تور لحظه آخری
امروز : سه شنبه ، 4 دی 1403    احادیث و روایات:  
سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون شرکت ها

تبلیغات

تبلیغات متنی

صرافی ارکی چنج

صرافی rkchange

سایبان ماشین

دزدگیر منزل

اجاره سند در شیراز

قیمت فنس

armanekasbokar

armanetejarat

صندوق تضمین

Future Innovate Tech

پی جو مشاغل برتر شیراز

خرید یخچال خارجی

موسسه خیریه

واردات از چین

حمية السكري النوع الثاني

ناب مووی

دانلود فیلم

بانک کتاب

دریافت دیه موتورسیکلت از بیمه

طراحی سایت تهران سایت

irspeedy

درج اگهی ویژه

تعمیرات مک بوک

دانلود فیلم هندی

قیمت فرش

درب فریم لس

خرید بلیط هواپیما

بلیط اتوبوس پایانه

تعمیرات پکیج کرج

لیست قیمت گوشی شیائومی

خرید فالوور

پوستر آنلاین

بهترین وکیل کرج

بهترین وکیل تهران

خرید از چین

خرید از چین

تجهیزات کافی شاپ

ساختمان پزشکان

کاشت ابرو طبیعی و‌ سریع

قیمت بالابر هیدرولیکی

قیمت بالابر هیدرولیکی

قیمت بالابر هیدرولیکی

لوله و اتصالات آذین

قرص گلوریا

نمایندگی دوو در کرج

رفع تاری و تشخیص پلاک

پرگابالین

دوره آموزش باریستا

مهاجرت به آلمان

بهترین قالیشویی تهران

بورس کارتریج پرینتر در تهران

تشریفات روناک

نوار اخطار زرد رنگ

ثبت شرکت فوری

تابلو برق

خودارزیابی چیست

فروشگاه مخازن پلی اتیلن

قیمت و خرید تخت برقی پزشکی

کلینیک زخم تهران

خرید بیت کوین

خرید شب یلدا

پرچم تشریفات با کیفیت بالا و قیمت ارزان

کاشت ابرو طبیعی

پرواز از نگاه دکتر ماکان آریا پارسا

پارتیشن شیشه ای

اقامت یونان

خرید غذای گربه

رزرو هتل خارجی

تولید کننده تخت زیبایی

مشاوره تخصصی تولید محتوا

 






آمار وبسایت

 تعداد کل بازدیدها : 1843818301




هواشناسی

نرخ طلا سکه و  ارز

قیمت خودرو

فال حافظ

تعبیر خواب

فال انبیاء

متن قرآن



اضافه به علاقمنديها ارسال اين مطلب به دوستان آرشيو تمام مطالب
archive  refresh

«خودی‏» و «غیرخودی‏» در سیره امام علی علیه السلام (2)


واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
«خودی‏» و «غیرخودی‏» در سیره امام علی علیه السلام (2)
«خودی‏» و «غیرخودی‏» در سیره امام علی علیه السلام (2) نويسنده: سیدحسین شفیعی دارابیمنبع:فصلنامه معرفت چكیده: از زمان طرح مساله «خودی‏» و «غیرخودی‏» از سوی رهبر فرزانه انقلاب، ادبیات جدیدی در این زمینه گشوده و واكنش‏ها و موضع‏گیری‏های گوناگونی رخ نموده برخی از سر تعصب و بدون تامل در منابع دینی و همانند دیگر عرصه‏ها با حالتی شتاب‏آلود به موضع‏گیری منفی پرداخته، برخی نیز با دیدی مثبت‏به مساله نگریسته و ابعاد گوناگون آن را كشف و طرح نمودند. این مقاله كه نیم نگاهی به این موضوع دارد، در قسمت نخست آن، معنا و مفهوم خودی و غیرخودی، معیارهای آن مورد بحث و كنكاش قرار گرفت، در همین قسمت نیز بستر مقوله خودی و غیرخودی در آیات و روایات، دسته‏بندی این مفهوم را در منابع دینی و سیره امام علی علیه السلام پی می‏جوییم. د - بستر مقوله «خودی‏» و «غیرخودی‏» با پذیرش ضرورت دسته‏بندی افراد وجوامع به «خودی‏» و «غیرخودی‏» و اثبات مشروعیت آن در آیات و روایات، این سؤال مطرح می‏شود كه زمینه عینی و مجرای عملی این گزاره اجتماعی كجاست؟ به دیگر سخن، بستر مناسب برای دسته‏بندی اشخاص و احزاب به دو طیف «خودی‏» و «غیرخودی‏» چیست؟ آیا «شهروند» و «غیرشهروند» بودن را باید در این زمینه مد نظر قرار داد یا گرایش‏ها و جریانات سیاسی و عملكردها و رفتارهای شخصی و گروهی را؟ گفته‏ها و نوشته‏های برخی از منكران و مخالفان این مرزبندی چنین می‏نماید كه در این بحث‏به خطا رفته و دچار اشتباه گردیده‏اند; زیرا چنین پنداشته‏اند كه مرزبندی صحیح همان «شهروند» و «غیرشهروند» بودن و یا مقوله‏هایی شبیه به آن است. همین خطا نیز موجب گردیده كه آنان مشروعیت این مرزبندی را انكار نمایند; چون معتقدند: همگان شهروند محسوب می‏شوند و قبول هرگونه مرزبندی دیگری موجب تضییع حقوق شهروندان خواهد شد، در صورتی‏كه اگر آنان به درستی می‏اندیشیدند، به چنین پنداری روی نمی‏آوردند; زیرا هر كس به مشروعیت طرح «خودی‏» و «غیرخودی‏» معتقد باشد، بر این باور است كه مناسب‏ترین مرزبندی حیطه جریانات سیاسی و موضع‏گیری‏ها و عملكرد اشخاص و گروه‏هاست، نه مقوله شهروند و غیرشهروند و یا سایر مقوله‏ها. مستند این سخن، مضمون روشن و گویای آیات و روایات فراوان مرتبط با این بحث می‏باشد; زیرا آنچه در این دسته از آیات و روایات مورد توجه قرار گرفته چیزی جز اعمال و رفتار انسان‏ها نیست. بخشی از مستندات عبارت است از: 1- آیات قرآنی الف. ب. «و آن‏ها كه ایمان آوردند و هجرت نمودند و در راه خدا جهاد كردند و آن‏ها كه پناه دادند و یاری نمودند، آنان مؤمنان حقیقی‏اند; برای آن‏ها آمرزش (و رحمت‏خدا) و روزی شایسته‏ای است. و كسانی كه بعدا ایمان آوردند و هجرت كردند و با شما جهاد نمودند، از شما هستند. . . . » (انفال: 74 و 75) ج. «و كسی كه خدا و پیامبر را اطاعت كند، هم‏نشین كسانی خواهد بود كه خدا نعمت‏خود را بر آنان تمام كرده; از پیامبران و صدیقان و شهدا و صالحان و آن‏ها رفقای خوبی هستند. » (نساء: 69) د. ه. «ای اهل ایمان، از غیر هم‏دینان خود دوست صمیمی هم‏راز نگیرید; چه آن‏كه آن‏ها از هرگونه شر و فسادی درباره شما ذره‏ای كوتاهی نمی‏كنند، آن‏ها دوست دارند شما در رنج‏باشید، (نشانه‏های) دشمنی از دهان آن‏ها آشكار است (1) و آنچه در دل پنهان دارند از آن هم مهم‏تر است. ما آیات (و راه‏های پیش‏گیری از شر آن‏ها) را برای شما بیان كرده‏ایم، اگر اندیشه كنید. شما آن‏ها را دوست دارید، اما آن‏ها شما را دوست ندارند، در حالی كه شما به همه كتاب‏های آسمانی ایمان دارید (اما آن‏ها به كتاب آسمانی شما ایمان ندارند) و هنگامی كه شما را ملاقات می‏كنند (به دروغ) می‏گویند: ایمان آورده‏ایم، اما هنگامی كه تنها می‏شوند، از شدت خشم بر شما، سرانگشتان خود را به دندان می‏گزند. بگو: بمیرید با همین خشمی كه دارید. خدا از (اسرار) درون سینه‏ها آگاه است. » (آل عمران: 118 و 119) و. ز. «به درستی‏كه منافقان را در جهنم پست‏ترین درجه است و برای آنان هرگز یاوری نخواهی یافت، مگر آن‏ها كه توبه نموده و تباه‏كاری خود را اصلاح كردند و به دین خدا درآویختند و دین خود را برای‏خدا خالص گردانیدند. پس‏آن‏ها با مؤمنان هستند. » (نساء: 6-145) (2) 2- روایات با تتبع در متون روایی و كتب حدیثی نیز به اخبار و روایات فراوانی برمی‏خوریم كه همانند آیات شریفه قرآنی، از عملكردهای اشخاص و احزاب و رفتارهای فردی و گروهی و گرایش‏های فكری و سیاسی آن‏ها به عنوان بستری مناسب برای مقوله «خودی‏» و «غیرخودی‏» خبر می‏دهند. در این بخش، نمونه‏هایی از این دسته از روایات ذكر می‏گردد: الف. ابوحمزه ثمالی (3) می‏گوید: روزی در محضر امام باقر علیه السلام بودیم كه سعد بن عبدالملك (از فرزندان عبدالعزیز بن مروان) وارد شد. ناگهان سعد همانند زن فرزند از دست داده شروع به گریستن كرد. امام علیه السلام به وی فرمودند: «ای سعد، چه چیزی تو را به گریه واداشت؟ » او در پاسخ عرض كرد: «چرا گریه نكنم، با این كه من از ریشه درخت نفرین شده در قرآن هستم (یعنی اموی به شمار می‏آیم) ؟ امام علیه السلام فرمود: «تو از آنان نیستی، بلكه اموی‏ای هستی كه جزء ما اهل بیت‏شده‏ای. آیا این سخن خداوند را كه از ابراهیم علیه السلام نقل می‏كند، نشنیده‏ای: «هر كس از من پیروی كند، بی‏گمان او از من است‏» (4) در برخی از نقل‏ها آمده است كه امام باقر علیه السلام از سعد با لقب «سعد الخیر» یاد می‏نمودند. (5) در نامه‏هایی كه خطاب به وی نگاشته‏اند، این لقب مشهود است. طبق نقل محدث كلینی، در یكی از نامه‏ها، حضرت از او با عنوان «برادر» یاد كرده‏اند. ؟ (6) ب. آن‏گاه كه ابوصباح كنانی (7) به امام صادق علیه السلام عرضه داشت: درباره شما از مردم چه ببینیم (چه زخم زبان‏ها بشنویم! ) ، امام علیه السلام فرمودند: «مگر درباره من از مردم چه می‏بینی؟ » ابوصباح پاسخ داد: «هرگاه میان من و مردی سخنی درمی‏گیرد، به من می‏گوید: «جعفری خبیث‏» ! امام صادق علیه السلام پرسیدند: «شما را به من سرزنش می‏كنند؟ » او پاسخ داد: آری. امام صادق علیه السلام فرمودند: «به خدا سوگند، از میان شما، چه‏قدر تعداد كسانی كه از جعفر پیروی می‏كنند كم است! صحابی من تنها كسی است كه ورعش شدید باشد و برای خالقش عمل كند و به ثواب او امیدوار باشد. این‏ها اصحاب منند. » (8) ج. در خبر دیگری نیز از امام صادق علیه السلام نقل است: «آن كه با زبان، از ما طرف‏داری می‏كند ولی سیره‏اش با رفتار ما سازگار نیست، شیعه ما به شمار نمی‏آید. شیعیان ما كسانی هستند كه در زبان و دل موافق ما و در اعمال و رفتارشان دنباله‏رو ما باشند. اینان شیعیان ما هستند. » (9) مقام معظم رهبری با الهام از مضامین بلند و گویای این سلسله از آیات و روایات فرمودند: «گفته‏می‏شود: "خودی" و "غیرخودی". حالا"خودی" و "غیرخودی" داریم یا نداریم؟ اگر بخواهیم‏ملت راحساب كنیم، نه، آحاد ملت همه خودی‏اند، اما جریانات سیاسی، بلی، جریان "خودی" داریم و جریان "غیرخودی"داریم. » (10) بر این اساس، هر فرد یا گروهی به لحاظ آن‏كه عضوی از ملت است و «شهروند» محسوب می‏شود، نه تنها بیگانه و غریبه به حساب نمی‏آید، بلكه صاحب حق و حقوقی می‏باشد; به گونه‏ای كه زمامداران حكومتی نیز موظفند در جهت‏حفظ حقوق او تلاش كنند و از در رحمت و لطف با وی برخورد نمایند. از همین روست كه امیرمؤمنان علیه السلام در عهدنامه معروف «مالك‏اشتر» ، خطاب به این شخصیت والای حكومتی‏اش چنین آورده است: «قلب خویش را نسبت‏به ملت‏خود مملو از رحمت و محبت و لطف كن و همچون حیوان درنده‏ای نسبت‏به آنان مباش كه خوردن آنان را غنیمت‏شماری; زیرا این‏ها دو گروه بیش نیستند: یا برادران دینی تواند و یا انسان‏هایی همچون تو. » (11) ناگفته نماند كه لزوم چنین برخورد شایسته‏ای موجب نمی‏شود كه مرز بین خوب‏كاری وبدكاری را نادیده بگیریم و همگان را صالح فرض كنیم و از این طریق، دسته‏بندی اشخاص و احزاب را به «خودی‏» و «غیرخودی‏» نادرست‏بدانیم; چه آن‏كه در فراز دیگری از همین نامه امیرمؤمنان علیه السلام می‏خوانیم: «هرگز نباید افراد نیكوكار و بدكار در نظرت مساوی باشند; زیرا این كار سبب می‏شود كه افراد نیكوكار در نیكی‏هایشان بی‏رغبت‏شوند و بدكاران در عمل بدشان تشویق گردند; هر كدام از این‏ها را مطابق كارشان پاداش ده. » (12) با لحاظمضمون‏مجموعه‏آیات و اخبار مذكور در این بخش از گفتار و مشابه آن‏ها، می‏توان گفت: تنها بستر مناسب برای عینیت‏یافتن‏مقوله «خودی‏» و «غیرخودی‏» ، جریانات سیاسی و عملكرد اشخاص و احزاب و نوع گرایش‏ها و معتقدات فكری و فرهنگی آنان می‏باشد و چیز دیگری شایستگی چنین مرزبندی را ندارد. ه. دسته‏بندی «خودی‏» ها و «غیرخودی‏» ها
«خودی‏» و «غیرخودی‏» در سیره امام علی علیه السلام (2)
اگر تنها بستر مناسب برای مقوله «خودی‏» و «غیرخودی‏» ، گرایشات‏و موضع‏گیری‏های سیاسی اشخاص و احزاب و عملكردها و رفتارهای فردی و گروهی آنان است نمی‏توان‏همه‏خودی‏هاوتمامی‏غیرخودی‏ها را مساوی و با هم برابر دانست، بلكه به هر یك از این‏ها از لحاظ گرایشی و رفتاری طیف وسیعی را تشكیل می‏دهند. بر این اساس، در ادامه این نوشتار، ابتدا دسته‏بندی «خودی‏» هاوسپس «غیرخودی‏» ها ذكر می‏شود: 1- دسته‏بندی «خودی‏»ها به یك اعتبار، می‏توان «خودی‏» ها را به چند دسته تقسیم نمود: (13) الف. خودی‏های مدافع حق و ثابت: با دقت در احوال و اعمال معتقدان به ادیان آسمانی و یاران انبیای الهی و امامان معصوم‏علیهم السلام، به چهره‏های ممتاز و والای فراوانی برمی‏خوریم كه به هیچ قیمتی از صف «خودی‏» ها جدا نگردیدند و نه تنها هیچ یك از شگردهای اعمال شده از سوی «غیرخودی‏» ها نتوانست آن‏ها را از پای درآورد و فریبشان دهد، بلكه به عكس موجب تقویت ایمانشان گردید و در نتیجه، در طریق ایمان و عقیده و در عمل به دستورات دینی، ثابت و استوار ماندند و با تمام وجود به دفاع از حق پرداختند. در آیات شریفه قرآن‏وروایات‏معصومان‏علیهم السلام، از اوصاف چنین چهره‏هایی ارزشمند خبر داده شده است. به عنوان نمونه، برخی از آن‏ها ذكر می‏گردد: 1. آیات قرآنی: - «مؤمنان فقط كسانی هستند كه هرگاه نام خدا برده شود، دل‏هاشان ترسان می‏گردد و هنگامی كه آیات او بر آن‏ها خوانده می‏شود، ایمانشان فزون‏تر می‏گردد و تنها بر پروردگارشان توكل دارند; آن‏ها كه نماز را برپا می‏دارند و از آنچه روزیشان كرده‏ایم انفاق می‏كنند. (آری) مؤمنان حقیقی آن‏ها هستند. برای آنان درجاتی (مهم) نزد پروردگارشان است و برای آن‏ها آمرزش و روزی بی‏نقص و عیبی است. » (انفال: 2 - 4) - «و آن‏ها كه ایمان آوردند و هجرت نمودند و در راه خدا جهاد كردند، و آن‏ها كه پناه دادند و یاری نمودند، آنان مؤمنان حقیقی‏اند. برای آن‏ها آمرزش (و رحمت‏خدا) وروزی شایسته‏ای‏است. » (انفال: 74) - «در میان مؤمنان مردانی هستند كه بر سر عهدی كه با خدا بستند، صادقانه ایستاده‏اند; بعضی پیمان خود را به آخر بردند (و در راه او شربت‏شهادت نوشیدند) و بعضی دیگر در انتظارند و هرگز تغییر و تبدیلی در عهد و پیمان خود ندادند. » (احزاب: 23) پروردگار كریم در آیات ذیل نیز از آنان تمجید نموده و ویژگی‏های آنان را ذكر كرده است: غافر: 28 / قصص: 2 / یس: 20. 2. روایات: - علی علیه السلام: «اگر با این شمشیرم بر بینی مؤمن بزنم كه مرا دشمن بدارد، دشمن نخواهد داشت. » (14) - امام صادق علیه السلام: «مؤمن در امر دینش، از كوه محكم و استوار سخت‏تر است; زیرا از كوه گاهی تراشیده می‏شود، ولی كسی قدرت ندارد چیزی از دین مؤمن را از او جدا كند و این بدان روست كه مؤمن نسبت‏به دینش بخل می‏ورزد (و راضی نمی‏شود كه مصرف گردد) و نیز نسبت‏به آن حریص است. » (15) - امام صادق علیه السلام: «به درستی كه انسان مؤمن از پاره‏های آهن محكم‏تر است; زیرا پاره‏های آهن پس از آن‏كه درون آتش قرار گیرد تغییر پیدا می‏كند، ولی انسان مؤمن اگر كشته شود سپس زنده گردد و مجددا كشته شود، قلبش تغییر پیدا نخواهد كرد. » (16) با بررسی احوال اصحاب و یاران پیامبرصلی الله علیه وآله و امامان معصوم‏علیهم السلام، شخصیت‏های فراوانی همچون اباذر، سلمان، مقداد، عمار یاسر، بلال، رشید هجری، كمیل، مالك اشتر و صدها نفر دیگر را می‏یابیم كه می‏توان در این زمینه، از آن‏ها یاد كرد; شخصیت‏هایی كه مرگ و شهادت آنان موجب فزونی غم پیامبرصلی الله علیه وآله و امامان معصوم‏علیهم السلام گردید. (17) در كتب روایی و متون دینی، گفته‏های فراوانی از خاندان آل عصمت‏علیهم السلام بر جای مانده است كه همه آن‏ها حكایت از به سوگ نشستن آن بزرگواران در فقدان یاران خاصشان دارد. از میان همه آن‏ها، به ذكر فرازی از خطبه امیرمؤمنان‏علیه السلام بسنده می‏شود. آن بزرگوار فرمودند: «كجا هستند برادران من; همان‏ها كه سواره به راه می‏افتادند و در راه حق قدم برمی‏داشتند. كجاست عمار؟ كجاست ابن تیهان و كجاست ذوالشهادتین؟ و كجایند مانند آنان از برادرانشان كه پیمان بر جان‏بازی بستند و سرهای آن‏ها برای ستمگران فرستاده شد؟ ! » آن‏گاه دست‏بر محاسن شریف كشیدند و مدتی طولانی گریستند. پس از آن فرمودند: «آه، بر برادرانم;همان‏ها كه‏قرآن‏را تلاوت می‏كردند و به كار می‏بستند، در فرایض دقت می‏كردند; و آن را به پای می‏داشتند، سنت‏ها را زنده‏و بدعت‏ها رامی‏میراندند، دعوت به جهاد را می‏پذیرفتند و به رهبر خود اطمینان داشتند و صمیمانه از او پیروی می‏كردند! » (18) تذكر این نكته ضروری است كه اگرچه تعداد این دسته از مؤمنان ( خودی‏های مدافع حق و استوار در این راه) اندكند، ولی نباید چنین چیزی موجب اضطراب روحی و ترس در دل گردد; چنان كه در كلام امیرمؤمنان علیه السلام می‏خوانیم: «ای مردم، در طریق هدایت، از كمی نفرات وحشت نكنید. » (19) همچنان كه خود آن بزرگوار این‏گونه بود. در فرازی از نامه آن حضرت به عثمان بن حنیف آمده است: «به خدا سوگند، اگر عرب برای نبرد با من پشت‏به پشت‏یكدیگر بدهد، من به این نبرد پشت نمی‏كنم و اگر فرصت دست دهد كه بتوانم آن را مهار كنم به سرعت‏به سوی آنان خواهم شتافت. و به زودی تلاش خواهم كرد كه زمین را از این شخص وارونه و این جسم كج‏اندیش (معاویه) پاك سازم تا سنگ و شن از میان‏دانه‏هاخارج شود. » (20) از این‏جا معلوم می‏شود كه پافشاری و دفاع از حق، یكی از ملاك‏های پذیرش «خودی‏» و «غیرخودی‏» است. ب - خودی‏های غیرمدافع حق و بی‏تفاوت در برابر دشمن: دسته دیگری از «خودی‏» ها كسانی هستند كه می‏توان از آنان با عنوان «خودی‏های غیرمدافع حق و بی‏تفاوت در برابر دشمن‏» یاد نمود; یعنی كسانی كه به لحاظ نظری و اعتقادی، به آموزه‏های وحیانی معتقد می‏باشند و به لحاظ عملی نیز كم و بیش به امور عبادی و اخلاقی و غیره پای بند هستند، ولی در قبال تلاش‏های بی‏وقفه «غیرخودی‏های معاند» بی‏تفاوتند و با مشاهده هجمه آنان به اساس دین و آرمان‏های دینی، هیچ‏گونه واكنشی از خود نشان نمی‏دهند و مسؤولیتی احساس نمی‏كنند. در منابع وحیانی، اتخاذ چنین شیوه‏ای ناپسند مورد مذمت قرار گرفته است: «چرا در راه خدا جهاد نمی‏كنید، در صورتی كه جمعی ناتوان از مرد و زن و كودك شما، كه در مكه اسیر و در بند ظلم كفارند آن‏ها دایم می‏گویند: بار خدایا، ما را از این شهری كه مردمش‏ستمكارندبیرون‏آور وازجانب‏خود برای ما صاحب اختیار قرار ده و برای ما از جانب خود یاوری بفرست. » (نساء: 75) این آیه شریفه و دیگر آیات مشابه آن این پیام را به ما ابلاغ می‏كند كه در فرهنگ دینی، بی‏تفاوتی و عدم احساس مسؤولیت و تساهل در قبال مشكلات اجتماعی و به خطر افتادن اساس دین معنا ندارد. از این‏رو، در كلام نورانی امیرمؤمنان علیه السلام آمده است: «از خداوند در مورد حقوق بندگانش و نسبت‏به شهرها بترسید; زیرا شما مسؤول هستید، حتی نسبت‏به بقعه‏ها و چهارپایان. » (21) سعی فراوان پیامبر صلی الله علیه وآله و امامان معصوم‏علیهم السلام بر این بوده است كه اشخاص را نسبت‏به مسؤولیت‏های اجتماعی‏شان آگاه سازند و از الت‏بی‏تفاوتی بیرون آورند. از این‏رو، می‏بینیم امیرمؤمنان علیه السلام خودی‏هایی را كه در قبال توطئه‏های دشمن موضع مشخصی نگرفته و به مقابله با هجمه‏های دشمن برنخاسته‏اند مورد مذمت قرار داده، خطاب به آنان می‏فرماید: «شگفتا! شگفتا! به خدا سوگند. این حقیقت قلب انسان را می‏میراند و غم و اندوه می‏آفریند كه آن‏ها در مسیر باطل خود این چنین متحدند و شما در راه حق، این‏چنین پراكنده و متفرق! روی شما زشت‏باد و همواره غم و غصه قرینتان كه هدف حملات دشمن قرار گرفته‏اید، پی در پی به شما حمله می‏كنند و شما به حمله متقابل دست نمی‏زنید; با شما می‏جنگند و شما نمی‏جنگید; این‏گونه معصیت‏خدا می‏شود و شما (با عمل خود) به‏آن رضایت می‏دهید. » (22) آن‏گاه كه ضحاك بن قیس (دوست معاویه) بر حجاج خانه خدا حمله برد، امام علی علیه السلام خودی‏های بی‏تفاوت و سست پیشه را مورد سرزنش قرار داد و خطاب به آنان فرمود: «ای مردمی كه بدن‏هایتان جمع و افكار و خواسته‏های شما پراكنده است، سخنان داغ شما سنگ‏های سخت را درهم می‏شكند، ولی اعمال سستتان دشمنانتان را به طمع می‏اندازد. اما هنگام جنگ فریاد می‏زنید: ای جنگ، از ما دور شو! . . . شما كه از خانه خود دفاع نمی‏كنید، چگونه می‏توانید از خانه دیگران دفاع كنید؟ همراه كدام امام و پیشوا پس از من به جهاد خواهید رفت؟ ! . . . سوگند به خدا، به آن‏جا رسیده‏ام كه گفتارتان را تصدیق نمی‏كنم و به یاری‏تان امید ندارم و دشمنان را به وسیله شما تهدید نمی‏كنم. چه دردی دارید؟ دوای شما چیست؟ طب شما كدام است؟ آن‏ها هم مردانی همچون شما هستند؟ ! (چرا آن‏ها این همه پایدارند و شما این قدر سست) آیا سزاوار است‏بگویید و عمل نكنید؟ (23) شاید بتوان گفت: علت تلاش امیرمؤمنان علیه السلام برای‏توجه‏دادن اشخاص به مسؤولیت‏ها این بوده كه نتیجه بی‏تفاوتی در قبال توطئه‏های دشمن و عدم دفاع از حق، راضی بودن به كار دشمن است كه در كتب روایی ما، از چنین خصیصه‏ای‏بسیار مذمت‏شده‏است، دربرخی‏ازاین‏روایات آمده: علی علیه السلام: «آن كه به كار جمعیتی راضی باشد همچون كسی است كه در آن كار دخالت دارد. » (24) در هر حال، بی‏تفاوتی اشخاص در قبال حق‏پرستان و باطل‏پیشه‏گان مورد نهی و مذمت امیرمؤمنان علیه السلام است. در كلمات قصار نهج‏البلاغه می‏خوانیم: آن‏گاه كه حارث بن حوط از ستیز با آتش افروزان در جنگ جمل خودداری ورزید و به حضرتش عرض كرد: من همراه با سعید و عبدالله بن عمر، از حضور در صحنه نبرد كناره می‏گیرم، آن بزرگوار خطاب به وی فرمود: «سعید و عبدالله بن عمر نه حق را یاری كردند و نه با باطل درگیر شدند. » (25) حضرت با این گفتار به حارث فهماندند كه پیوستن به جمع این دو نفر، كار پسندیده‏ای نیست; بی‏تفاوتی در برابر حق و باطل مذموم است. ج. خودی‏های فریب‏خورده:
«خودی‏» و «غیرخودی‏» در سیره امام علی علیه السلام (2)
