محبوبترینها
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1841867699
صندوق هاي وقفي و تشکيل سرمايه
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
صندوق هاي وقفي و تشکيل سرمايه نويسنده: الهه سالاران چکيده پژوهشگر دانشگاه مفيدتاسيس نهادهاي مستقل از بانکهاي عامل مثل صندوق هاي وقفي يکي از روش هاي مناسب جمع آوري سرمايه ها و پس اندازها وسوق دادن آنها به سمت بخش هاي مولد مي باشد. با توجه به سوددهي يا درآمدزايي بسيارکم موقوفات در ايران بايد اداره غيرعلمي و سنتي دارايي هاي وقفي متوقف شده و از روش هاي متنوع سرمايه گذاري استفاده گردد تا ضمن افزايش سوددهي، سبب جذب افراد نيکوکاري شود که علي رغم تمايل به انجام عمل حسنه اي چون وقف، توان مالي انجام آن را ندارند. با احيا و رونق نهادهاي وقفي وجوه هرچند اندک خيرين تجميع گشته و مي تواند تامين کننده مالي طرح هاي سرمايه گذاري و يا راه اندازي طرح هاي جديد کسب و کار باشد. به عبارتي اين موسسات مالي وقفي مي توانند پس از جمع آوري وجوه، آنها را در انواع محصولات بانکداري اسلامي، طرحهاي سرمايه گذاري مناسب و... سرمايه گذاري کنند.مقاله حاضر به آشنايي بيشتر و معرفي اين نهادهاي مالي مهم (صندوق هاي وقفي) و ضرورتهاي ايجاد آن در کشور مي پردازد و با بررسي آئين نامه سرمايه گذاري چند صندوق وقفي در خارج از کشور سعي در به تصوير کشيدن نحوه عملکرد و اهداف اجرايي آنها براي ايران دارد.واژگان کليدي: صندوق وقف، بازار سرمايه اسلامي، پس انداز، نهاد وقف پول، آئين نامهمقدمهاز آنجا که پس انداز و تشکيل سرمايه از واژه هاي کليدي در فرآيند توسعه اقتصادي هرکشور است، لازم است روش هاي مناسب جمع آوري سرمايه ها و پس انداز ها و سوق دادن آنها به سمت بخش هاي مولد شناسايي شده و از آنها استفاده گردد. فرآيند تشکيل سرمايه در هر کشور مشارکت عامه مردم را در امر سرمايه گذاري مي طلبد. يکي از راههاي جلب مشارکت عامه مردم استفاده از انگيزه ديني، مذهبي مي باشد تا انباشت شتاب گيرد همان گونه که استفاده از انگيزه خيرخواهي در کشورهاي غربي درآمد فراواني دربرداشته است.با توجه به اينکه صندوق وقفي (1)يک نهاد مالي است و اين نهادها تشکيل سرمايه را تسهيل مي کنند و به تجهيز منابع جهت تامين مالي طرحهاي سرمايه گذاري مي انجامند. بنابراين وجود اين نهادها در رشد اقتصادي موثر مي باشد زيرا مشکل اصلي در رشد اقتصادي کشور در اين برهه از وضعيت اقتصادي کمبود سرمايه مي باشد. از طرفي با توجه به سوددهي يا درآمدزايي بسيار کم موقوفات در ايران بايد اداره غير علمي و سنتي دارايي هاي وقفي متوقف شود و از روش هاي متنوع سرمايه گذاري استفاده گردد تا ضمن افزايش سوددهي سبب جذب افراد نيکوکاري شود که علي رغم تمايل به انجام عمل حسنه اي مثل وقف، توان مالي انجام آن را ندارند.در کنار توليد ثروت و درآمد بايد حتما به بحث توزيع آن در جامعه توجه شود در غير اينصورت با توزيع نامناسب درآمد در سطح جامعه درحاليکه کل جامعه با رشد اقتصادي مواجه است شکاف طبقاتي و فقر گسترده تر مي شود. براي جلوگيري از اين حرکت ضدتوسعه به ابزارها و الزاماتي احتياج است که وقف در اسلام مي تواند يکي از اين ابزارها باشد.در گذشته مديريت وقف به صورت غيرمتمرکز و بخشي بوده ولي در حال حاضر در اکثر کشورهاي مسلمان به صورت متمرکز مي باشد و اين امر يکي از دلايل ناکارآمدي و غير اثربخشي نهادهاي وقفي شده است و در عمل هزينه هايشان به دولتها تحميل مي گردد. ولي در صورت استفاده از تجربه کشورهاي غربي در زمينه نهادهاي خيريه انتظار مي رود در آينده در کشورهاي مسلمان نهادهاي وقفي رونق پيدا کرده و از شکل سنتي خود خارج گردند.