تور لحظه آخری
امروز : چهارشنبه ، 23 آبان 1403    احادیث و روایات:  امام علی (ع):عريف بيش از استحقاق، چاپلوسى و كمتر از استحقاق، از ناتوانى در سخن و يا حسد است.
سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون شرکت ها

تبلیغات

تبلیغات متنی

صرافی ارکی چنج

صرافی rkchange

سایبان ماشین

دزدگیر منزل

تشریفات روناک

اجاره سند در شیراز

قیمت فنس

armanekasbokar

armanetejarat

صندوق تضمین

Future Innovate Tech

پی جو مشاغل برتر شیراز

لوله بازکنی تهران

آراد برندینگ

خرید یخچال خارجی

موسسه خیریه

واردات از چین

حمية السكري النوع الثاني

ناب مووی

دانلود فیلم

بانک کتاب

دریافت دیه موتورسیکلت از بیمه

بازسازی ساختمان

طراحی سایت تهران سایت

irspeedy

درج اگهی ویژه

تعمیرات مک بوک

دانلود فیلم هندی

قیمت فرش

درب فریم لس

زانوبند زاپیامکس

روغن بهران بردبار ۳۲۰

قیمت سرور اچ پی

خرید بلیط هواپیما

بلیط اتوبوس پایانه

قیمت سرور dl380 g10

تعمیرات پکیج کرج

لیست قیمت گوشی شیائومی

خرید فالوور

پوستر آنلاین

بهترین وکیل کرج

بهترین وکیل تهران

اوزمپیک چیست

خرید اکانت تریدینگ ویو

خرید از چین

خرید از چین

تجهیزات کافی شاپ

نگهداری از سالمند شبانه روزی در منزل

بی متال زیمنس

ساختمان پزشکان

ویزای چک

محصولات فوراور

خرید سرور اچ پی ماهان شبکه

دوربین سیمکارتی چرخشی

همکاری آی نو و گزینه دو

کاشت ابرو طبیعی و‌ سریع

الک آزمایشگاهی

الک آزمایشگاهی

خرید سرور مجازی

قیمت بالابر هیدرولیکی

قیمت بالابر هیدرولیکی

قیمت بالابر هیدرولیکی

لوله و اتصالات آذین

 