«از متون تاریخی و بررسی احوال و اعمال اشخاص و احزاب این نتیجه به دست می‏آید كه در بین یاران انبیای الهی‏علیهم السلام و اصحاب امامان معصوم‏علیهم السلام چهره‏های زیادی دچار لغزش گردیده، فریب ترفندهای دشمن را خوردند و مجذوب شگردهای استعماری بیگانگان گشتند. در نتیجه، از حلقه «خودی‏» ها خارج شدند و به صف «غیرخودی‏» ها پیوستند، برای نمونه، تنها از دو چهره سرشناس در تاریخ اسلام، كه دچار فرجامی بد گردیدند، یاد می‏شود: 1- طلحة بن عبیدالله‏» : وی اهل مكه و از طایفه قریش و از قبیله بنی تیم بود; كسی كه رسول اكرم‏صلی الله علیه وآله در جنگ احد با عنوان «طلحه الخیر» و در یوم العسرة با لقب «طلحة الفیاض‏» و در جنگ حنین با وصف «طلحة الجود» از او یاد نمودند. (26) امیرمؤمنان علیه السلام نیز از «سخاوت او خبر دادند. » (27) طلحة جزو اولین چهره‏هایی است كه به اسلام گروید و بدین‏روی، مورد مؤاخذه نوفل بن خویلد قرار گرفت و دست و پایش را ریسمان بستند. (28) پس از مهاجرت طلحة به مدینه، رسول اكرم‏صلی الله علیه وآله بین او و صحابی معروف (ابوایوب انصاری) عقد اخوت منعقد ساختند. (29) وی در ماجرای مهم تاریخی «بیعت رضوان‏» (بیعت‏شجره) (30) حضور داشت. (31) او در دوره خلافت عثمان، از سرسخت‏ترین دشمنان خلیفه محسوب می‏شد. (32) وی شدیدا مخالف عثمان بود; به گونه‏ای كه برخی گفته‏اند: یكی از اشخاص مؤثر در كشته شدن خلیفه سوم محسوب می‏شود. ابن ابی الحدید می‏گوید: «هنگامی كه عثمان در حصر طلحه و هم‏راهانش قرار گرفته بود، علی علیه السلام هر چند به طلحه اصرار نمود كه عثمان را آزاد كند، قبول نكرد و گفت: تا وقتی كه افراد بنی امیه را مجازات نكند، ممكن نیست. » (33) او پس از كشته شدن‏عثمان، در جهت‏شكل‏گیری‏حكومت علی علیه السلام وبسیج مردم‏برای‏بیعت‏باآن حضرت تلاش نمود و هم‏راه با سایر مردم، برای بیعت‏با آن بزرگوار به خانه حضرتش هجوم آورد. طبق نقل مورخان، طلحه‏اولین كسی بود كه با علی علیه السلام بیعت نمود. (34) اما همین شخص پس از آن‏كه متوجه گردید امیرمؤمنان علیه السلام عرصه را برای خودسری‏های او و هم‏فكرانش خالی نگذاشته است و آنان نمی‏توانند در كنار حكومت آن بزرگوار، به اهداف خود دست‏یابند، (35) مخالفت‏با حضرت را در پیش گرفتند و باب معاندت و دشمنی را به روی خود گشودند. ابتدا به بهانه زیارت عمره، به همراه زبیر از مدینه خارج‏گشت (36) سپس هم‏گام‏با معاویه (سردمدار غیرخودی‏های معاند) و عایشه و برخی دیگر، قتل عثمان را به حضرت علی‏علیه السلام‏نسبت داد (37) و در كنار مدعیان دروغین دفاع از مظلومیت‏خلیفه سوم قرار گرفت و بیعت‏با علی علیه السلام را نقض نمود و حتی آن را انكار كرد. (38) او به كمك هم‏فكرانش، اولین جنگ را علیه علی بن ابی‏طالب علیه السلام به راه انداخته و سرانجام‏به جرم آن‏كه‏كشنده عثمان‏بود به‏دست مروان به قتل رسید. (39) ناگفته نماند: علی بن ابی‏طالب علیه السلام از این فرجام بدی كه دامنگیر طلحه گردید، متاثر شدند و به هم‏راه یارانش بر كشته او گریستند و فرمودند: «ای‏كاش بیست‏سال قبل مرده بودم و شاهد چنین صحنه‏ای نبودم. » (40) این حزن و اندوه و گریه امام علیه السلام حكایت از آن دارد كه آن بزرگوار از فریبی كه دامنگیر طلحه گردیده بود و موجب گشت تا وی از صف خودی‏ها كناره گیرد و به غیرخودی‏ها بپیوندد و با چنین وضع خفت‏باری كشته شود، سخت ناراحت‏بودند; چه‏آن‏كه دوست نداشتندكسی همچون «طلحه‏» با آن همه سوابق درخشان به چنین عاقبتی ناپسند دچار گردد. 2- زبیر بن عوام: وی برادرزاده حضرت خدیجه علیها السلام و پسر عمه رسول خداصلی الله علیه وآله و امیرمؤمنان علیه السلام بود. (41) زبیر در سن 12 یا 15 و یا 16 و یا 18 سالگی چهارمین و یا پنجمین نفری بود كه به اسلام روی آورد و آن را پذیرفت و در زمره مسلمانان نخستین قرار گرفت. (42) او در دو هجرت مسلمانان به حبشه حضور داشته و هم‏راه با سایران به مدینه هجرت نمود. رسول اكرم صلی الله علیه وآله بین او و عبدالله بن مسعود عقد برادری منعقد ساختند. (43) وی در تمام جنگ‏های زمان پیامبرصلی الله علیه وآله‏حضورداشت. (44) یكی‏ازپرچم‏های سه‏گانه مسلمانان در ماجرای فتح مكه، در دست او بود. (45) به شهادت در راه خدا و شهدای اسلام عشق می‏ورزید. ابن سعد در طبقات آورده است: وی به امید این‏كه فرزندانش‏به‏درجه‏شهادت‏نایل آیند، اسامی نه تن از شهدای بزرگوار صدر اسلام را برای نه تن از فرزندان پسر خویش برگزید. (46) طبق گفته برخی از مورخان، زبیر اولین كسی است كه در دفاع از اسلام شمشیر كشید و به دفاع از رسول اكرم صلی الله علیه وآله پرداخت. (47) خودش در جریان جنگ جمل به فرزندش می‏گفت: «هیچ عضوی از بدن من نیست، جز آن‏كه هم‏راه با پیامبر صلی الله علیه وآله مجروح گردیده است. » (48) وی یكی‏ازچهارنفری است‏كه‏ازآنان بالقب «مدافعان اسلام‏» یاد می‏شود. (49) همچنین وی یكی از چهار نفری است كه پس از رحلت رسول اكرم صلی الله علیه وآله به دعوت علی علیه السلام برای استیفای حق غصب شده‏اش پاسخ مثبت دادند. از سلمان فارسی نقل شده است: «زبیر در یاری رساندن به امیرمؤمنان علیه السلام از همه ما آگاه‏تر بود. » (50) او در ماجرای شورای انتخاب خلیفه، از حق خویش به نفع علی علیه السلام صرف نظر نمود و از آن چشم‏پوشی كرد. (51) زبیر در ماجرای شكل‏گیری حكومت امیرمؤمنان علیه السلام نیز حضوری فعال داشته و هم‏گام با دیگر اقشار مردم به خانه آن بزرگوار آمد تا با حضرتش بیعت كند. او در مراسم بیعت در «مسجدالنبی‏» صلی الله علیه وآله، پس از طلحه با علی علیه السلام بیعت نمود. (52) اما متاسفانه وی نیز همچون طلحه پس از آن‏كه دریافت كه در حكومت علی علیه السلام نمی‏تواند به مقاصد نفسانی خویش نایل آید و به لحاظ روحیات خاصش از دست‏یابی به مسؤولیت‏های حكومتی محروم است، (53) باب مخالفت‏با حضرت را به روی خود گشود و با دریافت‏نامه‏ای خاص از سوی معاویه، (54) فریب خورد و به بهانه زیارت عمره، هم‏راه با طلحه از مدینه خارج گردید. (55) در تداوم این حركت‏شوم، از نسبت دادن قتل عثمان به امام علی علیه السلام امتناع نورزید (56) و به طور آشكار، بیعت‏با امیرمؤمنان علیه السلام را انكار كرد. (57) وی به بهانه این‏كه عثمان مظلوم كشته شده