نقش موقوفات و بنيادهاي وقفي کنوني جهان سرمايه داري تشخيص و شناخت مسائل، چاره جويي و سرمايه گذاري براي حل آنها و نيز گسترش کمي و کيفي، ترويج دانش بخصوص در آموزش عالي، پژوهش و فن اشاعه آنهاست. اين کار به طور مستقيم و غير مستقيم به سود جامعه و گسترش رفاه و سرمايه به سمت قشرهاي مختلف جامعه مي باشد.نهادهاي وقفي از آن جهت مهم اند که دو هدف مهم حداکثرسازي ثروت واقفان صندوق و بهينه سازي تخصيص منابع را با توجه به خواسته واقفان، تواما انجام مي دهند.مقاله حاضر کوششي است در زمينه آشنايي بيشتر و معرفي يکي از مهمترين موسسات فعال در بازارهاي مالي غرب که امروزه به دلايل زياد نياز به خدمات اين موسسات در کشورهاي اسلامي بيش از پيش احساس مي گردد و چون ايجاد و اداره اين موسسات براساس وقف پول و سهام مي باشد، بنابراين نياز است که ابتدا مروري سريع بر وقف پول انداخته و بعد به معرفي اين صندوقها بپردازيم.مروري سريع بر وقف پولواژه هاي وقف، حبس، منع و تسبيب همگي به معناي(ايستادن، نگهداشتن، توقف، به حالت ايستاده ماندن، آرام گرفتن) در راه خدا است.(2)و در دين اسلام به معناي نگهداري دارايي معيني و حفظ کردن آن در حين منفعت بردن از آن مي باشد. تعاريف زيادي در اين مورد مي باشد که بايد با توجه به مقتضيات زمان و مکان در تعاريف و قوانين مربوطه بازنگري لازم صورت گيرد.وقف پول در مقايسه با وقف اموال غير منقول از امتيازهاي زيادي برخوردار است از جمله آنکه پول در دسترس همگان است، قابليت انتقال دارد و در مکان هاي متعدد قابل استفاده است، همچنين امکان بهره برداري از آن بسيار است و علاوه بر آن داراي مثل است و با از بين رفتن عين مثل جانشين آن مي شود و اصل پول از بين نمي رود. البته فقيهان در وقف پول اختلاف نظر دارند. در اين مورد مي توان بهمقالات متعددي مراجعه کرد و نظرات مختلف ايشان را از نظر گذراند(3).اين طور استنباط مي شود که در صورت برقراري بعضي شرايط امکان وقف پول وجود دارد. حتي اگر حالتي را در نظر بگيريم که امکان وقف پول از لحاظ فقهي وجود نداشته باشد باز راههاي متفاوتي در بعضي مقالات معرفي گرديده است مثل تاسيس بنياد خيريه و وقف آن(4).معرفي صندوقهاي وقفيبا توجه به ضرورتي که براي تشکيل و بهره برداري از اين نهادها حس مي گردد و با توجه به تجربيات گوناگون جهان غرب در زمينه صندوقهاي وقفي در عرصه عمل نيازي به اينکه نظريه هاي جديد اقتصادي در اين مورد مطرح شود و سازمان هاي جديدي طراحي گردد، نيست. بلکه به نظر مي رسد بهتر باشد علما و مسئولين با اين تجربيات بيشتر آشنا گرديده و ببينيم از هزاران صندوق وقفي موجود در غرب و شرق، کدام يک بيشتر با شرايط محيط و امکانات ما هماهنگي دارد و در چارچوب ارزشي نظام ما مي گنجد. با اين منظور به آشنايي بيشتر با موسسات خيريه و صندوق هاي وقفي مي پردازيم.«موسسه خيريه» نهادي است غيرتجاري، غيرانتفاعي و غيردولتي که با هدف آماده ساختن و بالا رفتن سطح افراد يا موسسات ديگر (مردمي يا دولتي) کمک هاي مالي را به نهادهاي غيرانتفاعي ديگر (از جمله جمعيت هاي خيريه) مي رساند.«مرکز اتحاديه نهادهاي خيريه در آمريکا» موسسه خيريه را اينگونه تعريف کرده است: موسسه خيريه موسسه اي است غير انتفاعي و غير دولتي که داراي صندوق وقفي و منبع مالي [موقوفات با عوايد] مخصوص به خود است، به گونه اي که مي تواند هزينه فعاليت هاي آموزشي، مذهبي، خيريه يا هر خدمت عمومي ديگري را تامين کند. به خصوص از راه کمک به نهادها و موسسات خيريه ديگر که با همان اهداف فعاليت مي کند.در آغاز قرن بيستم عده اي از پيشتازان فعاليتهاي مدني و نيکوکاري در آمريکا، ساختار جديدي مشابه مديريت شرکتهاي تازه تاسيس يافته آن دوران، براي مديريت موسسات خيريه به وجود آوردند.