آمار وبسایت

 تعداد کل بازدیدها : 1828790262




هواشناسی

نرخ طلا سکه و  ارز

قیمت خودرو

فال حافظ

تعبیر خواب

فال انبیاء

متن قرآن



اضافه به علاقمنديها ارسال اين مطلب به دوستان آرشيو تمام مطالب
archive  refresh

تاريخ پيدايش زيديه و عقايد زيد بن على


واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
تاريخ پيدايش زيديه و عقايد زيد بن على
تاريخ پيدايش زيديه و عقايد زيد بن على نويسنده: على ربانى گلپايگانى تاريخ پيدايش زيديه، به قرن دوم هجرى باز مى‏گردد. آنان پس از شهادت امام حسين، زيد شهيد، فرزند امام زين العابدين را امام مى‏دانند. و امام زين العابدين را تنها پيشواى علم و معرفت مى‏شمارند، نه امام به معنى رهبر سياسى و زمامدار اسلامى. زيرا چنان كه شرح آن خواهد آمد، يكى از شرايط امام از نظر آنان، قيام مسلحانه بر ضد ستمگران است. اكثر نويسندگان زيدى، امام زين العابدين را در شمار امامان خود ندانسته و به جاى او حسن مثنى، فرزند امام حسن مجتبى را امام خود مى‏دانند. ما در چند درس با نگرشى تاريخى- تحليلى و با رويكرد كلامى، درباره شخصيت و قيام و عقايد كلامى زيد شهيد، فرقه‏هاى زيديه، پيشوايان سياسى، رجال علمى، حكومتهاى زيديه، روش كلامى و نمونه‏هايى از عقايد دينى زيديه بحث‏خواهيم كرد. تاريخ زندگى و شخصيت زيد بن على مورخان، در تاريخ ولادت و شهادت زيد بن على اختلاف كرده‏اند، از سالهاى 75، 78 و 80 هجرى به عنوان تاريخ ولادت، و از سالهاى 120، 121 و 122 به عنوان سالهاى شهادت او ياد شده است. ولى مشهور اين است كه مجموع دوران زندگى او 42 سال بوده است. اين مدت با دو قول در تاريخ ولادت و شهادت او هماهنگ است: يكى با (120- 78) و ديگرى با (122- 80) و قول اخير معروف‏تر است. (1) دانشمندان اماميه شخصيت زيد را ستوده و او را به علم و دانش، تهجد و تقوا، زهد و پرهيزگارى، شجاعت و ظلم ستيزى وصف كرده‏اند. مرحوم شيخ مفيد درباره او گفته است: «زيد بن على بن الحسين پس از حضرت باقر عليه‏السلام شخصيت ممتاز در ميان برادران خود بود. فردى عابد، پرهيزگار، فقيه، سخاوتمند و شجاع به شمار مى‏رفت و به انگيزه امر به معروف و نهى از منكر و خونخواهى جدش حسين بن على عليه‏السلام قيام كرد. (2) كثرت انس او با قرآن سبب توصيف او به «حليف القرآن‏» (هم پيمان با قرآن) شده بود» . (3) اين نگرش ستايش آميز شيعه درباره به زيد از موضع و ديدگاه تكريم آميز ائمه اهل بيت عليهم السلام در مورد او سرچشمه مى‏گيرد. چنانكه شيخ بهائى گفته است: «ما از زيد جز به نيكى ياد نمى‏كنيم. از پيشوايان ما در تمجيد و تكريم وى روايات بسيارى وارد شده است، و امام صادق عليه‏السلام بسيار مى‏گفت: «خدا عمويم را رحمت كند» . (4) شيخ صدوق در كتاب «عيون اخبار الرضا عليه‏السلام‏» بابى را به نقل روايات ائمه معصوم عليهم السلام در مدح و منقبت زيد اختصاص داده است. (5) مفاد يكى از روايات چنين است: «روزى مامون در حضور امام رضا عليه‏السلام قيام زيد النار (برادر امام رضا) را بر ضد عباسيان يادآور شد و آن را با قيام زيد بن على بر ضد بنى اميه مقايسه كرد و افزود: اگر به خاطر رعايت احترام شما نبود او را مى‏كشتم. امام رضا در پاسخ مامون فرمود: «برادرم زيد را با زيد بن على مقايسه مكن. زيد بن على از دانشمندان آل محمد بود، وى براى خشنودى خدا خشمگين شد، و با دشمنان خدا جهاد كرد، و در راه خدا به شهادت رسيد. » امام باقر عليه‏السلام زيد را