محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1829703643
قرآن و مهندسی فرهنگی
واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: قرآن و مهندسی فرهنگیتعبیر مهندسی فرهنگی، در ادبیات علمی و اجتماعی ما از پیشینه ای طولانی برخوردار نیست. بلكه می توان تولّد آن را در دهه های اخیر جستجو كرد. البته این تولّد نوین به ساختار تركیبی واژة «مهندسیِ فرهنگی» مربوط می شود چه این كه هر یك از این دو واژه ـ به تنهایی ـ در زبان فارسی قدمتی بس طولانی تر دارد.
لغت شناسان، واژة «مهندس» را به معنای: اندازه گیرنده، تقدیركننده، محاسب، شماردار و مقدّر دانسته اند و «مهندسی» را اندازه گیری و حسابگری تعریف كرده اند.كاربردهای نخستین این كلمه در ادب پارسی، در زمینة علم هندسه و اشكال عالم، مساحی و اندازه گیری زمین و بنا بوده و سپس در قلمرو سایر دانش ها چون پیكرتراشی، معماری، راه سازی، كشاورزی و نهایت ساختن انواع ماشین ها و طرّاحی و ساخت سیستم های الكتریكی و الكترونیكی سرایت كرده است.واژة «فرهنگ» نیز پردینه است و به معنای دانش و ادب بوده است و شاعرانی چون كسائی، فردوسی، فرخی، عنصری، ناصرخسرو، خاقانی، نظامی و مولوی آن را به همین معنا دانسته و در همین معنا به كار برده اند.این واژه در قرن اخیر، در زمینة آموزش و پرورش نیز به كار رفته و تنها در چند دهة اخیر است كه كاربردهای آن گسترش بیشتری یافته است، به طوری كه پژوهشیان از ارائة تعریفی دقیق و همه جانبه برای آن بازمانده و یا در ارائة تعریفی همه پسند، گرفتار تنگنا شده اند!می توان ادّعا كرد كه تعبیر «مهندسی فرهنگی» همزاد معنای جدید و كاربردهای نوینی است كه برای تك واژه های «مهندسی» و «فرهنگ» در چند دهة اخیر شكل گرفته است. یعنی این معانی و كاربردهای جدید، تركیبی تازه را نیز به همراه داشته است.این معانی و كاربردها، و حتی این تركیب نوین، فاصلة جدّی با معانی دیرین خود ندارد، بلكه به گونه ای ظریف پیوند خود را با معانی نخستین حفظ كرده است. زیرا اگر مهندسی را به معنای طراحی، سازماندهی، پی ریزی و معماری یك سیستم سخت افزاری یا نرم افزاری بدانیم، به هرحال یكی از عناصر و پایه های انكارناپذیر آن، محاسبه، سنجش و تقدیر و اندازه گیری در راستای نظام بخشی و شكل دهی جدید سرمایه های مادّی و معنوی و امكانات بالفعل و بالقوّه است. تا در نتیجة این طراحی و نظام بخشی، كارآمدی سرمایه ها و امكانات ارتقا یافته و به دستاوردهای بهتری منتهی شود.واژة فرهنگ نیز كه امروزه شامل باورها، سنت ها، آداب، رسوم، اخلاق، منش های فردی و اجتماعی، بینش ها و روش های فردی و گروهی، ارزش های مورد قبول و معیارهای ارزش گذاری و ... می شود با معنای نخستین خود كه عبارت از دانش و ادب و نیز عقل و خرد بوده است ارتباطی وثیق دارد. زیرا همة موارد یاد شده می تواند، بلكه می باید ریشه در علم و عقل داشته و برآمده از آن باشد و در حقیقت علم صائب و عقل سلیم اگر در وجود فرد و در كالبد جامعه نهادینه شود، برآیند آن: بینش ها، روش ها، باورها، سنت ها، آداب، رسوم و اخلاق شایسته، متعالی، انسانی و امنیت بخش و آرامش آفرین خواهد بود. و چنانچه جهل و هوس جای علم و خرد نشسته باشد، همة شاخه های نگرشی و رفتاری فرد و جامعه كه فرهنگ او را شكل می دهد، رنگ جاهلانه خواهد داشت و زندگیِ نامعقول و نامطلوبی را رقم می زند. «مهندسی فرهنگی» از گذشته تا حالانسان ابتدایی و بدوی در گذشتة تاریخ، از هستی و طبیعت، تصوّری منسجم، به هم پیوسته و قانونمند نداشت، میان پدیده ها، وقایع و رخدادها ارتباط چندانی نمی شناخت! ولی به تدریج با تجربه های مختلف، طی هزاران سال دریافت كه نظام طبیعت، چونان شبكه ای درهم تنیده است كه تار و پود اجزای آن با حسابی دقیق در كنار هم قرار گرفته است و ایجاد هرگونه تغییر در یك جزء، تغییرها، بلكه تحوّلاتی را در سایر اجزا به همراه دارد.