هدف اين گونه موسسات خيريه (چه خاص و چه عام) دادن کمک مالي يا خدمات به طور مستقيم به مردم نبود، بلکه هدف آنها ايجاد بستر مناسب و يا ابزاري به نام (نهادهاي خيريه علمي)(5)در راه اصلاح جامعه، و حل مشکلات از راه مبارزه با ريشه هاي فقر و عقب ماندگي بود.نهادهاي خيريه بايد داراي شرايط زير باشند:1-به انجام فعاليتهاي خيريه بپردازند.2-ميتوانند توسط فرد يا افرادي و يا موسسات تجاري تاسيس شوند.3-زير نظر هيات مديره يا هيات امنا اداره شوند.4-کمک ها يا هداياي نقدي، مستغلات، اوراق بهادار مالي را از نيکوکاران دريافت کنند.5-مي توانند اموال موقوفه(6)را تبديل به اوراق بهادار کنند.6-از دولت مستقل بودن و به دور از اشراف مستقيم دولت فعاليت کنند.7-به دنبال سود و منافع نباشند، چون غيرانتفاعي هستند.8-چنين موسسه اي در طبقه بندي جزو موسسات معاف از ماليات (ماليات بر درآمد) است. ولي مشمول ماليات بر توليد(7)مي باشد.(به نسبت 1% يا 2% از درآمد ناشي از فعاليتهاي سرمايه گذاري و توليدي)در آمريکا اين موسسات به دو گونه طبقه بندي مي شوند:1-موسسات خيريه خاص:(8)شامل موسسات خيريه تاسيس شده توسط افراد مستقل يا موسسات خيريه وابسته به شرکتهاي تجاري يا موسسات خيريه فعال و عملياتي مي باشد. چنين موسسه اي توسط نيکوکاران يا نمايندگان آنها تاسيس مي شود. موسسان، اعضاي هيات مديره(9)يا اعضاي هيات امنا را تعيين مي کنند و نيز سياست توزيع عوايد و اموال موسسه را به موجب قانون در چارچوب اهداف موسسه، مشخص مي کنند.اينگونه موسسات به موجب قانون ماليات آمريکا که موسسات را به هزينه کردن اموال خود براي اهداف جامعه و نه منافع شخصي ملزم مي کند، مي توان به سه گونه تقسيم نمود:الف ـ موسسه خيريه خاص و مستقل (10).ب ـ موسسه خيريه وابسته به شرکتها (11).ج ـ موسسه خيريه فعال يا اجرايي (12).2- موسسات خيريه عمومي: گروه دوم با نام «موسسات خيريه عام (13)»و داراي قوانين خاص خود مي باشند. در اين گونه موسسات اعضاي هيات مديره يا امنا بايد داراي حقوق مساوي باشند و تابع مقررات گروه اول يعني موسسه خيريه خاص نيستند، زيرا قوانين حاکم بر گروه دوم با آزادي عمل بيشتر، و از معافيت هاي مالياتي بيشتري برخوردار است. اين گونه موسسات توسط گروهي از اشخاص با هدف خدمت به بخشي از جامعه يا محله خود تاسيس مي شوند. معمولا صندوقي(وقفي) از اموال اهدايي نيکوکاران تاسيس و به نهادهاي خيريه، افراد و يا نهادهاي دولتي براي انجام اهداف معيني و با هدف بالا بردن سطح زندگي در منطقه کمک هاي مالي مي کنند.گاهي اين موسسات صندوقهاي مستقلي (باهدف خدمت مشخص) دارند که توسط يک نيکوکار يا مجموعه اي از افراد يا يک شرکت مستقلي (با هدف خدمت مشخص) دارند که توسط يک نيکوکار يا مجموعه اي از افراد يا يک شرکت تجاري اهدا مي شود، تشکيل مي دهند. اهداکننده (يا واقف) مي تواند نام خاصي را براي آن صندوق تعيين کند و مديريت آن توسط (هيات مديره) انجام مي شود و کمکها توسط کارمندان و اعضا به مستحقان مي رسد.طبق قانون آمريکا موسسات خيريه مجازند کمکهاي مالي خود را تا زماني که هدف آنها نيکوکاري باشد به هر نهاد يا شخصي تقديم کنند پس همه اشخاص، موسسات غيرانتفاعي، جمعيت ها و نهادهاي دولتي (محلي يا بين الملل) مجاز به دريافت اهدايي و کمک مالي خيريه(14)هستند ولي ديده مي شود بيشتر اين اهدايي هاي مالي از طرف موسسات خيريه به نهادهاي غيرانتفاعي به آنهايي پرداخت مي شود که به موجب قانون سازمانها(c3-501) در چارچوب نهادهاي داراي حق دريافت کسر ماليات هستند يعني نهادهايي که در زمينه اهداف ديني، خيريه يا علمي فعاليت مي کنند.