوت ها ، سه طبقه ي سياستمداران ، صنعتگران و پاسداران در جامعه شکل مي گيرند . (8)سياستمداران در رأس جامعه قرار دارند . در طبقه ي سياستمداران نيز بايد مدير و سياستمداري قرار داشته باشد که حقايق فلسفي را بداند و يا مبادي دين را بشناسد. اگر حقايق فلسفي را مي فهمد بر اساس آن و گرنه برپايه ي مبادي دين به وظايفي همچون هدايت رعيت به عبادت ، تحقق عدالت اجتماعي ، تهيه ي ابزار جنگي و نظارت بر دخل و خرج بيت المال بپردازد . او همچنين بايد مردم را به اطاعت ازجانشين خود که بر اساس صفات علم ، شجاعت و مانند آن برمي گزيند ، وادارد ؛ زيرا فقط در اين صورت ، مدينه ي عادله و صالحه ، که تأمين کننده ي سعادت دنيا و آخرت بشر است ، شکل مي گيرد . (9)حکومت ديني به عقيده ي ابن سينا ، وجود قانون عدل و اجراي آن متضمن استقرار امنيت و فراهم شدن آزادي در جامعه است که آن نيز به رفاه و آسودگي دنيا و آخرت انسان ها منجر مي شود. البته قانوني ، چنين رهاوردي دارد که پيامبران ( ع ) از سوي خداوند آورده اند و يا ناشي از قانون الهي باشد و معصومان ( ع) و يا جانشينان آنان ( عالمان ديني ) آن را به مرحله اجراگذارند .(10) از نظر ابن سينا ، اين قوانين سه دسته اند : 1- قوانين عقلي : اين قوانين در همه ي مکانها و زمان ها ثابتند و درستي و نادرستي همه چيز به آن سنجيده مي شود . 2- قوانين کلي : قوانيني هستند که با گذشت زمان تغيير مي کنند و در مکان هاي مختلف اشکال گوناگوني به خود مي گيرند و اين قوانين ، نحوه ي اجراي قوا نين عقلي را نشان مي دهند و به عنوان مفسر قوانين عقلي به کار مي روند . 3- قوانين جزئي : قوانيني که به وسيله ي شوراهاي محلي و با تبادل نظر با افراد کاردان پديد مي آيند و شديداً در معرض تغيير و دگرگوني اند ، قوانين جزئي نام دارند . (11)حکومتي که قانون عدل را به مرحله ي اجرا مي گذارد ، بايد خود عالم به قانون و عامل به آن باشد . حکومتي شايستگي اجراي قانون را دارد که دور انديش ، انديشمند و عالم در دين باشد . بنابراين ، او تمايزي بين دين و سياست قايل نيست و اين دو را از يک مقوله ي واحد مي داند . چنين حکومتي « حکومت ديني » است . حکومت ديني قوا نين مورد نياز رعيت را فراهم مي آورد . و خودو مردم را ملزم به رعايت مقررات مي داند . بدين سان ، دست ستمگران از ستمديدگان کوتاه مي شود و عدالت در جامعه استقرار مي يابد .(12) همچنين حکومت ديني وظيفه دارد سازمان هايي را براي اداره ي امور مردم تشکيل دهد ، مردم را به کار فراخواند و از بيکاري بازدارد . از کار افتادگان را جمع آوري نمايد و آنان را سرپرستي کند ، در تأمين کالاهاي مورد نياز مردم بکوشد و از کارها و حرفه هاي بي ثمر و زيان آور جلوگيري نمايد . علاوه بر آن ، حکومت ديني بايد مروج تعاون و همکاري ، سوادآموزي و درست کاري باشد و از تخلف از قانون و سرپيچي از اوامر حکومت ممانعت به عمل آورد . (13)نقش سياسي خانواده ازدواج پيوند دهنده ي زن و مرد و عامل پديد آوردن خانواده است . تعدد خانواده ها وخانوارها نيز به تشکيل جامعه و اجتماع مي انجامد . بنابراين ، ازدواج به سه دليل صورت مي گيرد : اول . مهم ترين عامل درپيدايي خانواده ، نياز بشر به غير است . انسان بدون کمک ديگران و به تنهايي ، قادر به ادامه ي حيات وتأمين نيازهاي جسمي و روحي خود نيست . دوم . ازدواج وسيله اي مناسب و مطلوب براي توالد و تداوم نوع بشر است . سوم . محصول ازدواج ، کودکاني هستند که پس از رشد ، عصاي دست پدران و