واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: آثار علمى و فرهنگى حج
در برخى روايات، از منافع علمى و آثار فرهنگى حج و نقش آن در نشر معارف اهلبيت (عليهمالسلام) و تفقه در دين ياد شده است "مع ما فيه من التفقه و نقل اخبار الائمة الى كل صقع و ناحية" (1) ؛ يعنى در حج فوائد ديگرى است چون تحصيل فقه دين و نقل اخبار امامان به ديگر سرزمينها و نواحى، و اين خود ثمره گرانقدرى بود براى زائران بيتالله و شيفتگان اسلام نبوت و امامت و تشنهكامان زمزم ولايت كه به سرزمين وحى؛ يعنى خاستگاه اهلبيت پيامبر اكرم و مهد نشو و نماى آنان بيايند و اسلام ناب و فقه خالص و بىآلايش اسلام و قرآن را از زبان حاملان آن بشنوند و با امام وقت خود ملاقات كنند و احكام و شرايع دين را از زبان اهلش بشنوند و بدعتهاى رايج را از چهره دين بزدايند و در مراجعت به ديار خود اخبار و آثار وارثان وحى را به اقصى نقاط جهان ببرند و براى خويشان و آشنايان و مردم شهر و ديار خود بازگويند.در ساير عصرها نيز اين بهره عملى، كما بيش قابل دسترسى است زيرا وجوه مسلمين و نمايندگان امت و عالمان دين از هر ناحيه به حج مىآيند و فرصتى دست مىدهد كه از تضارب آراء و تبادل افكارشان حق و باطل بازشناخته شود و پيام آن به گوش جانها برسد.به سرزمين وحى؛ يعنى خاستگاه اهلبيت پيامبر اكرم و مهد نشو و نماى آنان بيايند و اسلام ناب و فقه خالص و بىآلايش اسلام و قرآن را از زبان حاملان آن بشنوند و با امام وقت خود ملاقات كنند و احكام و شرايع دين را از زبان اهلش بشنوند و بدعتهاى رايج را از چهره دين بزدايند و در مراجعت به ديار خود اخبار و آثار وارثان وحى را به اقصى نقاط جهان ببرند و براى خويشان و آشنايان و مردم شهر و ديار خود بازگويند.با توجه بدانچه به اختصار از نظر گذشت، منافع حج را مىتوان بدينگونه جمعبندى و خلاصه كرد:1ـ بعد عبادى و معنوى و رسيدن به مقام قرب و جلب رحمت و مغفرت الهى كه بزرگتريـن دستاورد ايـن سفر روحـانـى است و بـا تأسى بـه ابـراهيم خليل و اسماعيل ذبيح (عليهماالسلام) و هاجر، آن مادر فداكار و موحّد و ديگر صالحان، كه مشعلدار توحيد و صبر و فداكارى در عصر تيرگىها بودند، تكميل شده و تبلور عينى مىيابد.2ـ ديدار سرزمين وحى و ميعادگاه پيامبران و مهد ظهور اسلام و حضرت ختمالمرسلين و زنده نگهداشتن خاطرات روحانى مكه مكرمه و مدينه طيبه كه يادآور نزول وحى آسمانى و مسؤوليت سنگين رسالت و صبر و مجاهدت پيامبر بزرگ و ياران مخلص آن حضرت و مقاومت سيزده ساله مكّه و آنگاه هجرت به مدينه و اعلاء كلمه اسلام در سايه صبر و جهاد و شهادت است و لحظهلحظه خاطرات ديگرى كه وجب وجب اين سرزمين پاك در سينه دارد و تذكار آن براى اهل دل و ارباب معرفت و شيفتگان، جالب و روحانگيز و درسآموز است.3ـ بهرهورى از علم و فقاهت و شناخت معارف و آثار معنوى و فرهنگى كه حج همراه دارد و تبلور كامل آن در عصرهاى نخستين، مكتب نورانى اهلبيت عصمت و طلايهداران اسلام ناب محمدى (صلّى الله عليه و آله) بود كه پاسداران اسلام