ايجاد موسسات خيريه از نظر تاريخي به چند عامل اصلي برمي گردد:1-اين موسسات در اصل منبع مهم مالي هستند که با استفاده از روشهاي نوين سعي در حل مشکلات اجتماعي جامعه دارند.2-فعاليتهاي خيريه و غيرانتفاعي جزئي از فرهنگ ملي مردم آمريکا محسوب مي گردد زيرا نيکوکاري داراي ريشه هاي عميق ديني در تاريخ اين سرزمين است.3-ايجاد حکومتي که در آن حقوق افراد در تشکيل نهادها و جمعيتها با اهداف ديني، انتقاد و دست يافتن به منافع عمومي بدون دخالت دولت، توسط مهاجرين اوليه، از جمله مباني گسترش نهادهاي غيردولتي است، که قانون اساسي آمريکا در اولين تغيير خود آن را تضمين کرده است.4-بي شک باورهاي ديني ريشه دار، نقش اساسي در پيدايش فعاليتهاي نيکوکاري و خيريه در جامعه دارد زيرا اولا توسط رهبران مذهبي تاييد و تبليغ مي گردد. ثانيا مردم ديندار مفهوم ديني وصي بودن و اينکه ثروت از طرف خدا به انسان مي رسد و انسان وصي خدا، در رساندن اين اموال به ديگران مي باشد را باور دارند(15).5-فعاليتهاي خيريه با انگيزه هاي انساني و نوع دوستي بدون انگيزه ديني امين دليل ايجاد و گسترش اين نهادها مي باشد.مردم هم براي کمک به اين خيريه ها انگيزه هاي متفاوتي دارند، اولين و مهمترين آنها مسائل ديني و مذهبي است و بعضي ديگر انگيزه جاودانه کردن نام خانوادگي خود را دارند برخي هم براي استفاده از کسر ماليات از اين روش استفاده مي کنند. زيرا افراد شخصا نمي توانند در کمکهاي مالي خود به نيازمندان از کسر مالياتي استفاده کنند بلکه بايد از راه موسسات خيريه عمل کنند. اين مساله در ايجاد موسسات نقش گسترده اي نداشته ولي در ميزان کمکها موثر بوده است(16).تفاوت موسسات خيريه و وقفموسسات خيريه در چارچوب قانون تجارت و آيين نامه مربوطه توسط جمعي از افراد با نيت غيرانتفاعي تشکيل مي شود و اهداف فرهنگي اجتماعي را دنبال مي کند و در اساسنامه آن تصريح مي شود چنانچه موسسه منحل شد پس از رد ديون مربوطه اگر امکانات و اموال مازاد داشته باشد در راستاي اهداف موسسه صرف امور عام المنفعه مي شود و نحوه اداره موسسه نيز با هيات مديره و تشکيل مجمع ساليانه همراه مي باشد؛ منتها نهاد وقف با تنظيم وقف نامه و قبض وقف شکل مي گيرد و يک شخصيت حقوقي ايجاد مي گردد و متولي مدير موقوفه محسوب مي شود و اگر چنانچه بنا به ضرورتهايي موقوفه تبديل به احسن گردد ملک ديگري خريداري و با همان اهداف مورد بهره برداري قرار مي گيرد. البته برخي اشخاص که کار گروهي انجام مي دهند براي ماندگاري بيشتر اهداف خود پس از اينکه موسسه را تشکيل دادند اموال آن را وقف مي کنند.(17)در آلمان نيز که يکي از کشورهاي موقوفه خيز و باني بنيادهاي خيريه است ديدگاه سنتي وقف عبارت از اين مي باشد که سرمايه اي در اختيار قرار مي گيرد که مي بايد سود يا عوايد آن براي انجام دادن مقصود و يا مقاصد واقف کفايت کند. در آنجا وقف ابزاري است که به کمک آن گرايش هاي کاملا معين و ثبت يافته فرهنگي در مقابل تحولات روز مي تواند پشتيباني شود.موسسات خيريه اموال دريافتي را گاه به صورت مستقيم در خدمات هزينه مي کنند و گاه صندوق وقفي ايجاد مي کنند. با توجه به اينکه تراست (18)ترتيبي است که در آن دارايي شخص يا اشخاصي با هدف مشخص توسط شخص يا اشخاص ديگري نگهداري مي شود و منافع آن با توجه به نوع تراست به شخص يا اشخاص معين (تراست اختصاصي)(19)و يا به عامه مردم (تراست عمومي)(20)مي رسد؛ مي توان موسسات خيريه و صندوقهاي وقفي را از نوع تراستهاي عمومي دانست.