است، هم‏گام با دیگر مخالفان آن حضرت، اولین شورش (جنگ جمل) راعلیه‏آن بزرگوار به راه انداخت. (58) سرانجام مردی از قبلیه «احنف بن قیس‏» به نام عمرو بن جرموز به توصیه و اشاره «احنف‏» در حالی كه زبیر در مكانی به نام «وادی السباع‏» به نماز ایستاده بود، از پشت‏سر به او حمله كرد و وی را به قتل رسانید. غلام زبیر، بدنش را در همان مكان به خاك سپرد. حضرت‏علی علیه السلام هنگامی كه از ماجرا باخبر شدند، شمشیر زبیر را در دست گرفتند و مدتی بر آن گریستند و فرمودند: «با این شمشیر چه بسیار اندوه‏ها و مشكلات كه از پیامبر صلی الله علیه وآله دفع گردید! » (59) ناگفته پیداست كه این واكنش امام علیه السلام، حكایت از دل پر درد و غم آن بزرگوار دارد. به دیگر سخن، گریه امام علیه السلام برای این بود كه چرا چهره‏ای همچون زبیر با آن همه سوابق درخشان و شمشیر زدن برای حق، باید این‏گونه منحرف شود و به مقابله با حق بپردازد؟ چرا او كه سال‏ها در كنار «خودی‏» ها قرار داشت و با «غیرخودی‏های معاند» ستیز می‏كرد، امروز از صف «خودی‏ها» ، كناره گرفته و هم‏گام و هم‏راه با «غیرخودی‏» ها گردیده است؟ ، چرا سفارش‏های پیامبر صلی الله علیه وآله را از یاد برده و مجذوب وعده‏های فریبنده سردمدار «غیرخودی‏» ها (یعنی معاویه) گشته و به نامه ارسالی این خدعه‏گر زمان دل‏سپرده و فریب‏خورده است؟ (60) البته خود حضرت از آغاز كار، از بدعاقبتی طلحه و زبیر آگاه بودند و از وقوع چنین حادثه‏ای دردناك و فرجامی بد، هم به خود آنان و هم به دیگران خبر داده بودند. (61) در این‏جاتذكر چند نكته مناسب است: اول. تعداد خودی‏های فریب‏خورده بسیار است كه به اجمال به چند مورد اشاره گردید. از دیگر مصادیق بارز آن، گروه خوارج بودند كه در خطبه 122 نهج‏البلاغه و دیگر بخش‏های آن، و در شرح نهج‏البلاغه ابن ابی الحدید، ج 19، ص 235 به این مطلب اشاره شده است. دوم. گاه ممكن است‏خروج از صف «خودی‏» ها و پیوستن به «غیرخودی‏» ها موجب گردد كه افراد و احزاب در زمره كافران قرار گیرند و از رهبران كفر محسوب شوند. در روایتی از امام صادق علیه السلام نقل شده است: «مردمی از سرزمین بصره به نزد من آمدند و در مورد طلحة و زبیر از من سؤال كردند و نظر مرا در حق آن‏ها جویا شدند، در پاسخشان گفتم: این دو نفر از جمله امامان و پیشوایان كفر بودند. » (62) د. خودی‏های مرعوب: از جمله حالات و زمینه‏های منفی در زندگی فردی و اجتماعی برخی از خودی‏ها روحیه خودباختگی و رعب و وحشت آنان در قبال ستمگران و متجاوزان است. بی‏تردید، وجود چنین روحیه‏ای در افراد، موجب می‏شود كه آنان مرعوب قدرت دشمن گردند و از ابراز مخالفت و مقابله با او سر باز زنند و فرمان الهی در جهت‏ستیز با مستكبران و غیرخودی‏های معاند (63) را نادیده بگیرند. شاهد صدق بر این مدعا این‏كه در قرآن كریم می‏خوانیم: آن‏گاه كه حضرت موسی علیه السلام برای آزادسازی سرزمین «بیت‏المقدس‏» (64) خطاب به بنی اسرائیل فرمود: «ای قوم، به سرزمین مقدسی كه خداوند برای شما مقرر داشته است، وارد شوید و به شت‏سر خود باز نگردید (و عقب‏نشینی نكنید) كه زیان‏كار خواهید شد. » (مائده: 21) ، آنان در پاسخ گفتند: «ای موسی، در آن (سرزمین) جمعیتی ستمگرند و ما هرگز وارد آن نمی‏شویم تا آن‏ها خارج شوند; اگر آن‏ها خارج شوند، ما وارد خواهیم شد. » (مائده: 22) به یقین، اگر آنان ایمانی درست‏به پروردگار داشتند، مرعوب قدرت دشمن نمی‏شدند; زیرا ایمان كامل به پروردگار اقتضا دارد كه مؤمنان از غیرخدای متعال خوفی نداشته باشند و هراسی به دل راه ندهند. (65) در آیات شریفه قرآنی آمده است: - «و از هیچ‏كس نترسید و از انتقام من (كه‏خدای قادر مطلقم) بترسید. » (مائده: 44) - (پیامبران پیشین) كسانی بودند كه رسالت‏های الهی را تبلیغ می‏كردند و (تنها) از او می‏ترسیدند و از هیچ‏كس جز خدا بیم نداشتند. (احزاب: 39) - «این سخنان شیطان است كه بدان دوستدارانش را می‏ترساند. شما مسلمانان از آن بیم و اندیشه مكنید و از من بترسید، اگر از اهل ایمان هستید. » (آل عمران: 175) - «آیا از آن‏ها كه اول بار به دشمنی و قتال با شما برخاستند بیم و اندیشه دارید و حال آن‏كه سزاوارتر آن است كه از خدا بترسید (و بس) اگر اهل ایمانید» (توبه: 13) آری، ترس از غیر پروردگار و خوف از دشمن، انسان را از ستیز با وی باز می‏دارد و موجب سلطه یابی او خواهد شد. رسول اكرم‏صلی الله علیه وآله می‏فرمایند: «اگر فرزند آدم بجز از خدا نمی‏ترسید، پروردگار كریم غیر او را بر وی مسلط نمی‏نمود. » (66) از بررسی تاریخ صحابه و یاران انبیای الهی و امامان معصوم‏علیهم السلام به این حقیقت دست می‏یابیم كه وجود خصیصه منفی «رعب‏» و «ترس‏» از دشمن در برخی از اصحاب آن بزرگواران از سویی موجب گردیده آنان از حضور مستمر در كنار آن بزرگواران محروم گردند و به غیر خودی‏ها نزدیك شوند و از سوی دیگر، سبب گشته تا دشمن قدرت پیدا كند و دین الهی در غربت‏به سر برد. (67) ه. خودی‏های رفاه‏طلب:
«خودی‏» و «غیرخودی‏» در سیره امام علی علیه السلام (2)
از جمله مسائلی كه موجب می‏گردد اشخاص و احزاب از نصرت حق و یاری نمودن حق‏پرستان سرباز زنند، رفاه‏طلبی و خوش‏گذرانی است. (68) با غور در متون تاریخی، در خواهیم یافت تعداد كسانی كه به سبب برخورداری از چنین روحیه‏ای، از ره‏روی راه حق‏طلبان بازماندند و در صف باطل پیشه‏گان قرار گرفتند و به غیرخودی‏های معاند پیوستند، فراوان است. یكی از شگردهای دشمنان در جهت جذب برخی از خودی‏ها، تقویت روحیه رفاه‏طلبی آنان و تطمیعشان است. در قرآن كریم به آیاتی برمی‏خوریم كه عامل عدم حضور برخی از مسلمانان (خودی‏ها) را در جنگ‏های زمان پیامبرصلی الله علیه وآله، آسایش‏خواهی مفرط و خوش‏گذرانی و رفاه‏طلبی معرفی نموده است. بدین‏روی، در معرفی گروهی از كسانی كه در جنگ تبوك شركت نكردند و از رسول اكرم‏صلی الله علیه وآله خواستند كه به آنان اجازه دهد تا در مدینه بمانند، می‏فرماید: - «متخلفان (از جنگ تبوك) از مخالفت‏با رسول خدا خوش‏حال شدند و كراهت داشتند كه با اموال و جان‏های خود، در راه خدا جهاد كنند; (و به یكدیگر و به مؤمنان) گفتند: در این گرما (به سوی میدان) حركت نكنید! (به آنان) بگو: آتش دوزخ از این گرم‏تر است، اگر می‏دانستند. » (توبه: 81) - «و هنگامی كه