واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: اسلام گرافیکی
پس از روی دادن انقلاب اسلامی در ایران (و همزمانی آن با برخی تحولات سریع فرهنگی و اجتماعی دیگر) توجه جدی افكار عمومی و اندیشمندان از نقاط مختلف جهان به سوی اسلام جلب شد. از سویی موج وسیع اسلامگرایی در غرب و از سوی دیگر خطر بزرگی كه از جانب این آیین سیاسی - اعتقادی ابرقدرتهای شرق و غرب را به چالش میطلبید، باعث شده بود تا تمركز جدی در مطالعات آكادمیك و تخصصی پیرامون اسلام شكل گیرد.در عین حال، جریانهای موازی جمهوری اسلامی ایران (كه بارزترینشان در قالب «القاعده» وهابی مطرح گردید) بهعنوان مظاهر متنوع باور و التزام اسلامی در دنیای امروز عرضه میشد و عملكرد و رفتار مجموع این منادیان اسلام در دنیای جدید، توجه مخاطبان مختلف را بهخود جلب میكرد.حادثه یازدهم سپتامبر كه نقطه عطفی در تحولات دنیای معاصر محسوب میشود (و به تعبیر برخی صاحب نظران، تاریخ معاصر را به دو مرحله پیش و پس از خود تقسیم كرد) هم باعث سرعت گرفتن تولید آثار مكتوب درباره اسلام شد و هم سمت و سوی این تولید را به جانب رسانهها و مخاطب عام گرایش داد.اینك با توجه به گسترش جغرافیایی و جمعیتی مسلمانان در سطح جهان و شكل گرفتن كانونهای مطالعه و بررسی عمیق این آیین آسمانی، نیاز جدی به معرفی اسلام بهعنوان زبان روز و برای مخاطبان نو و متنوع و گسترده حس میشود.جرج برنارد شاو:اگر كسی چون پیامبر مسلمانان، حاكمیت دنیای معاصر را بهطور كامل به دست میگرفت، بیتردید تنها كسی بود كه میتوانست تمامی مشكلاتش را حل كند و در نتیجه هرچه جهان از صلح و سعادت نیاز دارد بدان بازگرداندشاید این نیاز و ضرورت باشد كه باعث شده است هر هفته عناوین متعددی از آثار جدید در این حوزه به كتابفروشیها راه یابد و هر ماه پایاننامههای تحقیقاتی مهم و تازهای در دانشگاهها و مراكز پژوهشی عرضه شود.گرچه بهطور طبیعی بسیاری از این آثار در هر دو حوزه آكادمیك و عمومی، به سفارش مراكز سیاسی و كاملا هدفمند و پیشداورانه تولید میشوند (لااقل در برخی مراكز آمریكایی، بریتانیایی و فرانسوی كه شخصا با پژوهشگران برخورد داشتهام)، اما در همان حال بسیاری كتابها نیز هستند كه یا توسط نویسندگانی منصف و بیغرض به نگارش در آمدهاند كه میكوشند حقیقت را چنان كه هست دریابند و معرفی كنند یا حداقل با نگاهی آكادمیك و علمی به یك پدیده اجتماعی بنگرند و یا توسط مسلمانان غربی یا ساكن كشورهای غربی نوشته شدهاند و بهخاطر آشناییشان با ادبیات و تفكر و نیاز مخاطب بسیار مناسب هستند؛ نمونهاش (جریان اسلامگرایی در آمریكا و طیف متنوعی از مالكوم ایكس بزرگ تا حامد الگار و...)
از گروه اول میتوان به كتاب ارزشمند كولین ترنر (Colin Turner) اشاره كرد كه در سال 2006 ضمن مجموعهای با عنوان اساسها، توسط انتشارات مشهور راتلج منتشر شد. او خود در مقدمه این كتاب به این موضوع اشاره میكند و مینویسد: «تمام كتابهایی كه بهعنوان عكسالعمل پس از یازدهم سپتامبر منتشر شد، در پی سودجویی و فرصتطلبی نبودند بلكه این رویداد باعث شد بعضی آثار ارزشمند كه چاپ و نشرشان سالها متوقف مانده بود، دوباره عرضه شوند.» وی در آغاز این كتاب به نقل جملهای از جرج برنارد شاو میپردازد كه نشان دهنده انصاف و صداقت اینگونه نویسندگان و اندیشمندان است، او میگوید: «اگر كسی چون پیامبر مسلمانان، حاكمیت دنیای معاصر را بهطور كامل به دست میگرفت، بیتردید تنها كسی بود كه میتوانست تمامی مشكلاتش را حل كند و در نتیجه هرچه جهان از صلح و سعادت نیاز دارد بدان بازگرداند.»از گروه دوم نیز میتوان كتاب «اسلام، راهنمای گرافیكی» را یاد كرد كه در ماههای اخیر، ضمن مجموعه معرفیها توسط انتشارات آیكون (در آمریكا) منتشر شد. نویسندگان این مجموعه را نخستین بار پیش از حادثه یازدهم سپتامبر منتشر كرده بودند، اما ناشر این بار همان مواد را در قالبی نو و جذاب عرضه كرده است.در كتاب «اسلام، راهنمای گرافیكی» از نخستین صفحات، یك كاراكتر تصویری بهعنوان نماد شخصیتی مسلمان با خواننده همراه میشود و با «سلام علیكم» شروع و اظهار امیدواری میكند كه «انشاءالله» نویسندگان او را به مقصد برساننداین كتاب توسط «ضیاءالدین سردار» و «ظفرعباس مالك» نوشته و تولید و در حجم صدوهفتادوشش صفحه به قطع جیبی و تكرنگ عرضه شده است. كتاب گرچه جذابیت و سر و شكل آثار تصویری ناشرانی چون دورلینگ كیندرزلی انگلیسی را ندارد، اما به خاطر تنوع و اختصار و نیز تصویری بودنش بسیار جالب توجه است.این كتاب كوشیده تا به سیاق بسیاری از آثار تولیدی این روزها ساختار وتركیبی آسانیاب و آسانفهم و نثری روان و خواندنی داشته باشد و به نیاز كسی كه میخواهد برای نخستین بار بهصورت گذرا با موضوع روبهرو شود، پاسخ بگوید.در این مجموعه كتابها عناوین متعددی چون معرفی تصویری «پست مدرنیسم، اندیشههای یونگ، ماركسیسم، فلسفه، فروید، جامعهشناسی» دیده میشود.