صندوقهاي وقفي يکي از انواع شرکتهاي سرمايه گذاري مي باشند که به وقف و امور خيريه به عنوان سرمايه گذاري نگاه کرده و سعي در استفاده از عايدات سرمايه هاي وقفي دارند. به عبارتي اين صندوقها روي وجوه دريافت شده از موسسات خيريه سرمايه گذاري کرده و عايدات آنرا به موسسات تحويل مي دهند تا صرف اهداف خاص موسسه گردد. گاه اين صندوقها توسط خود موسسات خيريه ايجاد مي شوند وگاه به صورت مستقل به عنوان يک شرکت سرمايه گذاري داير مي شوند. بسيار متنوعند و اهداف زيادي را دنبال مي کنند و به شکلهاي مختلفي هم طبقه بندي مي گردند. مي توان آنها را براساس مالکيتشان به دو نوع صندوقهاي نمايندگي سرمايه گذاري(21)و صندوقهاي وقفي سازماني(22)طبقه بندي کرد. در نوع اول شرکت خدمات به عنوان عامل و نماينده سازمان خاصي عمل مي کند و طبق خواسته سازمان خيريه منافع وقف را به دريافت کنندگان مي دهد و گاه کل داراييها را به سازمان خيريه برگشت مي دهد. ولي در نوع دوم هرسال فقط بخشي از عوايد وجوه وقف شده را به سازمان خيريه مورد نظر برمي گرداند. اين نوع به واقفان اطمينان بيشتري مي دهد که اصل سرمايه وقفشان به هيچ دليلي مصرف نخواهد شد.در روش ديگر تقسيم بندي اين صندوقها به دو نوع صندوقهاي وقف و اعانات دائمي(23)و صندوقهاي وقف و اعانات با عمر محدود(24) تقسيم مي شوند.در مورد اول اصل موضوع وقف يا اعانه براي هميشه دست نخورده باقي ولي در مورد دوم به محض رسيدن به شرايط خاص اصل مبلغ وقف شده يا اعانه شده نيز مي تواند به مصرف برسد.صندوقهاي وقف و اعانه را به شکل باز هم گسترده تري مي توان طبقه بندي کرد:1-صندوقهاي اختيارمندانه2-صندوقهاي حوزه علاقه3-صندوقهاي با مصارف معين شده4-صندوقهاي بورس تحصيلي5-صندوقهاي وقف سازماني6-صندوقهاي با نظر واقفضرورتهاي ايجاد صندوقهاي وقفيعبده تبريزي، حسين، سياستهاي مالي در سازمانهاي وقفي و خيريه جهان، فصلنامه وقف ميراث جاويدان، شماره 45، بهار83، صص 34- 49.با درنظرگرفتن سابقه و کارکرد خوب اين صندوقها درکشورهاي غربي و مشابهت اهداف آنها با فرهنگ اسلام، بعضي کشورهاي مسلمان مثل لبنان، ترکيه، اردن و اخيرا کويت، سودان و الجزيره تلاش مي کنند تا خواص وقف را گسترش داده و قوانين مربوطه را وضع کنند وشکل هاي جديدي از بهره برداري از موقوفات را ارائه دهند. در کشور ما سرمايه گذاري وقف هنوز همان شيوه سنتي خود را دنبال مي کند در حاليکه روح عصر موجود شيوه هاي جديد سرمايه گذاري را مي طلبد. با توجه ضروريت هايي که در زير به برخي از آنها اشاره مي شود بايد موانع فقهي و قانوني تشکيل چنين صندوقهايي برطرف گردد و اداره موقوفات از شکل سنتي خود خارج شود و بسترسازي هاي مناسب براي ايجاد و فعاليت آنها مهيا گردد:1-گسترش بهره وري از اوقاف براي توسعه عمومي ضروري مي نمايد همانگونه که بعضي از حکومتهاي عربي به برنامه ريزي براي اوقاف به عنوان يک ضرورت نگريسته و آن را در برنامه توسعه عمومي دولتشان گنجانده اند.2-وقف مي تواند بارهاي مالي بودجه دولت را در زمينه توسعه کاهش دهد و از طريق کمک به دولت در اقدامات و برنامه هاي دولتي فرصتي را براي آن فراهم کند و همچنين در حمايت از برخي برنامه هاي موسسات حکومتي شرکت کند.3-صندوقهاي وقفي و درآمدهاي آن مي تواند در حل آثار جنبي خصوصي سازي و ايجاد اشتغال براي بيکاران موثر باشد و به اين مورد بايد توجه خاص شود زيرا بيکاري منشا همه تباهي هاست و با حل آن بسياري از مشکلات فرهنگي و امنيتي جامعه برطرف مي گردد و براي جذب انرژي هاي جامعه در راس آن جوانان فرصت هاي زيادي را ايجاد مي کند.4-با توجه به حجم کم درآمد موقوفات در ايران که به علت نحوه بهره برداري از موقوفه ها مي باشد بايد به فکر روشهايي جديد براي سرمايه گذاري در موقوفه ها بود تا بتواند تامين کننده نيازهاي گسترده موجود در جامعه شود.5-مشکلاتي که در امر بهره برداري از موقوفه ها به روشهاي کنوني مثل اجاره دادن موقوفه ها پيش مي آيد باعث زيان ديدن آنها مي