سوره‏ای نازل شود (و به آنان دستور می‏دهد) كه به خدا ایمان بیاورید و هم‏راه با پیامبرش جهاد كنید، افرادی از آن‏ها (گروه منافقان) كه توانایی دارند، از تو اجازه می‏خواهند و می‏گویند: «بگذار ما با قاعدان (آن‏ها كه از جهاد معافند) باشیم. » (توبه: 86 - 87) در میان یاران امیرمؤمنان علیه السلام با چهره‏هایی همچون مصقلة بن هبیره شیبانی (69) مواجه می‏شویم كه به دلیل وجود روحیه رفاه‏طلبی و دل‏باختگی به‏مال دنیوی، از صف لشكریان علی بن ابی‏طالب علیه السلام و «خودی‏» ها جدا گردیده و به «غیرخودی‏» معاندی همانند معاویه پیوستند. (70) گروهی دیگر نیز به دلیل برخورداری از چنین خصلت منفی ( رفاه‏طلبی) ، از حضور در عرصه جهاد و قتال در راه خدا سرباز زدند و به بهانه سرد و گرم بودن هوا و برشمردن مشكلات دیگر از حضور در میدان رزم و ستیز با دشمن امتناع ورزیدند. امیرمؤمنان علیه السلام در مذمت این طیف از اصحاب خود می‏فرماید: «آگاه باشید من شب و روز و پنهان و آشكارا شما را به مبارزه با این جمعیت (معاویه و پیروانش) دعوت كردم و گفتم: پیش از آن‏كه با شما بجنگند، با آنان نبرد كنید . . . شگفتا! شگفتا! . . . پی در پی به شما حمله می‏كنند و شما به حمله متقابل دست نمی‏زنید; با شما می‏جنگند و شما نمی‏جنگید; این‏گونه معصیت‏خدا می‏شود و شما (با عمل خود) به آن رضایت می‏دهید. هر گاه در ایام تابستان فرمان حركت‏به سوی دشمن دادم، گفتید. اندكی ما را مهلت ده تا سوز گرما فرو نشیند و اگر در سرمای زمستان چنین دستور را به شما دادم، گفتید: اكنون هوا فوق‏العاده سرد است، بگذار سوز سرما آرام گیرد. همه این بهانه‏ها برای فرار از سرما و گرما بود. شما كه از سرما و گرما (وحشت دارید) و فرار می‏كنید. به خدا سوگند، از شمشیر (دشمن) بیش‏تر فرار خواهد كرد. » (71) 2- دسته‏بندی «غیرخودی‏»ها با بررسی و ارزیابی عملكرد، برخورد، و موضع‏گیری «غیرخودی‏» ها در قبال «خودی‏» ها به این نتیجه دست‏خواهیم یافت كه آنان نیز همانند «خودی‏» ها به گروه‏های مختلفی تقسیم می‏شوند. بر این اساس، نباید همه غیرخودی‏ها را در یك مرتبه و در عرض هم دانست و با همه آنان به یك شیوه برخورد نمود; زیرا تفاوت رفتاری آن‏ها ایجاب می‏كند كه ابتدا به دسته‏بندی آن‏ها روی آوریم و سپس به تناسب حال هر یك، نحوه برخوردمان را تنظیم نماییم. البته ممكن است این دسته‏بندی به اعتبارات مختلفی صورت پذیرد. اما در این‏جا، تنها به دو اعتبار به این دسته‏بندی توجه می‏شود: اول. «معاند» و «غیرمعاند» بودن: گاهی ممكن است «معاند» و یا «غیرمعاند» بودن «غیرخودی‏» ها معیار و ملاك تقسیم‏بندی آنان به حساب آید. بدین روی، غیرخودی‏ها به دو دسته تقسیم می‏شوند: الف. غیرخودی‏های معاند: رفتارهای فردی و اجتماعی برخی از غیرخودی‏ها گویای آن است كه آنان تنها به انتخاب یك گرایش فكری خاص غیرتوحیدی و غیرولایی بسنده ننموده‏اند، بلكه به دنبال آن، همواره داد مخالفت‏سر داده و به طور دایم به مقابله و مقاتله با منادیان توحید و موحدان راستین و ره‏روان صدیق انبیای الهی و امامان معصوم علیهم السلام برخاسته‏اند و تا سرحد كشتار و بازگرداندن آنان از رسم و آیینی كه برگزیده بودند، پیش رفتند. خدای منان در توصیف این گروه از «غیرخودی‏» ها فرموده است: «و آنان پیوسته با شما می‏جنگند تا اگر بتوانند شما را از آیینتان برگردانند. » (بقره: 217) با توجه به خصوصیت ذكر شده، می‏توان این گروه از «غیرخودی‏» ها را «غیرخودی‏های معاند» نام نهاد. در آیات متعددی از قرآن كریم، برخوردهای عنادگونه آنان با انبیای الهی‏علیهم السلام و مؤمنان ذكر گردیده است كه مضامین برخی از آن‏ها ذكر می‏شود: - پیكار در امر دین (ممتحنه: 9) ; - تهدید انبیای الهی‏علیهم السلام به اخراج از سرزمینشان و انجام این كار (اعراف: 82، 88 و 182 / ابراهیم: 13 / اسراء: 76 / نمل: 56) ; - كشتن انبیای الهی‏علیهم السلام (بقره: 61، 87 و 91 / آل عمران: 12 و 21 / مائده: 70) ; - تهدید حضرت ابراهیم علیه السلام به كشتن و سوزاندن (عنكبوت: 24 / انبیاء: 68) ; - تصمیم به قتل حضرت موسی علیه السلام (اعراف: 150 / قصص: 20 / غافر: 26) ; - اتهام ساحر بودن نسبت‏به حضرت موسی علیه السلام و تحریف شخصیت انبیای الهی‏علیهم السلام (طه: 57 و 63 / اعراف: 110 و 123 / شعراء: 35 / قصص: 48) ; - تهدید و تصمیم بر قتل فرزندان مؤمنان به حضرت موسی علیه السلام (اعراف: 141 / غافر: 25) ; - تصمیم به زندانی كردن یا بیرون راندن و یا كشتن رسول اكرم‏صلی الله علیه وآله (انفال: 30) ; - تلاش برای بیرون راندن پیامبر اكرم‏صلی الله علیه وآله از سرزمین مكه (توبه: 13 / بقره: 191 و 217) ; - آرزوی ارتداد و بازگشت مسلمانان از دین اسلام (بقره: 109) ; - طرح و نقشه هجوم ناگهانی به مسلمانان (نساء: 102) ; -طرح‏گم‏راه‏كردن‏مسلمانان (آل‏عمران: 69) ; - دوست‏نداشتن‏نزول‏خیروبركت‏الهی بر مسلمانان (بقره: 105) ; - انفاقات مالی برای بازداشتن مردم از راه خدا (انفال: 36) . در كتب روایی و مجامع حدیثی و همچنین در متون و منابع تاریخی نیز برخی از برخوردهای عنادگونه این گروه از «غیرخودی‏» ها، در قبال پیامبران‏علیهم السلام و مؤمنان ثبت گردیده است. (72) ب. غیرخودی‏های غیرمعاند: در بررسی تاریخ زندگی پیامبران الهی و ائمه اطهارعلیهم السلام و نیز دوره‏های بعدی تاریخ اسلام تا عصر حاضر، با برخی از اشخاص و قبایل «غیرخودی‏» مواجه می‏شویم كه بر دعوت‏های منادیان توحید پاسخ مثبت نداده، به معتقداتی غیر از معتقدات آن بزرگواران دل سپرده‏اند، اما هیچ‏گونه برخورد فیزیكی هم با آنان نداشته، حتی گاهی دیده شده است كه از در مراوده و دوستی درآمده و به آن‏ها علاقه نشان داده‏اند و از هم‏راهی و هم‏گامی با دشمنانشان نیز پرهیز می‏نموده‏اند. پروردگار كریم در برخی از آیات شریفه قرآنی، از وجود این‏گونه اشخاص از میان «غیرخودی‏» ها خبر داده است; آن‏جا كه می‏فرماید: «و نزدیك‏ترین دوستان به مؤمنان را كسانی می‏یابی كه می‏گویند: ما نصارا هستیم; این از آن‏روست كه در میان آن‏ها، افرادی عالم و تارك دنیا وجود دارند و آن‏ها (در برابر حق) تكبر نمی‏ورزند. » (مائده: 82) خوشبختانه در فرهنگ دینی ما، نه تنها برقراری ارتباط و اظهار دوستی با این طیف از «غیرخودی‏» ها مورد نهی خدا و رسول