تكريم فراوان مى‏كرد، چنانكه شيخ صدوق از ابى الجارود نقل كرده كه گفته است: «من نزد امام باقر عليه‏السلام بودم كه زيد وارد شد. وقتى چشم امام باقر عليه‏السلام به او افتاد، فرمود: «او بزرگ خاندان خود و انتقام گيرنده خون آنهاست‏» . آنگاه خطاب به زيد فرمود: «البته برگزيده است مادرى كه تو را به دنيا آورده است اى زيد. . . » . (6) از جابر بن يزيد جعفى روايت‏شده است كه گفت: امام باقر عليه‏السلام را ديدم كه وقتى به برادرش زيد نگاه مى‏كرد اين آيه را تلاوت كرد: فالذين هاجروا و اخرجوا من ديارهم و اوذوا فى سبيلى و قاتلوا و قتلوا لاكفرن عنهم سيئاتهم و لادخلنهم جنات تجرى من تحتها الانهار ثوابا من عند الله، و الله عنده حسن الثواب. (7) كسانى كه هجرت كرده و از ديار خود رانده شده و در راه من اذيت‏شده‏اند و جهاد كرده و به شهادت رسيده‏اند، لغزشهايشان را پوشيده، و آنان را به باغهايى كه نهرها از پايين آنها جارى است وارد مى‏كنم، اين پاداشى از خداوند است، و بهترين پاداش نزد خداست. آنگاه امام باقر عليه‏السلام اشاره به زيد كرد و گفت: «سوگند به خدا او از مصاديق اين آيه است. (8) ابو الفرج اصفهانى از عبد الله بن جرير نقل كرده كه وى ديده است كه جعفر بن محمد ركاب زيد را مى‏گرفت و آنگاه كه بر مركب مى‏نشست، لباس وى را مى‏آراست. (9) اگر اين گفته درست‏باشد، بيانگر اين است كه امام صادق عليه‏السلام عموى خود را گرامى مى‏داشت، و حرمت او را كه در سن، بزرگتر از وى بود، به سان پدر نگه مى‏داشت. (10) از برخى روايات به دست مى‏آيد كه قيام زيد مورد رضايت و تاييد امام صادق عليه‏السلام بوده است، چنانكه وقتى با امام صادق عليه‏السلام درباره قيام خود مشورت كرد، امام عليه‏السلام به او فرمود: «اى عمو، اگر خشنودى كه كشته شوى و بدنت را بردار بياويزند، پس اين كار را بكن‏» . و آن گاه كه زيد از نزد او مى‏رفت، امام صادق عليه‏السلام فرمود: «واى بر كسى كه فرياد يارى خواهى او را بشنود و او را يارى نكند» . (11) گرچه در احاديث‏شيعه رواياتى نيز دال بر نكوهش زيد يافت مى‏شود، ولى اين روايات از نظر سند قابل اطمينان نيستند، و از نظر عدد نيز تعداد روايات مدح بيش از روايات ذم است. از اين رو، محققان روايات ذم را مردود دانسته‏اند. استادان و شاگردان زيد همان گونه كه قبلا يادآور شديم، زيد قبل از هر فرد ديگر، از پدرش امام زين العابدين عليه‏السلام علم دين را آموخت، و پس از آن از برادرش امام باقر عليه‏السلام كسب دانش نمود، ولى علاوه بر آنان از افرادى چون ابان بن عثمان، عبيد الله بن ابى رافع و عروة بن زبير نيز كسب دانش كرده است، اما فرضيه علم اندوزى او از واصل بن عطا، كه برخى چون احمد امين مصرى و ديگران مطرح كرده‏اند، ثابت نشده و بعيد به نظر مى‏رسد، زيرا واصل از نظر سن، كوچكتر و يا با او هم سن بوده است. از مشاهير شاگردان وى مى‏توان افراد زير را نام برد: 1- منصور بن معتمر بن عبد الله سلمى كوفى (متوفاى 132 ه) . 2- هارون بن سعد عجلى يا جعفى كوفى از مشايخ مسلم صاحب صحيح معروف بوده است. 3- معاوية بن اسحاق بن زيد بن حارثه انصارى كه همراه با زيد به شهادت رسيد. 4- ابو الجارود زياد بن منذر همدانى، رئيس فرقه جاروديه از فرقه‏هاى زيديه. 5- حسن بن صالح. 6- على بن صالح و برادرش حسن صالح. 7- محمد بن عبد الرحمان بن ابى ليلى. وى از اصحاب امام صادق عليه‏السلام بوده است. 8- عمرو بن خالد واسطى، راوى مسند زيد. 9- اسماعيل بن عبد الرحمان سدى از بزرگان علماى كوفه (متوفاى سال 127 ه) . 