در كتاب «اسلام، راهنمای گرافیكی» از نخستین صفحات، یك كاراكتر تصویری بهعنوان نماد شخصیتی مسلمان با خواننده همراه میشود و با «سلام علیكم» شروع و اظهار امیدواری میكند كه «انشاءالله» نویسندگان او را به مقصد برسانند.برخلاف كتابهای كلاسیك و سنتی در دسترس ما، این كتاب موضوعات متنوع و گوناگونی را به اقتضای دغدغهها و پرسشهای خواننده مطرح میكند و پس از اشاره به زندگی پیامبراكرم(ص) و بیان مختصری از تاریخ اسلام به عناوینی از این دست میپردازد: «علم حدیث، سنت، قرآن، اصول دین، خلیفه، مفهوم صحیح جهاد، فقه و شریعت، دانش مسلمین، ظهور شیعه، انتشار معارف اسلامی به اروپا، اسلام و غرب، خاورشناسی، اقلیتهای مسلمان، انقلاب ایران، زنان، امروز و آینده اسلام» گرچه بسیاری از مطالب و دیدگاههای كتاب برای خوانندهای چون ما قابل قبول یا دستكم قابل تحمل است، اما بهطور طبیعی در چنین آثاری همیشه - كم یا بیش – میتوان نكاتی غیرقابل پذیرش یافت. كاراكتر تصویری راهنمای خواننده در پایان كتاب میگوید: «با آنكه من تمام تلاشم را كردهام كه نویسندگان كتاب به جاده خاكی نكشند، ولی مطمئنم بعضی از برادران و خواهرانمان چیزی پیدا میكنند كه غُر بزنند و گله كنند!» شعار بس است، یك كم كار كنید!آنچه در این میان قابل توجه است، اقدام تولیدكنندگان این اثر برای عرضه هندبوك و دستنامهای كاربردی و قابلفهم برای مخاطب عام انگلیسیزبان، به شیوهای نو و شیرین و سریع و مختصر است. درعین حال كه توانستهاند بهخوبی از قابلیت تصویر استفاده كنند. در واقع این كتاب پیش از هر چیز ظرفیت عظیم و كمنظیر منابع تصویری و مواد بصری در هنر و معماری ما را نشان میدهد. منابع و موادی كه بهراحتی و با تأثیر و جذابیت فراوان میتوان و باید آنها را بازآفرینی كرد و در قالبهای گوناگون به مخاطب بینالمللی عرضه نمود.یكی از فراوان كوتاهیها و غفلتهای ما در طی سالهای گذشته – علیرغم شعارهای رنگارنگ و تكراری فراوان – بیتوجهی به این گنجینه گرانقدر و ظرفیت پرقیمت است كه اتفاقا بیشترین نمونهها و برترین آثارش از ایران هستند (یكی از اساتید برجسته هنر و گرافیك در لبنان به نام محمود زیباوی كه نمونههای تصویرگری دینی را در نشریات فرهنگی عربی معرفی میكند، هر وقت نمونههایی را از آثار موجود در كتابخانههای معروف دنیا به چاپ میرساند، بسیاری از نمونهها صفحاتی هستند كه متن وخط فارسی دارند و من هر بار دریغ دارم و افسوس میخورم كه ما مثل همهچیز آب هنر و گرافیك را در كوزه تمدن خود داریم و...) این كتاب و نمونههایی از این دست و بسیار بهتر از آن، حداقل حُسنی كه برای امثال ما دارند، این است كه توی چشمهایمان زُل بزنند و با صدای بلند بگویند : «شعار بس است، یك كم كار كنید!» تنظیم برای تبیان: سعید آقازاده
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 397]