این تجربة عینی و دریافت خردمندانه بود كه به شكل گیری دانش های بشری منتهی شد و بشر توانست سطح بهره وری خود را از طبیعت صدها بار ارتقا بخشد و به قدرتمندی و توانمندی شگفتی در زندگی مادّی دست یابد.بیشترین نمونة این دستاوردهای بشری، جنبة سخت افزاری و مادّی داشته است و به همین دلیل قبل از اینكه اصطلاح «مهندسی فرهنگی» مطرح شود، ده ها مهندسی دیگر با پسوند مكانیك، فیزیك، شیمی، معماری، صنایع، معادن و ... شكل گرفت و صدها دانشگاه و مركز آموزشی به تعلیم و تعلّم آن پرداختند و مراكز پژوهشی بی شمار به تعمیق و گسترش آنها همت گماشتند.امّا به نظر می رسد كه برای مقوله ای چون «فرهنگ» جایگاهی رسمی به عنوان «مهندسی فرهنگی» تعریف نشده باشد!مكاتب بشری و مهندسی فرهنگیبلی، از دیرباز «فرهنگ»، «اخلاق»، «آداب» و «باورها» در سطوح مختلف و به شیوه های گوناگون مورد توجه جوامع و گروه های بشری بوده است، ولی به این مقوله آن چنان كه باید، نظام مند و حسابگرانه و دقیق ـ چونان مقولات سخت افزاری ـ نگریسته نشده است. گویی اساساً «فرهنگ» نیازی به این ریزنگاری ها و سنجش ها و مدیریت ها ندارد! و یا برفرض ریزنگری و محاسبات علمی، اجرا و تحقق آن در مقولة «فرهنگ»، دشوار، دیربازده و ناماندگار است!دانش هایی چون جامعه شناسی، علوم سیاسی، علوم تربیتی، خواسته یا ناخواسته به برخی مقولات فرهنگی نظر افكنده اند، ولی به خود اجازه نداده اند كه بر آن بخش از دانش، نام و عنوان «مهندسی» را اطلاق كند.از سوی دیگر همة تلاش و تحرّك های علمی، تجربی، فلسفی، اجتماعی و سیاسی بشر در طول تاریخ به دستاوردهایی منتهی شده است كه فرهنگ بشری را دانسته و ندانسته تحت تأثیر خود قرار داده است.به تعبیر دیگر، دستاوردهای سخت افزاری انسان، نرم افزار فكری، اخلاقی، اعتقادی، ارزش گذاری و بینشی او را نسبت به خود، جامعه و جهان تغییر داده است، بی آن که معمولاً انسان نسبت به آن تغییرها و تحوّلات، طرّاحی حسابگرانه و عالمانه ای داشته و مهندسی خود را به كار بسته باشد. گویی «فرهنگ» زورقی است بر دریای تحوّلات صنعتی، تكنولوژیكی، اقتصادی، سیاسی و نظامی كه همواره دستخوش امواج پرتلاطم این دریا واقع می شود و تابعی از آن است و مدیریتی بنیادین و مستقل نمی تواند پیدا كند!این همان بینشی است كه باعث شد در دو سه قرن اخیرـ پس از رنسانس ـ متفكّران غربی برای رفع بحران های روحی و كاستن از ناهنجاری های رفتاری، به جای حركت اثباتی در قلمرو فرهنگ فردی و اجتماعی، به نفی برخی قواعد اجتماعی و قراردادهای اخلاقی رو آورند. گویی در زمینة ارتقای فرهنگی نمی توان كاری عملی و اثباتی انجام داد و این ممنوعیت های اعتقادی و اخلاقی است كه با پشتوانه های اجرایی خود، بحران آفریده است و كافی است كه پشتوانه های اجرایی و اعتقادی جرایم اخلاقی برداشته شده تا بحران از میان برود!از سوی دیگر، در همین بستر اجتماعی بود كه ماركسیسم برای دستیابی به عدالت اجتماعی و رفع تبعیض طبقاتی ـ كه پیوندی عمیق با فرهنگ بشری دارد ـ به این نتیجه رسید كه روابط اقتصادی را تحت اشراف و نفوذ درآورد و معتقد شد كه فرهنگ تابعی از روابط اقتصادی است.همسویی لیبرالیسم و ماركسیسم در این نقطه بود كه برای فرهنگ اصالتی قائل نبودند تا به مهندسی آن بیندیشند، و آن مقدار از تغییرات فرهنگی كه هر یك خود را بدان نیازمند می دیدند، از طریق سازماندهی سایر نهادها و روابط اجتماعی جستجو می كردند.قرآن و مهندسی فرهنگیدر مقابل مكاتب بشری، قرآن برای فرهنگ، اندیشه، اخلاق و باورهای انسانی، قائل به اصالت است. بلكه آن را اصیل ترین واقعیّت زندگی انسان در این جهان می داند و بقیّة نهادها و نمادهای زندگی بشر را، در عین اهمیت و ضرورت، تابعی از بینش، باور، اخلاق و شخصیت فكری و معنوی او می شناسد.