10- سليمان بن مهران اعمش از بزرگان علماى كوفه (متوفاى سال 148 ه) . (12) آثار علمى زيد شهيد آثار علمى كه از زيد بر جاى مانده و به او منسوب مى‏باشد، عبارتند از: 1- تفسير غريب القرآن: چنانكه از نام آن معلوم است‏به تفسير آيات مشكل قرآن پرداخته است. 2- الصفوة: اين كتاب با استناد به آيات قرآن كريم به بيان فضايل پيامبر صلى الله عليه و آله و اهل بيت عليهم السلام و برترى آنان بر ديگران پرداخته است. 3- رسالة الى علماء الامة: در اين رساله خطاب به علماى امت اسلامى اهداف دعوت و قيام خود را شرح داده است. 4- مناسك الحج: چنانكه از نام آن روشن است، درباره مناسك حج است. 5- مجموعه فقهى و حديثى كه به مسند امام زيد معروف است. دانشمندان زيدى نسبت اين كتاب را به زيد پذيرفته و بر آنند كه اين نخستين كتابى است كه در فقه و حديث نگارش يافته است، و برخى از آنان آن را شرح كرده‏اند كه مفصل‏ترين آنها شرح قاضى شرف الدين، حسين بن احمد سياغى يمنى (متوفاى 1221 ه) است، و «الروض النظير في شرح مجموع الفقه الكبير» نام دارد. گرچه شارح، محور كار خود را مسند امام زيد قرار داده است، ولى بر اثبات مطالب آن به شيوه مورد قبول در فقه اهل سنت استدلال كرده است، يعنى به مراسيل و موقوفات صحابه، و نيز قياس و مانند آن استناد نموده است. از اين رو، به فقه اهل سنت‏شباهت‏بسيار دارد، بدين جهت‏شيخ محمد بخيت مطيعى حنفى مصرى در تفريظ خود بر كتاب نوشته است: «اين كتاب در معظم احكام با مذهب امام ابو حنيفه موافق است‏» . (13) زيد و معتزله همان گونه كه قبلا يادآور شديم، برخى از نويسندگان برآنند كه زيد در عقايد كلامى خود از واصل بن عطا مؤسس مذهب معتزله بهره گرفته، و از اين روى، آراى كلامى زيديه با عقايد معتزله هماهنگ است. اين فرضيه از نظر تاريخى به شهرستانى باز مى‏گردد، چنانكه گفته است، زيد در اصول، نزد واصل بن عطا، پيشواى معتزله تلمذ كرد. (14) پس از وى برخى از نويسندگان اهل سنت و زيديه نيز آن را پذيرفته و نقل كرده‏اند. ولى اين فرضيه- همان گونه كه قبلا يادآور شديم- دليل معتبرى ندارد. در اين جا سخن برخى از دانشمندان معاصر زيديه را در نقد اين فرضيه از نظر مى‏گذرانيم. يكى از اشتباهات شايع، نسبت دادن زيديه در اصول عقايد به معتزله است و اين كه امام زيد شاگرد واصل بن عطا بوده است. شايد شهرستانى اولين نويسنده‏اى است كه اين سخن اشتباه را نقل كرده و ديگران از او گرفته‏اند. البته شهرستانى دليلى بر راى خود اقامه نكرده است، و شايد منشا اعتقاد او هماهنگى عقايد زيديه و معتزله در بسيارى از مسايل كلامى بوده است، ولى اين دليل كافى نيست تا فرقه‏اى را به فرقه ديگر منسوب كنيم. از نظر همه مورخان روشن است كه در آن زمان، مدينه مركز علم و دانش بود، چنانكه وقتى از ابو حنيفه سؤال شد كه علوم خود را از چه كسى گرفته است، پاسخ داد: من در معدن و مركز علم بودم و از يكى از فقهاى آن علم آموختم، و مقصود او امام جعفر صادق عليه‏السلام است كه دو سال در محضر او كسب علم كرده است، چنانكه گفته است: «اگر آن دو سال نبود، نعمان هلاك مى‏شد» . (15) با اين حال آيا معقول است كه زيد از مركز و سرچشمه علم و دانش، يعنى مدينه، به بصره رود تا علم اصول و فروع را از ديگران بياموزد و به زيور دانش آراسته گردد، چنانكه گذشته از اين، از نظر مورخان ثابت است كه واصل بن عطا علم و دانش را از معدن