اوصلی الله علیه وآله واقع نشده و مشروع قلمداد گردیده، (73) بلكه حتی حاكمان دینی موظفند در جهت تامین امنیت و بهره‏مندی آنان از امكانات رفاهی تلاش نمایند (74) و از حمله دشمن نسبت‏به آنان جلوگیری كنند. (75) در این زمینه، در مباحث‏حقوقی اسلام و متون فقهی اسلام بحث «اهل ذمه‏» و احكام مربوط به آنان مورد كارشناسی دقیق ارباب فن قرار گرفته و از اهمیت والایی برخوردار است. (76) دوم. «منافق‏» و «غیرمنافق‏» بودن: به لحاظ آشكار و یا پنهان بودن موضع‏گیری‏ها و برخوردهای «غیرخودی‏» ها نیز می‏توان آنان را به دو دسته غیرخودی‏های منافق و غیرخودی‏های غیرمنافق تقسیم نمود: 1. غیرخودی‏های «منافق‏»: از بررسی آیات شریفه قرآنی و اخبار و روایات بر جای مانده از معصومان‏علیهم السلام چنین برمی‏آید كه طیفی از «غیرخودی‏» ها با زدن نقاب «خودی‏» بر چهره خصمانه خویش، توانسته‏اند به جمع «خودی‏» ها نزدیك شوند و با استفاده از نقاب نفاق، موفق شده‏اند به صف آنان راه پیدا كنند و با به‏كارگیری این شیوه، توفیق یافتند عناد و دشمنی خود را به صورت پنهانی اعمال نمایند و ضربه‏های سختی را از این طریق به «خودی‏» ها وارد سازند. غیرخودی‏های منافق در اعمال شیوه نفاقشان تا آن‏جا پیش رفته‏اند كه گاه به قصد خدعه با خدا و فریب مؤمنان اظهار ایمان به خداوند و قیامت نموده‏اند (بقره: 8 و 9) و رفتارهای مفسده‏آمیز خویش را با رنگ و لعاب «اصلاح‏طلبی‏» توجیه كرده‏اند. (بقره: 11 و 12) آنان ایمان مردمان مؤمن را با عنوان «ایمان ابلهان‏» تحقیر نموده، (بقره: 13) به وقت مواجه شدن با مؤمنان می‏گویند: ما ایمان آورده‏ایم، ولی آن‏گاه كه با شیاطین (و سران خویش) خلوت می‏كنند، می‏گویند: ما با شماییم; ما فقط آن‏ها را استهزا می‏كنیم. (بقره: 14) متاسفانه بهره‏گیری منافقان از شگردهای خاص، موجب گردیده است تا چهره واقعی‏شان مخفی بماند و شناسایی نشوند (توبه: 101) آرزوی غیرخودی‏های منافق این بوده است كه مؤمنان نیز مانند آنان كافر گردند و مساوی هم باشند. (نساء: 89) آنان از ترس رو شدن نیات و شناخته‏شدن چهره‏شان همواره در حالت اضطراب و ترس به سر می‏برند. (توبه: 64) البته خداوند بر خلاف انتظار آنان، در سور گوناگون قرآن، (77) به تبیین چهره واقعی آن‏ها پرداخته و شگردهای مختلفشان را یادآور گردیده است. همچنین اوصاف و عملكردهای آنان را در آیات گوناگون بازگو نموده و حتی سوره‏ای از قرآن (سوره منافقون) را نیز به اسم آن‏ها نام نهاده است. خداوند در این سوره، وضع منافقان را توصیف كرده، آنان را دارای عداوتی شدید نسبت‏به مسلمانان دانسته است. مرحوم علامه طباطبائی پس از تفسیر آیات هشت‏گانه اول سوره منافقون می‏فرماید: «قرآن كریم درباره منافقان اهتمام شدیدی ورزیده و مكرر آنان را مورد حمله قرار داده، زشتی‏های اخلاقی و دروغ‏ها، خدعه‏ها و دسیسه‏ها و فتنه‏هایشان را به رخشان می‏كشد; فتنه‏هایی كه علیه رسول خداصلی الله علیه وآله و مسلمانان به پا كردند. (78) سپس می‏فرماید: «خدای تعالی به پیامبرش خطاب می‏كند كه از این منافقین بر حذر باش و مراقب باش تا بفهمی از چه راه‏های پنهانی ضربات‏خودرابراسلام‏وارد می‏سازند: "هم‏العدوفاحذرهم" (منافقون: 4) (79) امیرمؤمنان علیه السلام در فراز پایانی نامه خود به محمد بن ابی بكر چنین نگاشته‏اند: «رسول خداصلی الله علیه وآله به من فرمود: بر امت اسلام، نه از مؤمن و نه از مشرك هراسی ندارم; زیرا مؤمن را ایمانش باز داشته و مشرك را خداوند به سبب شركت او نابود می‏سازد; من بر شما، از منافقی می‏ترسم كه درونی دو چهره و زبانی عالمانه دارد; گفتارش دلپسند است و رفتارش ناپسند. » (80) با تاملی هر چند كوتاه در تاریخ اسلام و مسلمانان و بررسی عملكردهای منافقان درخواهیم یافت كه منافقان پس از راه‏یابی به صفوف مسلمانان و نفوذی مرموزانه در بین آنان، توانستند در عرصه‏های گوناگون اجتماعی (جنگ احد، تبوك و مانند آن) ضربه‏های جبران‏ناپذیری بر پیكره اسلام و مسلمانان وارد سازند. با رحلت نبی‏اكرم‏صلی الله علیه وآله، دامنه نفوذ منافقان (و غیرخودی‏های نفوذی) در صفوف آنان گسترش یافت; به‏گونه‏ای كه موفق گردیدند بر دین و اندیشه و جان و مال مسلمانان سلطه یابند (81) و عرصه را بر خودی‏های مورد توجه و سفارش خدا و رسول خداصلی الله علیه وآله تنگ كنند (82) و با دشمنان آنان پیمان دوستی برقرار سازند و برای مطرودان زمان رسول اكرم‏صلی الله علیه وآله منزلت قایل شوند و آن‏ها را به مدینه بازگردانند. (83) امیرمؤمنان علیه السلام، كه همه آرمان‏های توحیدی و ثمره تلاش‏های پیامبر اكرم‏صلی الله علیه وآله و مسلمانان پاك دل را به سبب سلطه‏یابی منافقان، به باد رفته می‏دید، همچون مربی و معلم خویش رسول اكرم‏صلی الله علیه وآله، به هدایت امت پرداختند و آنان را با خطابه و نامه و دیگر شیوه‏های مؤثر، از خطرات بی‏شمار و در عین حال، نامرئی «غیرخودی‏های نفوذی‏» (منافق) آگاه نمودند. (84) ایشان در یكی از فرازهایی از این سلسله خطبه‏ها می‏فرماید: «ای بندگان خدا، شما را به ترس از خدا سفارش می‏كنم و شما را از منافقان می‏ترسانم; زیرا آن‏ها گم‏راه و گم‏راه كننده‏اند، خطاكار و به خطاكاری تشویق كننده‏اند، به رنگ‏های گوناگون ظاهر می‏شوند، از ترفندهای گوناگون استفاده می‏كنند، برای شكستن شما از هر پناهگاهی بهره می‏گیرند. و در هر كمین‏گاهی به شكار شما می‏نشینند، قلب‏هایشان بیمار و ظاهرشان آراسته است، در پنهانی راه می‏روند و از بی‏راهه حركت می‏كنند. وصفشان دارو و گفتارشان درمان است، اما كردارشان دردی است‏بی‏درمان; بر رفاه و آسایش مردم حسد می‏ورزند و بر بلا و گرفتاری آنان می‏افزایند و امیدواران را ناامید می‏كنند،





این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 263]

bt

اضافه شدن مطلب/حذف مطلب







-


گوناگون

پربازدیدترینها
طراحی وب>


صفحه اول | تمام مطالب | RSS | ارتباط با ما
1390© تمامی حقوق این سایت متعلق به سایت واضح می باشد.
این سایت در ستاد ساماندهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ثبت شده است و پیرو قوانین جمهوری اسلامی ایران می باشد. لطفا در صورت برخورد با مطالب و صفحات خلاف قوانین در سایت آن را به ما اطلاع دهید
پایگاه خبری واضح کاری از شرکت طراحی سایت اینتن