حق و عدل در برابر اقطاب قدرت و زورمدارانى بود كه در كسوت خلافت اسلامى تجديد كننده جاهليت و حكومت كسرى و قيصر بودند.4ـ منافع اجتماعى ـ سياسى كه در صحنه جهانى و روابط بينالملل اسلامى براى مسلمين سرنوشتساز است و به همين لحاظ فريضه حج در زمان و مكان خاص، تضمينى است براى مشاركت سالانه انبوه مسلمين و چهرههاى مؤثر و برجسته كشورهاى اسلامى براى يك ديدار جمعى و رابطه و تفاهم و آگاهى از وضع يكديگر و چارهانديشى براى مشكلات و آلام مشترك خود و تأمين و تضمين مصالح جهان اسلام به ويژه در عصر كنونى كه ملت واحده كفر گستاخانه و با برنامهاى حساب شده در برابر اسلام انقلابى صفآرايى كرده و جز با وحدت امت اسلامى و تدبير و ايده و آرمان مشترك به مقابله با آن نمىتوان پرداخت.بهرهورى از علم و فقاهت و شناخت معارف و آثار معنوى و فرهنگى كه حج همراه دارد و تبلور كامل آن در عصرهاى نخستين، مكتب نورانى اهلبيت عصمت و طلايهداران اسلام ناب محمدى (صلّى الله عليه و آله) بود كه پاسداران اسلام حق و عدل در برابر اقطاب قدرت و زورمدارانى بود كه در كسوت خلافت اسلامى تجديد كننده جاهليت و حكومت كسرى و قيصر بودند.5ـ آثار و منافع اقتصادى به ويژه براى نيازمندانى كه از كسب و كار و حرفه و تجارت جهت معاش خود بهره مىگيرند و نياز مسافران را برآورده مىسازند و از اين رهگذر دهها هزار خانوار سود مىبرند و فقر و نيازمندى خود را برطرف مىسازند و اين بدان معنا نيست كه زائر به منظور سود تجارى آهنگ حج كند و عملش را بىارزش سازد و فريضه حج را از قله عظيم معنويش به حضيض ماديات فرو نهد. بنابر اين توجه به اين نكته اساسى در منافع مادى حج ضرورى است تا موارد مثبت و منفى آن باز شناخته شود و زائران بيتالله الحرام از آغاز در فكر سود مادى و نفع تجارى نباشند به ويژه آن كه عرضه كالا و خريد و فروش در سفر حج بسيارى موارد با شؤونات ملت و كشور و روح اسلام و حيثيت زائران در تضاد باشد.بطور خلاصه حج جامعترين عبادات است جهات مختلف عبادى، فرهنگى، سياسى، اجتماعى و اقتصادى فردى و اجتماعى در آن ملحوظ شده است اما فلسفه نهايى و كلى و محورى آن همانا انسانسازى و تهذيب نفوس و دل كندن از ماديات و تحمل رنج سفر و بذل مال و رياضت و عبادت و سبكبال شدن روح و توشه معنوى گرفتن و به غناى روحى رسيدن است و نيز تحكيم قدرت اسـلام و امت اسلامى و پا برجا ساختن شعائر پايدار دين همانگونه كه در خطبه تاريخى حضرت زهـرا (سلام الله عليها) آمـده است: «و الحج تشييدا للدين» بنابراين ساير آثار و منافع را بايد به عنوان آثار جانبى نگريست. اين بود مرورى گذرا به منافع و آثار حج در يك نگرش الهى. هر چند تبيين فلسفه حج در هر سطر و واژهاى از اعمال و مناسك و شعائر، نياز به تأمل و تعمق و تشريح و توضيح فراوان دارد و كاوشگران از آن غفلت نورزيدهاند و هنوز جاى تحقيق باقى است. پينوشت:1- تفسير صافى، ج 2، ص 121. منبع:برگرفته از مقالهاي در مجله ميقات حج، ش 10 .
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 162]