اگر لیبرالیسم محور همة ایده ها و برنامه های خود را «آزادی انسان برای رسیدن به تمایلات خویش» قرار داده است و اگر ماركسیسم نقطة نهایی آرمان خود را «رسیدن به جامعة بی طبقة اقتصادی» معرفی كرده است و پایة همة تعالیم و توجیه ها و حركت های خود را «تساوی اقتصادی و اشتراكیت و حذف مالكیت فردی» قرار داده است، و اگر برخی مكاتب عرفانی غیرتوحیدی، پایة بنیادین تعالیم و تمرین های خود را «كشف قوای نهفتة بشر و دستیابی به توانمندی های درونی انسان» دانسته اند، قرآن اساس و محور همة تعالیم، توجیه ها و برنامه ها و اهداف خود را امری معرفتی و فرهنگی معرفی كرده كه عبارت است از «شناخت خدا، ایمان به او، اظهار بندگی به درگاه او، اطاعت از او و حركت به سوی او».این عناصر كه مهم ترین عناصر دین و دینداری به شمار می آیند، ـ حتّی به باور كسانی كه اعتقادی به دین ندارند ـ عناصری فرهنگی و فرهنگ ساز هستند. حال دین ناباوران، فرهنگ دینی را فرهنگی غلط و نادرست می شناسند و دین باوران، آن را فرهنگی اصیل و درست می دانند!در قرآن، هرگاه سخن از بعثت پیامبری به میان آمده است، اولین پیام او برای امّتش، پیام خداباوری بوده است؛(وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحًا إِلَى قَوْمِهِ فَقَالَ یَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ) (مؤمنون/23)«وما نوح را به سوی قومش فرستادیم؛ او به آنها گفت: ای قوم من! خداوند یكتا را بپرستید.»(وَإِبْرَاهِیمَ إِذْ قَالَ لِقَوْمِهِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاتَّقُوهُ) (عنكبوت/16)«ما ابراهیم را (نیز) فرستادیم، هنگامی كه به قومش گفت: (خداوند را پرستش كنید و از (عذاب) او بپرهیزید.» (وَقَالَ الْمَسِیحُ یَا بَنِی إِسْرَائِیلَ اعْبُدُوا اللَّهَ رَبِّی وَرَبَّكُم) (مائده/72)«مسیح گفت: ای بنی اسرائیل! خداوند یگانه را، كه پروردگار من و شماست، پرستش كنید!»(وَإِلَى عَادٍ أَخَاهُمْ هُودًا قَالَ یَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّه) (اعراف/65)«و به سوی قوم عاد، برادرشان هود را (فرستادیم)؛ گفت: ای قوم من! (تنها)خدا را پرستش كنید.»(وَإِلَى ثَمُودَ أَخَاهُمْ صَالِحًا قَالَ یَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّه) (اعراف/73 )«و به سوی قوم ثمود، برادرشان صالح را (فرستادیم)؛ گفت: ای قوم من! (تنها)خدا را بپرستید.»(وَإِلَى مَدْیَنَ أَخَاهُمْ شُعَیْبًا قَالَ یَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّه) (اعراف/85)«و به سوی مدین، برادرشان شعیب را (فرستادیم)؛ گفت: ای قوم من! خدا را بپرستید.»و در بیانی كلّی و جامع قرآن اعلام كرده است:(وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِی كُلِّ أُمَّةٍ رَسُولا أَنِ اعْبُدُوا اللَّه) (نحل/36)« ما در هر امتی رسولی برانگیختیم كه:خدای یكتا را بپرستید.»قرآن بر پایه این اصل قویم سایر اصول و فروع خود را بنا كرده است. به تعبیر دیگر دو اصل ثابت و بنیادی قرآن «از خدا بودن» و «به سوی خدا بودن» است و قرآن بقیه تعالیم و آموزه های خود را برای زندگی فردی و اجتماعی انسان در حدّ فاصل میان این دو اصل، طرّاحی كرده است.كشف این طرح و هندسه معرفتی و علمی قرآن برای حركت به سوی خدا، خود مهم ترین مقوله در این پژوهش قرآنی است و متأسفانه تاكنون تلاش كمی در میان اسلام شناسان برای كشف این ساختار صورت گرفته است.این نوشته هرگز نمی تواند مدّعی دستیابی به این طرح جامع باشد و صرفاً درصدد ارائه شمایلی اجمالی از طرح كلان و ماكتی كوچك از آن است تا زمینه را برای تأمّل و ژرفكاوی اصل تحقیق بگستراند و اهل دقت را به نقد و نظر وا دارد. آنچه ان شاء الله در شماره آتی خواهید خواند: نمایی کلی از مهندسی فرهنگی قرآننویسنده: احمد ترابیتنظیم برای تبیان: شکوری
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 463]
-
گوناگون
پربازدیدترینها