شود. مثل تاخير در پرداخت مال الاجاره و رجحان منافع مستاجر به منافع وقف که زيانهاي سنگيني را متوجه وقف مي کند و يا مشکل بزرگ خرابي و فرسودگي عمارت ها و ساختمان هاي وقف شده که سبب عقب ماندگي اوقاف و تجاوز به آن شده است.6-وقف پول و ايجاد صندوقهايي که توان بهره برداري و سرمايه گذاري در آن را داشته باشند نسبت به وقف اموال غيرمنقول آنگونه که رواج دارد از امتيازهاي مهمي برخوردار است از جمله آنکه پول در دسترس همگان است، قابليت انتقال دارد و در مکانهاي متعدد قابل استفاده است و امکان بهره برداري از آن بسيار است و علاوه برآن داراي مثل است و با از بين رفتن عين مثل جانشين آن مي شود و اصل پول از بين نمي رود. در ضمن ممکن الوصول بودن سرمايه هاي وقفي يک نيروي مالي قابل جايگزين ايجاد مي کند که از اقتصاد کشور حمايت مي کند. بررسي تخميني خدمات وقف پول بيان مي دارد که مزايايي بيشتر از وقف خانه و ملک دارد.7-صندوقهاي وقفي مي توانند در راستاي کاستن حجم دولت در فرآيند توسعه به مدرنيزه شدن جوامع اسلامي کمک کنند و اين مفهومي فراتر از کمک مالي يک طرح و يا ياري رساندن به افراد است. مشارکت وقف در راه اندازي پروژه هاي اجتماعي يکي از ويژگيهاي اصلي وقف است.8-با ايجاد صندوقهاي وقفي مي توان توجه خاصي به برخي طبقات اجتماعي مثل خانواده، زنان، جوانان، اطفال و يا افرادي با نيازهاي خاص مبذول داشت. (با متنوع کردن صندوقهاي وقفي)9-صندوقهاي وقفي بعد از استقرار، نظامي را تشکيل مي دهند که مي تواند از بحرانها جلوگيري کند.10-اين نهادها مي توانند حداقل استقرار مالي را براي برخي زمينه هاي توسعه اجتماعي فراهم کنند.11-تامين بودجه برخي طرحهاي بنيادي از طريق نظام سرمايه گذاري با ايجاد اين صندوقها ميسر مي شود.12- اين نهادها در خصوصي سازي مشارکت دارند و به بهبود آثار اجتماعي آن کمک مي کنند.13-با توجه به اينکه پس از انقلاب خودگرداني و استقلال موقوفه ها از بين رفته است نياز به نهادهاي جديدي که بتوانند با مديريت کارآمد و مستقل برطرف کننده ضعفهاي موجود باشند، احساس مي گردد.14-ايجاد صندوقهاي وقفي راهي است براي بهينه سازي درآمدهاي موجود است.اهداف و نتايج صندوقهاي وقفياهداف عمده اين نهاد را مي توان به شرح زير برشمرد:1-جمع آوري ثروت و کمک بهينه به افراد محروم2-اطمينان از توزيع مجدد کارآمد و بهينه وجوه جمع آوري شده به گروههاي خاص محروم و نيازمند بر اساس شرايط واقفان3-بالابردن سطح رفاه افراد نيازمند4-تقويت ارزشهاي اجتماعي و فرهنگي و گسترش برنامه هاي آموزشي5-بالا بردن سطح سلامت افراد محروم جامعه6-فراهم ساختن تسهيلات براي فعاليتهاي مذهبي7-تشويق افراد نيکوکار به امور خيريه مثل وقف8-با فعاليت صحيح اين صندوقها به بخشهاي نيازمند جامعه که کمک به آنها هدف افراد نيکوکار و موسسات خيريه است کمک بيشتري نسبت به زماني که انگيزه خيرخواهي روش سنتي خود را طي کند خواهد شد.9-فعاليت اين صندوقها سبب کاهش بيکاري در سطح جامعه مي شود.10-تشويق به بکارگيري ابزارهاي مالي اسلامي و ابزارهاي توسعه آن11- يکي ديگر از نتايج اين صندوقها مي تواند کم شدن فاصله طبقاتي باشد.وضعيت فعلي نظام سرمايه گذاري وقفبررسي ها درباره روند ارزيابي وضعيت فعلي سرمايه گذاري وقف نشان مي دهد که اين سرمايه گذاريها اغلب با اين پديده ها ارتباط دارند:1-خلا موجود در طرح استراتژيک سرمايه گذاري وقف و ناتواني تکنولوژيي که در آن بکار مي رود.2-خلا بين قلمرو قانونگذاري اقتصادي و شرايط سرمايه گذاري وقف3-محدوديت مجاري سنتي و نظام سرمايه گذاري وقف4-سوء مديريت سرمايه گذاري وقف5-سهل انگاري در حفظ دارايي هاي وقف يا تعدي به آن در برخي موارد6-فقدان هماهنگي بين سازمانهاي