و سرچشمه دانش، يعنى اهل بيت پيامبر صلى الله عليه و آله آموخته است، زيرا او از موالى محمد فرزند على بن ابى طالب عليه‏السلام بود، و علم و دانش را از فرزند محمد، يعنى ابو هاشم، عبد الله بن حنفيه آموخت، و در 21 سالگى و در سال 101 هجرى به بصره رفت و با عمرو بن عبيد كه از شاگردان حسن بصرى بود دوست‏شد، و با او در جلسه درس حسن بصرى شركت مى‏كرد تا اين كه در مسئله مرتكب كبيره با او اختلاف پيدا كرد و از وى جدا شد، و عمر بن عبيد نيز با او موافقت نمود: و آن دو از پيشوايان معتزله به شمار مى‏روند. اگر بخواهيم زيد را به يكى از فرق كلامى منسوب كنيم، بهتر است او را از فرقه عدليه بناميم، چنانكه اين نام بر همه كسانى كه قائل به عدل و توحيدند، اطلاق مى‏شود، و از اين جاست كه قاضى عبد الجبار معتزلى، و احمد بن يحيى المرتضى، خلفاى راشدين و ديگر صحابه قائلان به عدل و منكران جبر را در زمره نخستين طبقه عدليه، و امام زيد بن على و ابو هاشم عبد الله بن محمد حنفيه استاد واصل بن عطا را از سومين طبقه عدليه دانسته‏اند، و واصل بن عطا و عمرو بن عبيد را از چهارمين طبقه عدليه شناخته‏اند. با اين شواهد، ترديدى نيست كه پرورده بيت نبوى به هيچ وجه نزد واصل تلمذ نكرده است، و آخرين مطلبى كه مى‏توان در مورد رابطه زيد با واصل گفت اين است كه آن دو، در اجراى اصل امر به معروف و نهى از منكر در دنياى اسلام تبادل نظر كرده‏اند. آراى كلامى زيد شهيد از مطالب قبل، اين نكته به دست مى‏آيد كه زيد از مخزن علوم خاندان رسالت، يعنى پدر و برادر بزرگوار خود (امام زين العابدين عليه‏السلام و امام محمد باقر عليه‏السلام) كسب علم و دانش نمود. على القاعده بايد در مسايل مربوط به مبدا و معاد با عقايد اماميه هماهنگ بوده باشد، و اين مطلبى است كه از مطالعه آثار منسوب به وى به دست مى‏آيد. بنابر اين عقايد مخصوص زيديه در اين زمينه، در حقيقت، از ديگر پيشوايان زيديه است، و نه از زيد شهيد دانشمندان زيديه، و برخى از مورخان ملل و نحل، اين عقايد را به زيد نسبت داده‏اند، ولى دليلى بر درستى اين نسبت اقامه نكرده‏اند. حتى اگر رهبران زيديه نيز عقايد خاص خود را به زيد نسبت دهند، نمى‏توان آن را دليل معتبرى بر درستى نسبت اين عقايد به زيد دانست، زيرا آنان خود صاحب نظر و مجتهد بوده و احتمال دارد كه بر اساس اجتهاد خود نسبتى را به زيد داده باشند. بنابر اين دليلى در دست نيست كه زيد در مسايل صفات خداوند، قضا و قدر، حكم مرتكبان كباير، بداء، رجعت، مهدويت و نظاير آن، مخالف عقيده ائمه اهل بيت عليهم السلام بوده، و آنچه زيديه به آن عقيده دارند، برگرفته از زيد است. اصولا مطالعه تاريخ زندگى زيد گوياى اين حقيقت است كه وى بيش از آن كه امام در عقايد و احكام باشد، امام در جهاد و مبارزه مسلحانه بر ضد دستگاه جائر اموى بوده و آثار منسوب به او نيز بيشتر و تفسير و حديث مربوط است تا به عقايد و احكام. و از او روايت‏شده كه گفته است: «هر كس آماده جهاد است‏به من ملحق شود، و هر كس علم و دانش مى‏جويد به برادرزاده‏ام جعفر روى آورد» . (16) ائمه اهل بيت و قيام زيد تاريخ زندگى ائمه اهل بيت عليهم السلام گوياى اين حقيقت است كه آنان هرگز با ستمكاران سر سازش نداشتند. از اين رو زمامداران جائر اموى و عباسى كه وجود آنها را مخالف اميال و مطامع خود مى‏ديدند، به گونه‏هاى مختلف آنان را شكنجه و آزار داده و سرانجام به شهادت مى‏رساندند. ولى شيوه مخالفت آنان با