واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
چگونه سخن بگوییم؟ نويسنده:جواد محدثیمنبع:مجله پرسمان سخن گفتن، كلید ارتباط با دیگران است . با مردم چگونه «رابطه كلامی» بر قرار كنیم؟ آغاز سخنان چگونه باشد كه جذاب باشد؟ لحن گفتار، چه تاثیری بر مخاطب ما میگذارد؟ كلام، در چه صورت بر دلها مینشیند و مقبول طبع قرار میگیرد؟ اصلا درباره چه چیز هایی باید سخن گفت و از چه گفتاری و چگونه گفتاری باید پرهیز كرد؟ چه روشی بر محبت و محبوبیت میافزاید و چه شیوهای ایجاد تنفر میكند؟ اینها همه، سؤال هایی است كه به «ادب و آداب گفتار» مربوط میشود و شیوههای كامیابی در كلام را باید آموخت، تا از طریق رابطه گفتاری، هم دانستهها و خواستههای خویش را بهتر بیان كرد، هم بر دیگران تاثیر مثبت گذاشت و هم كلام را پل ارتباطی با دیگران ساخت . برخی «پرحرف» اند .«حرافی» ، گاهی هم سر از «وراجی» در میآورد . اگر از پرحرفی دیگران خسته میشوید، لابد دیگران هم از پرچانگی شما دچار خستگی میشوند وبه ستوه میآیند . پس، باید از تكرار ملال آور و پرحرفی آزار دهنده پرهیز كرد و ظرفیت طرف و اشتیاقش را برای شنیدن در نظر گرفت . برخی «بد دهان» اند .بد حرف زدن، زشت گویی، تندی در گفتار، هتاكی و بی حرمتی، از آفات كلام به شمار میآید . بسیاری از دوستیهای دیرین و روابط صمیمی، گاهی به خاطر كلامی نسنجیده و اهانتآمیز و تحقیر كننده یا دل آزار، بر هم میخورد . اگر جواب «های» ، «هوی» است، جواب سخن مؤدبانه هم پاسخ احترامآمیز است . حضرت علی (علیه السلام) فرموده است: «اجملوا فی الخطاب تسمعوا جمیل الخطاب» (1) زیبا سخن بگویید و خطاب كنید، تا جواب زیبا هم بشنوید . گروهی «دهن لق» اند .قدرت رازداری و حفظ اسرار، نشانه كمال است . آنان كه هیچ حرفی را نمیتوانند نگاه دارند و حتی آنچه را نیز كه سفارش شده «به كسی نگویید» ، در اولین فرصت «لو» میدهند، قابل اعتماد نیستند و از «محرم راز» بودن درمیآیند و وجهه خودشان را از دست میدهند . خیلی «حرفهای مگو» وجود دارد كه باید در صندوق سینه محبوس باشد و به بیرون درز نكند، چه رازهای شخصی، چه امور مربوط به حیثیت و آبروی دیگران، چه اسناد طبقه بندی شده، چه اسرار محرمانه یك نظام و تشكیلات، چه پروندههای قضایی و .. . . پس، باید تمرین كرد كه هر حرف را نزد . تازه، بعضی از حرفها هم بی اساس و شایعه است و بازگو كردن آنها، نوعی دامن زدن به شایعات دروغ است واین گناه به شمار میرود و به آلوده شدن فضای جامعه میانجامد . باز هم كلامی از حضرت امیر (علیه السلام) كه فرموده: «لا تحدث الناس بكل ما تسمع» (2) هر چه را میشنوی، برای مردم بازگو مكن . بعضی «خام گفتار» اند .حرف هم مثل غذا، باید بپزد، دم بكشد، وقتی پخته شد «عرضه» گردد . پختگی سخن به آن است كه در ورای آن، اندیشه و درنگ و مصلحت اندیشی و عاقبت نگری باشد . وقتی حرفی نسنجیده از دهان بیرون پرید، دیگر نمیتوان عوارض و عواقب و پیامدهای آن را جمع كرد . مزن بی تامل به گفتار، دم نكو گو، اگر دیر گویی چه غم؟ خیلیها پشیمان میشوند كه فلان سخن را چرا گفتند، یا با فلانی چرا آنگونه حرف زدند . آرزو میكنند كه كاش كمی فكر كرده بودند . ولی، این «حسرت بعدی» ، هرگز جای آن «اندیشه قبلی» را نمیگیرد . در حالی كه با لحظهای تدبر، میتوان جلوی بسیاری از پشیمانیها را گرفت . پس، «اول اندیشه، و آنگهی گفتار» را از یاد نبریم . تیر سخنت، به آب شلیك مكن بیهوده و بی حساب، شلیك مكن حرف و عمل تو، چون سلاح است و خشاب هشدار كه بی خشاب، شلیك مكن برخی «دشوارگوی» اند .