مادران ناتوان ، عاجز و پير مي شوند . از اين رو ، ازدواج بيش از آن که تأمين کننده ي نيازهاي فردي باشد ، تأمين کننده ي نيازهاي جمعي است . در نتيجه ، بعد اجتماعي ازدواج از بعد فردي آن برجسته ترمي نمايد . (14)در ساختار سياسي خانواده ، مرد در رأس قدرت قرار دارد و او است که مديريت و کياست خانواده را بر عهده مي گيرد ، برديگران فرمان مي راند و ديگران از او اطاعت مي کنند . اما مرد خانه در اداره ي خانواده ( جامعه کوچک )، بايد به سه اصل توجه نمايد و سياست و اداره ي خانواده را بر آن اصول قرار دهد . (15)1- بايد بداند که « بهترين زن آن است که عاقل ، ديندار ، شرمگين ، زيرک ،دوستدار ، زاينده ، کوتاه زبان ، مطيع ، يک دل ، امين ، گران سنگ و خادم شوي [شوهر] باشد و مال اندک شوي را از طريق اقتصاد ، فزوني دهد و با خوي خوش ، غم هاي او را بگسارد و اندوه او را تسکين دهد . » 2- احترام به زن ، رعايت حال او ، تأمين نيازهايش و تربيت او بر عهده ي مرد است تا زن بتواند به وظايف و تکاليف خود عمل نمايد . 3- مرد بايد زن را به کاري مشغول کند ؛ زيرا زن بيکار توان ، همت و وقتش صرف کارهاي بيهوده مي شود . (16)ابو علي سينا توصيه هاي مذکور را به آن دليل ابراز مي دارد که خانواده را اساس اجتماع مي داند ، سلامت آن را به سلامت اجتماع پيوند مي زند و آگاهي از اين مسائل و به کار بستن آن را براي مردان ، که در رأس اين دو جامعه ( خانواده و اجتماع ) قرار دارند ، ضروري مي شمرد . ديگر آراء سياسي ابن سينا افکار سياسي ابن سينا محدود به آنچه گفته شد ، نيست ، بلکه وي در تأليفاتش به نکاتي ديگر از موضوعات مرتبط با علم سياست به شرح ذيل اشاره کرده است : 1- او غايت زندگي انسان را سعادت مي دانست . سعادت را نيز فاني در عقل فعال ( خداوند تبارک و تعالي ) تفسير مي کرد . به عقيده ي او ، فقط در صورت فاني شدن انسان در خدا است که اتصال و پيوند بين عالم دنيا با عالم آخرت برقرار مي شود . (17)2- ابن سينا با آگاهي از رابطه ي تنگاتنگ تعليم و تربيت با پديده هاي سياسي ، توصيه مي کند که کودکان را به ايمان بياراييد ، به آنان اخلاق نيکو بياموزيد ، تندرستي شان را با ورزش حفظ کنيد ، سواد يادشان دهيد و آن ها را به کارهاي شايسته اي که به آن دلبستگي دارند ، بگماريد . (18)3- به اعتقاد ابن سينا ، علوم به دو دسته ي ثا بت و غيرثابت تقسيم مي شود . علوم ثابت ( يا حکمت ) به نظري و عملي و حکمت نظري به علوم طبيعي ، رياضي ، و علم الهي و حکمت عملي به علم اخلاق ، تدبير منزل و تدبير مدني ( علم سياست ) تقسيم مي گردد . (19)4- شيخ الرئيس عقيده داشت که دريافت ماليات ، غرامت هاي جنگي و مصادره ي اموال مخالفان حکومت ، تنها راه تهيه ي مخارج سپاهيان ، کارمندان ، بيماران ، از پاافتادگان و ديگر نيازمندان است . (20)خلاصه مطالب 1- ابن سينا در بخارا به دنيا آمد و در همدان درگذشت ، وي علاوه بر فلسفه، طب ، و نجوم ، در عمل و انديشه ي سياسي نيز سرآمد روزگار خود بود . بخشي از آراء سياسي او متأثر از شرايط و اوضاع سياسي و اجتماعي است . به بيان ديگر ، حضور دولت هاي مختلف در نقاط ايران ، وقوع جنگ ها و حمله هاي متعدد غزنويان به شهرهاي ايران ، و وجود سلطاني ظالم ، متعصب و ضد شيعي چون سلطان محمود غزنوي در شکل گيري تفکر و اقدام سياسي ابن سينا نقش داشت . 