ستمگران متفاوت بود، و اين تفاوت نيز به خاطر تفاوت اوضاع و شرايط اجتماعى آنان بود. از اين رو، در عصرى كه زيد قيام كرد، موضع ائمه اهل بيت عليهم السلام اين بود كه آنان قيام مسلحانه خود را به مصلحت اسلام و مسلمين نمى‏دانستند، ولى اگر فرد يا گروهى بر ضد دستگاه حكومت فاسد و ظالم اموى قيام مى‏كرد، آن را تخطئه نكرده و هرگاه آنرا به جا و خدا پسندانه مى‏يافتند، به گونه‏هاى مختلف آن را حمايت مى‏كردند. بدين جهت، قيام زيد مورد تاييد و رضايت ائمه اهل بيت عليه‏السلام بود، چنانكه وقتى خبر شهادت وى به امام صادق عليه‏السلام رسيد، آن حضرت پس از اداى كلمه استرجاع (انا لله و انا اليه راجعون) ، گفت: «پاداش عمويم را از خدا مى‏خواهم. او عموى خوبى بود، فردى بود كه از دين و دنياى ما دفاع مى‏كرد. سوگند به خدا او به شهادت رسيد، چنانكه ياران رسول خدا و على و حسين عليهم السلام به شهادت رسيدند» . (17) و نيز فرمود: «كسى كه بر زيد گريه كند با او در بهشت‏خواهد بود، و كسى كه او را سرزنش نمايد، شريك خون او خواهد بود» . (18) و روايات بسيار ديگر كه در اين باره وارد شده است. (19) مرحوم شهيد اول پس از بيان اين كه اگر نهى از منكر به كشتن مرتكب كبيره منجر گردد، از طرف غير امام جايز نيست- زيرا از شرايط آن اين است كه مستلزم ارتكاب منكرى شديدتر نگردد- به نقل و نقد دلايل مخالفان پرداخته است. دلايل آنان اين است كه گفته‏اند محمد بن اشعث‏با جمع كثيرى از تابعين با حجاج يوسف به نبرد پرداختند، و هيچ يك از علماى اسلامى عمل آن‏ها را رد نكرده است. آنگاه در رد اين استدلال گفته است: «ممكن است قيام آنان با اذن امام واجب الاطاعة بوده است، همانند قيام زيد بن على و ديگر علويان‏» . (20) پي نوشت : 1- علامه سيد محسن امين، اعيان الشيعه، ج 7، ص 107، دكتر احمد محمود صبحى، الزيدية، ص 65. 2- الارشاد، ص 171، مجلد 11 از مصنفات شيخ مفيد. 3- احمد بن على بن الحسين، (م / 288 ه) عمدة المطالب، ص 255. 4- اعيان الشيعة، ج 7، ص 108. 5- عيون اخبار الرضا، ج 1، باب 25، ص 248. 6- امالى شيخ صدوق، ص 3354، حديث 11. 7- آل عمران / 195. 8- بحوث فى الملل و النحل، ج 7، ص 71. 9- مقاتل الطالبيين، ابو الفرج اصفهانى، ص 87. 10- بحوث فى الملل و النحل، ج 7، ص 73. 11- عيون اخبار الرضا عليه‏السلام، ج 1، ص 248. 12- به كتاب بحوث فى الملل و النحل، ج 7، ص 107- 110 رجوع شود. 13- بحوث فى الملل و النحل، ج 7، ص 119- 125. 14- ملل و نحل شهرستانى، ج 1، ص 1389. 15- الامام الصادق عليه‏السلام، ابو زهرة، ص 28. 16- كفاية الاثر، خزاز قمى، ص 302. 17- عيون اخبار الرضا عليه‏السلام، 1 / 252، باب 25، حديث 6. 18- بحار الانوار، 46 / 193. 19- به كتاب بحوث فى الملل و النحل، ج 7، فصل 10، رجوع شود. 20- القواعد و الفوائد، ج 2، ص 207- 205. منبع: فرق و مذاهب كلامى





این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 3047]

bt

اضافه شدن مطلب/حذف مطلب







-


گوناگون

پربازدیدترینها
طراحی وب>


صفحه اول | تمام مطالب | RSS | ارتباط با ما
1390© تمامی حقوق این سایت متعلق به سایت واضح می باشد.
این سایت در ستاد ساماندهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ثبت شده است و پیرو قوانین جمهوری اسلامی ایران می باشد. لطفا در صورت برخورد با مطالب و صفحات خلاف قوانین در سایت آن را به ما اطلاع دهید
پایگاه خبری واضح کاری از شرکت طراحی سایت اینتن