اگر قلمبه گویی، سخت گفتاری، پیچیده سخن گفتن و سنگین حرف زدن، سبب شود كه گوینده با شنونده نتواند «رابطه» برقرار كند، از این سخن گویی چه سود؟ تازه، بعضیها به این شیوه میبالند! راحت و روان حرف زدن، یك هنر است، به خصوص آنجا كه مخاطبان عام و عوام اند، یا كودكان، یا كم سوادان پای كلام به گوش نشستهاند . پس، باید تمرین كرد كه روان و آسان حرف زد، سخنرانی كرد، تدریس نمود، سؤال كرد، جواب سؤال داد، خاطره گفت و مقاله نوشت . یعنی این سهولت در گفتار، در كار معلم و نویسنده و خطیب و واعظ و پرسشگر و جوابگو، یك «هنر» به حساب میآید . البته با تمرین هم میتوان به این مرحله رسید، مثل هنرمند شدن و مهارت در هر رشته و حرفه دیگر . كسانی «موقع نشناس» اند . مگر هر حرف را، در هر جا، با هر گروه و در هر شرایط باید گفت؟ شناخت این نكته و رمز و راز كه در كجا و با كه، چه سخنی و با چه لحنی و به چه مقدار باید گفت، چیزی است كه در علوم ادبی به آن «بلاغت» گفته میشود، یعنی مراعات مقتضای حال! مثلا در مجلس عزا و ختم، شوخی كردن، یا در محفل جشن، سفره دل و غم و غصه را باز كردن، یا با كسی كه كم حوصله استبه جر و بحث نشستن، یا نزد دانای فرزانهای، پرحرفی كردن و توضیح واضحات دادن، یا با آدم ناشناس و غریبه، اسرار را در میان گذاشتن و ... همه اینها البته هر كدام به نوعی نشانه «موقع نشناسی» است و این، یعنی پاشیدن بذر در زمین شوره زار، یا آب دادن به درختخشكیده . باز هم كلام امام علی (علیه السلام): «لا تتكلمن اذا لم تجد للكلام موقعا» (3) اگر زمینه و جای سخن نیافتی، حرف مزن . گروهی «خجالتی» اند .شرم و حیا نسبتبه كارهای زشت و گناه، بسیار مقدس و خوب است . اما در مورد كارهای شایسته و حرفهای خوب و سؤالهای مفید وپاسخهای لازم و اعتراضهای تكلیفی، نه تنها خوب نیست، بلكه عامل عقب ماندن و مانع خیر و سبب محرومیت است . ریشه این خجالت، یا تربیتخانوادگی و نوع تربیت است، یا احساس حقارت و كمبود است، یا ترس از ریخته شدن آبروست، یا نداشتن تمرین قبلی است، یا هر عامل دیگر . باید این مشكل را به نحوی حل كرد . داشتن اعتماد به نفس و دل به دریا زدن و سد را شكستن، موفقیتهای بعدی را در پی دارد . سختی در همان «نوبت اول» است . پس، باید تمرین كرد . هر چند سخت است، ولی با اقدام، آن هراس درونی فرو میریزد و تمرین، سبب میشود كه مثلا حرف زدن در جمع یا سؤال در كلاس یا خواندن متنی در یك مراسم یا كنفرانس دادن در حضور دیگران و ... برای انسان عادی شود . آنچه گذشت، نكاتی چند درباره «كلام» بود . یقینا اینها همه مطالب نیست . نه همه مشكلات مطرح شد، نه همه راه حلها . خوب است كتابهایی كه در زمینه «فن خطابه» و «آیین سخنرانی» و «روش سخنوری» و ... نگاشته شده است، بیشتر و دقیقتر مطالعه شود، چرا كه در آنها رهنمودهای عملی بیشتری برای موفقیت در این زمینه وجود دارد . حرف زدن، این كار به ظاهر ساده كه همگان با آن سر و كار داریم، آن هم از صبح تا شب، در خانه و بیرون، با آشنا و ناآشنا، برای خود فوت و فن خاص دارد . آموختنش هم لازم و مفید نیست . بی جهت نیست كه غربیها درباره «آیین سخنرانی» كتاب مینویسند و شرقیها در زمینه «فن خطابه» دستبه تالیف میزنند . از این روش سود بجوییم تا كلام، پل ارتباطی ما و دیگران شود . پینوشتها: 1 . غررالحكم (چاپ دانشگاه)، ج2، ص 266 . 2 . همان، ج 6، ص 281 . 3 . همان، ج 6، ص 264 .
#اجتماعی#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 2038]