2- به عقيده ابن سينا ، ناتواني انسان ها در تامين همه نيازهاي انساني و نيز اختلاف انسان ها در استعداد ، دو عاملي است که تقسيم کار و همکاري متقابل و جمعي را اجتناب ناپذير ساخته است . حاصل اين همکاري جمعي دو چيز است : اول اين که نيازهاي متعدد انساني برآورده مي شود . دوم آن که تقسيم کار و تفاوت استعدادها به اختلاف در درآمد و سرانجام ، به پديد آمدن طبقات اجتماعي همچون سياستمداران و صنعتگران مي انجامد . 3- ابن سينا معتقد به حکومت ديني بود . از نظر وي ، حکومت ديني حکومتي است که عالم به قانون عدل ( قانون الهي و قوانين ناشي از آن ) و عامل بدان باشد و حکومتي شايستگي اجراي قانون عدل را دارد که دور انديش ، انديشمند و عالم در دين باشد ؛ يعني : حکومتي که در آن ، تمايزي بين دين و سياست نباشد . چنين دولتي وظيفه دارد به اداره ي امور مردم بپردازد و در تأمين نيازهاي مردم و ترويج همکاري و تعاون جمعي اهتمام بورزد . 4- ازدواج به دليل نياز انسان به غير ، ضرورت تداوم نوع بشر و نياز به مددکار در پيري شکل مي گيرد. بنابراين ، ازدواج بيش از آن که تأمين کننده ي نيازهاي فردي باشد ، تأمين کننده ي نيازهاي جمعي است . با ازدواج ، خانواده شکل مي يابد و مرد در رأس آن قرار مي گيرد و البته او در اداره ي اين جامعه ي کوچک ، بايد زنان را بشناسد و نيازهايشان را برآورد ؛ زيرا خانواده اساس اجتماع است و سلامت آن به سلامت اجتماع پيوند مي خورد . 5- ابن سينا همچنين عقيده داشت غايت زندگي انسان ، سعادت است . بايد در تعليم و تربيت کودکان کوشيد دريافت ماليات ، غرامت جنگي و مصادره ي اموال مخالفان تنها راه تهيه ي درآمد دولت است . پي نوشت : 1- برخي گفته اند « سينا » اشاره به صحراي سينا است ؛ زيرا جد پنجم ابوعلي سينا در صحراي سينا مي زيست . 2- ابو علي سينا شيعه بود . علاقه ي مفرط وي به فلسفه و انتخاب کنيه ي ابو علي از سوي او بخشي از دلايل شيعه بودن ابن سينا است . علاوه بر آن ، همکاري وي با حکمرانان شيعه ، بر شمردن امتيازات علي ( ع) بر ديگران در امر خلافت ، تولدو زندگي در يک شهر شيعي مذهب و ... نيز از دلايل شيعي بودن او است . ر. ک : فلاسفه شيعه ، نعمه ، ص 152 .3- همان ، ص 144 - 156. 4- نابغه ي شرق ،نورالله لاروردي ، ص 8 - 11 .5- همان. 6 - همان. 7- تاريخ فلسفه در ايران و جهان اسلامي ، حلبي ، ص 223. 8- همان .9 - تاريخ فلسفه در ايران و جهان اسلامي ، حلبي ، ص 225 .10- مجموعه مقالات و سخنراني هاي هزاره ي ابن سينا ، کميسيون ملي يونسکو در ايران ، ص 83 - 99. 11- همان .12-مجموعه مقالات و سخنراني هاي هزاره ي ابن سينا ، کميسيون ملي يونسکو در ايران - ص 83 - 99. 13- همان .14- تاريخ انديشه هاي اجتماعي در اسلام ، ستوده ، ص 71 - 73 .15- همان .16- همان .17- ابن سينا ، محمود مرعشي ، ص 33.18- تاريخ فلسفه در ايران و جهان اسلامي ، حلبي ، ص 226. 19- ابن سينا ، مرعشي ، ص 22.20- دائره المعارف تشيع ، ج 1 ، ص 334. منبع:ک تاب انديشه هاي سياسي مسلمانان آموزش عقيدتي سياسي





این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 399]

bt

اضافه شدن مطلب/حذف مطلب







-


گوناگون

پربازدیدترینها
طراحی وب>


صفحه اول | تمام مطالب | RSS | ارتباط با ما
1390© تمامی حقوق این سایت متعلق به سایت واضح می باشد.
این سایت در ستاد ساماندهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ثبت شده است و پیرو قوانین جمهوری اسلامی ایران می باشد. لطفا در صورت برخورد با مطالب و صفحات خلاف قوانین در سایت آن را به ما اطلاع دهید
پایگاه خبری واضح کاری از شرکت طراحی سایت اینتن