سرمايه گذاري وقف7-ارزيابي نادرست داراييهاي وقفبا توجه به اينکه عملکرد صندوقهاي وقفي براساس سرمايه گذاري وجوه وقف شده مي باشد اهداف سرمايه گذاري وقف را از نظر مي گذرانيم:1-حفظ داراييهاي وقف2-توسعه سرمايه وقف از طريق تبديل به احسن کردن داراييهاي وقف شده3-حفظ ارزش داراييهاي وقف در مقابل نوسانات اقتصادي4-افزايش توانايي براي تحصيل عوايد5-پذيرايي ابزارها و نظاماتي که هماهنگ و منطبق بر شريعت اسلامي است.6-تاکيد بر نظامات اسلامي موفق و فعاليتهاي اقتصادي اجتماعيدلايل رکود و ناکار آمدي وقف در ايرانمتاسفانه ما خود را از بهره مندي منابع وقف اموال سيال و برخي دارائيهاي مالي که امروز در شکل جديد جوامع کارآمد مي باشد محروم کرده ايم:1-يکي از دلايل ناکارآمدي سيستم وقف در ايران اين مي باشد که اداره اوقاف به جاي نظارت به موقوفات به اداره آنها مي پردازد در حاليکه بررسي هاي صورت گرفته نشان مي دهد اداره اوقاف در اين حوزه تخصص ندارد و بازده کمي دارد. اوقاف بايد حسابرسان متخصص داشته باشد تا مواظب اموال وقف شده، باشند و بررسي کنند که آيا به درستي در سرمايه گذاري بکاربرده مي شوند يا خير به عبارتي اوقاف بايد ناظر باشد و نه مجري و اداره کننده.2-عنصر اصلي بقاي موسسات اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي خودگرداني آنهاست در حاليکه سازمان اوقاف، وقف هاي متصرفه زيادي را نگهداري مي کند و هزينه نگهداري آنها بالا رفته در حاليکه نرخ بازده شان کم مي باشد و اين سازمان گرايش به بزرگ شدن پيدا کرده است و امکان رقابت سازنده را سلب کرده است. اصولا از نظر شرعي هم، هر موقوفه با توجه به وقف نامه و اهدافش بايد مستقلا اداره شود که اين کار مديران حرفه ايي است که بتوانند اين وجوهات را به درستي اداره کنند و صندوقهاي وقفي مثل هر نهاد مالي ديگر، به متخصصان مالي و حرفه اي آزموده واگذار شود.3-متاسفانه عملکرد اوقاف به روش اجاره داري محدود شده است در حاليکه مي تواند از روشهاي جديد مشارکت، انواع روشهاي سرمايه گذاري مثل سرمايه گذاري در بازار سهام، بانکداري، فعاليت در بازار پولي و مالي و غيره استفاده کند.4-عدم توجه به نيازهاي جديد جامعه در نوع وقف و عدم تشريح و تبيين اين نيازها براي مردم يکي ديگر از دلايل ناکارآمدي وقف در ايران مي باشد. همچنين اوقاف بايد مردم را از نتيجه اقدام و عمل خود در برابر مصرف درآمدهاي اوقاف مطلع کند. اگر چنين باشد مردم در عمل اطمينان بيشتري به امانت داري متوليان و اداره اوقاف پيدا مي کنند.5-يکي از مکانيزم هايي که بايد بازنگري شود و نواقص آن در راستاي اهداف وقف رفع شود بحث ساماندهي نظام مالياتي مي باشد. تجربه موجود در کشورهاي صنعتي نشان مي دهد که روش هاي مالياتي مي تواند در جهت گسترش وقف قرارگيرد.با توجه به وضعيت وقف در ايران و مسائل عنوان شده، ايجاد صندوق هاي وقفي مي تواند برخي از مشکلات مطروحه را رفع کند.در بخش وقف مثل هر بخش ديگري به برنامه ريزي نياز است و ضرورت دارد که با توجه به ارتباط وقف با شريعت برنامه ريزي با درنظرگرفتن شريعت انجام گردد. در عين حال ديدگاه جديد بر نقش توسعه اي وقف تاکيد دارد. براي اداره و تنظيم موسسات وقف بعضي از اصول مورد نياز عبارتند از:1-فعاليتهاي وقفي بايد توام با برنامه ريزي باشد.2-در ساختار آنها بر خدمات عمومي تمرکز شود.3-از طريق ساختار سازماني نهادي وقف مي توان حمايت از انفاق کنندگان را براي طرحهاي مختلف تقويت کرد.4-ساختارهاي سازماني و اداري آن ساده باشند.5-ساختار سازماني آن در رابطه با حجم کارکنان انعطاف پذير باشند.6-در توزيع اختيارات براي کنترل امور تعادل رعايت گردد و در صورت نياز در برخي امور کارهاي اجرايي را به مجموعه