واضح آرشیو وب فارسی:عصر ایران: از مظفرالدین شاه تا جشنواره فیلم فجر گذری کوتاه بر تاریخ سینمای ایران
مظفر الدین شاه قاجار عینهو پدرش بود، عاشق سفر و گشت و گذار .کاری هم نداشت که اوضاع مملکت قمر در عقربه و خزانه دولت خالی.شده وام می گرفت و سفرش را انجام می داد.تو یکی از همین سفرهاش که با وام انگلیسی در فروردین 1279 راه افتاده بود، حضرن والا در فرانسه چشمش به دوربین و سینماتوگراف روشن شد .سینمائی که حدود 4 سال قبلتر از این در 22 مارس سال 1895 توسط برادران لومیر و در فرانسه اخترع شده بود و اولین فیلم هم خروج کارگران کارخانه لومیر از در کارخانه بود.تیر سال 1279 ، مظفرالدین شاه ، پنجمین پادشاه قاجار که 50 سال پاسوز پدرش ناصرالدین شده بود و عصا به دست به تخت شاهی جلوس کرده بود، تو یکی از شهرهای پاریس برای اولین بار تماشای فیلم را تجربه کرد و یک دل نه صد دل عاشق دوربین و سینما شد.طوری که همان جا به میرزا ابرهیم خان عکاس باشی دستور اکید داد که دستگاه سینماتوگراف را ابتیاع کرده و این صنعت بدیع را با خود به ایران بیاره. « طرف عصری به عکاس باشی مزبور فرمودیم آن شخصی که توسط ضیع السلطنه سینماتوفتوگراف و لانترماژیک آورده است ، اسباب مزبور را حاضر کند که ملاحظه نمائیم .رفتند و نزدیک غروب آن را حاضر کردند.رفتیم به محلی که نزدیک مهمانخانه ای است که نوکرهای ما در آنجا شام و نهار می خوردند نشستیم،هر دو اسباب را تماشا کردیم ، بسیار چیز بدیع و خوبی است ، اغلب امکنه را به طوری در عکس نشان می دهد و مجسم می کند که محل کمال تعجب و حیرت است.به عکاس باشی فرمودیم که همه آن دستگاهها را ابتیاع نماید.»اینگونه بود که سینما وارد تاریخ ایران شد و اولین فیلم سند دار ایران در شهر استاند بلژیک توسط میرزا ابراهیم خان از مظفرالدین شاه در صبح چهارشنبه 15 اوت 1900 برابر با 24 مرداد 1279 گرفته شد.تا چند سال بعد سینما مخصوص دربار و فیلم گرفتن از اتفاقات شاهانه بود تا اینکه در مهر 1283 میرزا ابراهیم خان صحاف باشی نخستین نمایش عمومی را در حیاط عکاسخانه اش برگزار کرد و در رمضان همان سال در خیابان چراغ گاز ( امیر کبیر ) اولین سینمای ایران را در محوطه ای کوچک دایر کرد.این سینما یک ماه بعد تعطیل و میرزا ابراهیم خان محکوم و به کربلا تبعید شد. بعد او و بعد از چند سال ایوانف معروف به روسی خان ، عکاس باشی دربار محمد علی شاه در عکاسخانه علاء الدوله سینمائی راه انداخت و کم کم سینماداری در ایران رایج شد.از دیگر افراد سینمادار در آن زمان می توان به آقایوف روس اشاره کرد.تا مدتها به علت عدم ساخت فیلم ایرانی ، سینماها به اکران فیلم خارجی مشغول بودند ، آثار صامت چارلی چاپلین و دیگر کمدین ها ، تارزان ، سرگذشت ناپلئون و دیگر آثار ، تا اینکه درسال 1309 اولین فیلم ایرانی با نام آبی و رابی توسط آوانس اوگانیانس ساخته شد.فیلمی صامت که به تقلید از کمدین های دانمارکی ( پات و پاتاشون ) ساخته شده بود و در آن محمد ضرابی در نقش آبی و غلامعلی سهرابی در نقش رابی حضور داشتند.سال 1311 دومین فیلم اوگانیانس با نام « حاجی آقا آکتور سینما » ساخته شد.در همان سال بود که سرانجام نخستین فیلم ناطق ایران در هند و توسط عبدالحسین سپنتا و اردشیر ایرانی و با نام « دختر لر» ساخته شد.فیلمی که روایتگر مبارزه ماموری نظامی با اشرار لرستان و نجات دختری لر به نام گلنار است که بعد ها با او ازدواج کرده و با هم راهی هند می شوند.در این فیلم سپنتا در نقض جعفر و روح انگیز در نقش گلنار بازی می کردند. بله سینمای ایران به این شکل کم کم رونق گرفت و کارگردانهای مختلف وارد عرصه این هنر شدند و فیلمهای گوناگون با حضور بازیگران جدید ساخته و اکران شد.در طول این سالها سینمای ایران به هر صورت راه خود را ادامه داد ، گاه پررونق و شکوفا و گاه کساد و پژمرده. سال 57 ، پیروزی انقلاب اسلامی و ورود نظامی تازه و تفکری جدید ، طبیعتا سینمائی دیگر با تفکرات همخوان با نظام تازه پاگرفته را می طلبید.تا سال 1362 سینما چندان جدی گرفته نمی شد.فیلمهای ساخته شده یا هنوز تفکرات پیشین را رواج می داد یا از کیفیتی پائین برخوردار بود.تا اینکه در طول سالهای 62 تا 64 سینمای بعد از انقلاب پا گرفت..در این سالها با توجه جدی مسئولان به عرصه مهم فرهنگ سازی سینما و با سیاست گذاری های منطبق با نظام ، سینمای نوین ایران متولد شد.سینمائی مبتنی بر اخلاق ، معنویت ، عدالت اجتماعی و هویت اصیل ایرانی اسلامی که بعد ها و در سالهای 1368 به بعد مضمون عشق و زندگی هم به آن وارد شد. اما این نظام جدید برای تبیین و اعلان افکار مقبول و مورد تائید خود نیازمند وجود عرصه ای داشت که با تشویق و تقدیر از آثار مطابق با اندیشه های ایرانی اسلامی ، آثار مورد وثوق خود را شناسانده و راه را به دیگران نشان دهد و اینگونه بود که جشنواره فیلم فجر برپا شد.بهمن سال 1361 نخستین دوره این جشنواره برگزار شد.جشنواره ای غیر رقابتی که صرفا به نمایش و بحث درباره آثار ساخته شده می پرداخت.بهمن سال 62 نخستین دوره رقابتی جشنواره برپا شد.جشنواره ای که به اعتقاد داورانش هیچکدام از آثار شرکت کننده در آن شایستگی برترین بودن را نداشتند اما جایزه بهترین کارگردانی به « خسرو سینائی » برای فیلم « هیولای درون » اهدا شد. جایزه ویژه هیئت داوران به فیلم « دیار عاشقان » اثر حسن کاربخش رسید و « پرویز پرستوئی » جایزه بهترین بازیگر نقش دوم را برد.سال 63 « مترسک » ساخته « حسن محمد زاده » نخستین فیلمی بود که جایزه بهترین فیلم جشنواره فجر را به خود اختصاص می داد.جشنواره فیلم فجر تا سال 1374 تنها به آثار سینمایی ایران تعلق داشت و در این سال ( تنها سالی که جشنواره در اسفند ماه برگزار شد ) بود که بخش بین الملل به آن اضافه شد و آثار سینمایی دیگر کشورها هم در آن به نمایش در آمد. علیرضا رضا شاطری
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: عصر ایران]
[مشاهده در: www.asriran.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 446]