هاي خصوصي واگذار کند.7-بين اداره سرمايه گذاري دارئيهاي وقف و اداره برنامه هاي خدمات وقفي جدايي مي باشد.8-ارتباطات سازماني به گونه اي کارآمد باشند.9-سرمايه گذاري دارائيها در زمينه هاي مختلف متعادل باشد.10-در سرمايه گذاريها مقررات شرعي رعايت گردد و از ريسک بالا اجتناب شود.11-اين موسسات بايد بر حسب نوع ساختارشان بر اساس استانداردهاي کاملا حرفه اي اداره شوند.12-ساختار تشکيلاتي اين موسسات بايد بر اساس اوضاع و احوال قوانين کشور باشد و در صورت نياز قوانين مربوطه وضع شوند.13-بخش وقف به گونه اي باشد که به عنوان رقيب ديگر سازمانهاي غيرانتفاعي عمل نکند.14-مامور اجرايي بايد متکي به نوآوري، ابتکار و خلاقيت باشد.15-مديريت اين موسسات بايد به گونه اي باشد که بين بررسي هاي جمعي و تصميمات شخصي تعادل ايجاد کند.16-اين موسسات بايد داراي درجه بالايي از ارتباطات با موسسات حکومتي و ساير سازمانهاي موجود در جامعه باشد.17- واما کارکنان اين بايد صلاحيتهاي علمي، تخصصي براي نوع کاري که به عهده دارند را داشته باشند و به اندازه کافي در آن زمينه تجربه حرفه اي داشته باشند.18-در اداره دارائيهاي وقفي بايد مراقب بود که با پاسخگويي کامل به نيازهاي امروز پرداختهاي آتي را به خطر نيندازيم.19-به شخصيت حقوقي رسمي غيردولتي موقوفات تاکيد شود. اين وضعيت به آنها اجازه مي دهد که از نظر مالي خودگردان باشند.20-اصل شفافيت بايد در عملکرد اين صندوقها رعايت گردد. آنها بايد گزارشهاي مالي خود را به عموم اعلام کنند تا اعتماد مردم و ساير نهادهاي رسمي را جلب کرده و آمار کمکها و اهدايي هاي خود را ارائه دهند، همچنين بايد بيلان مالي خود را به مقامات دولتي ارائه دهند.21-مديريت اين نهادها بايد غيرمتمرکز باشد و همانگونه که در تجربه ساير کشورهاي موفق در اين زمينه مشاهده مي شود دولت با مکانيزمهاي خاص همچون سپر مالياتي از آنها حمايت کند.22-شخص مدير در اين صندوقها بايد مسئول اداره کارآمد و موثر وجوه(25)بوده و خود را اصلا درگير کارهاي اجرايي نکند. پی نوشت:1- Endowment Funds.2- سياح، سجاد، طرح پيشنهادي تاسيس موسسه وقف مالي به عنوان يک نهاد اسلامي، مجموعه مقالات کنفرانس بين الملي تامين مالي اسلامي، ص 48.3- الف. سعادت فر، جواد، امکان سنجي فقهي وقف پول، مجموعه مقالات وقف در بازار سرمايه، دانشگاه مفيد، 1384.ب. ملکوتي فر، ولي...، امکان سنجي وقف پول مبتني بر فقه شيعه، مجموعه مقالات وقف در بازار سرمايه، دانشگاه مفيد، 1384.ج. حائري، محمدحسين، بررسي فقهي سرمايه گذاري در وقف، مجموعه مقالات وقف در بازار سرمايه، دانشگاه مفيد، 1384.د. کسايي، سيدعلي، وقف پول، فصلنامه وقف ميراث جاويدان، شماره 51، پاييز84.4- رضايي، مجيد، وقف و امور خيريه در بازار سرمايه، مجموعه مقالات وقف در بازار سرمايه، دانشگاه مفيد، 1384، ص 146.5- Scientific Charity.6- Endowment.7- Excies Taxes.8- Private Foundation.9- Bord Of Directors.10- Endowment Foundation.11- Corporate Foundation.12- Operating Foundation.13- Community Foundation.14- Endowment.15- Stewardship.16- بوريس، اليزابت، نهادهاي وقفي و خيريه در آمريکا، ترجمه: صادق عبادي، فصلنامه وقف ميراث جاويدان، شماره 58، تابستان 86، صص 80- 95.17- رياحي ساماني، نادر، چگونه وقف کنيم،مشهد، مهبان، بهار 1383.18- Trust.19- Private Trust.20- Public Trust.21- Investment Agency Funds.22- Organization Endowment Funds.23- Permanent Endowment Funds.24- Term Endowment Funds.25- Endowment Fund Management.منبع: ميراث جاويدان
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 4631]
-
گوناگون
پربازدیدترینها