تبلیغات
تبلیغات متنی
پرچم تشریفات با کیفیت بالا و قیمت ارزان
پرواز از نگاه دکتر ماکان آریا پارسا
دکتر علی پرند فوق تخصص جراحی پلاستیک
تجهیزات و دستگاه های کلینیک زیبایی
محبوبترینها
سررسید تبلیغاتی 1404 چگونه می‌تواند برندینگ کسب‌وکارتان را تقویت کند؟
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1850176277
دنیای دلخواه جلال الدین مولوی
واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: دنیای دلخواه جلال الدین مولوی
سؤال عمده ای که در مورد مثنوی مولوی مطرح است آن است که او در این کتاب بیست و شش هزار بیتی چه می خواهد بگوید؛ چه راهی در پیش پای بشر می گذارد؟ مثنوی بی تردیدی برجسته ترین اثر عرفانی زبان فارسی است و یکی از بزرگ ترین جلوه هایی هست که اندیشه ی آدمی به بروز آورده است. خود مولانا معتقد بود که کتابش رهنمود نامه ای برای رستگاری این جهانی و آن جهانی است و پنهان نمی کرد که آن را بعد از «قرآن» مهم ترین کتاب بداند. [!]جلال الدین مولوی، که در شرق ایران زاده شده، سنت فکری خراسان بزرگ را در خود نگاه داشت. آنگاه پس از طی دوران نوجوانی در بلخ، بقیه ی عمر را در آسیای صغیر که منتهاالیه غربی دنیای ایرانی – اسلامی بود، گذراند و از سرمایه ی فکری این ناحیه، که از یونان و روم و فلسطین چاشنی گرفته بود، بهره گرفت. در قونیه، که شهری چند مذهبی و چند ملیتی بود، تنوع دید خود را گسترش داد و در میان جهان بینی های متفاوت، به ترکیب موزونی از اندیشه ها دست یافت که سرانجام او را به دیدی جوشان و پهناور از حیات رهنمون گشت. اکنون ببینیم چه مشی روشنی از کتاب او می توان اتخاذ کرد. کار آسانی نیست، چگونه بشود چنین انتظاری داشت؟ زیرا مثنوی زندگی را می سراید و زندگی خود دارای چنان ابهام و پیچیدگی ای است که تاکنون هیچ متفکری به پاسخ نهایی درباره ی آن دست نیافته است: که کس نگشود و نگشاید به حکمت این معما را!هر کوششی در این زمینه شده است ناظر به آن بوده که دامنه ی آن را گشایش دهد. همین و بس. فکر به طور کلی زاییده ی کمبودهای زندگی است. اگر این کمبودها نبود، نیازی به اندیشیدن پیدا نمی شد. انسان موجود متفکر گشت، برای آن که بیش از هر جاندار دیگری به نقص خود واقف است.مثنوی از این جهت یکی از بنیاد نامه هایی است که می خواهد راه و روزنه ای به سوی ترمیم نقص بجوید؛ از این رو می رود و می آید؛ گِرد خود می پیچد؛ و داستان در داستان می آورد. اتفاق های روزمره را با عوالم روحانی در هم می آمیزد. از زمین به آسمان و از آسمان به زمین رفت آمد می کند، و از همه ی این ها توصیه اش آن است که انسان در کوشش مداوم به سوی تعالی به سر برد. چنان با اطمینان حرف می زند که گویی به وادی «یقین» رسیده است. این شوری که در غزل ها و در ابیات اوج دار مثنوی دیده می شود، به شکرانه ی «یقین» است. نقص وجود آدمی بیهوده نیست؛ هدف دار است؛ انگیزه ای است برای آن که او در جهت کمال بکوشد؛ مانند مرغ های منطق الطیر «عطار». بنابراین مقصد زندگی می شود: سیر، تلاش، حرکت. با این نظریه، به انسان تسلای خاطر می دهد که شادی و غم، جوانی و پیری، تندرستی و بیماری در یک خط قرار می گیرند؛ زیرا زندگی معطوف به همین یک هدف می گردد که رو به پویش داشته باشد و در این صورت همه ی حالت ها در جای خود به کار می آیند و در آن مستغرق می شوند.(2)درست است که مسائل مختلفی را در کتابش مطرح می کند؛ ولی همه ی آنها شاخه های یک درخت اند، ولو چند نوع میوه بر خود داشته باشند. طبیعت بشر را که چند بُعدی و تابع نیازهای گوناگون است از یاد نمی برد؛ منتها می خواهد این نیازها را هماهنگ کند و در یک نقطه ی مرکزی گرد آورد. مهم ترین مسأله مرگ است. مولانا می کوشد تا رابطه ای مشفقانه میان مرگ و زندگی برقرار سازد، و ترس آن را بزداید. حتی آن قدر دور می رود که بگوید این که شما دارید زندگی واقعی نیست، زندگی واقعی همان است که آن را نازندگی می نامید.(3)با این تن بی هنر خاکی دشمن است. می خواهد آن را هر چه بیشتر باریک کند و بر انبساط روح بیفزاید. جنبه ی معنوی و الوهی بشر این است؛ آن دیگری قابل دست و پاگیری بیش نیست، و از این رو در معرض زوال. برای این منظور پیشنهادش این است که آدمی بکوشد تا به کل بیاویزد. خود را از این تفرّد نیستی وَش رهایی بخشد. باید راهی برای اتصال جست؛ مانند غریق هایی که دست به دست هم می دهند تا امواج آن ها را نبرد.(4)آدمی در این دنیا غریب است. این معنا در دیباچه ی مثنوی، در تمثیل «نی نیستان» خوب نموده می شود. برای آن که از غربت رهایی یابد، راهش پیوستن به نیستان است. با چه وسیله؟ بر بال عشق.مولانا اتصال را این گونه توجیه می کند که کل کائنات، کل عالم هستی یک مجموع است؛ می گوید: تو که مجموعی چه باک از خطر نابودی؟ به این نحو، انسان با سرنوشت خود و سرنوشت ساز خود رایگان می شود؛ در حرم امن قرار می گیرد. کوزه ی آب هرگز از ریخته شدن به دریا نمی ترسد.(5) و اما عشق مرکب است نه هدف. سفینه ی فضایی است که سوخت آن در درون خود انسان تولید می شود. کانون انفجاری است، مانند شکافتن «جوهر فرد».(6) مولانا آن را تجریدی و کائناتی معرفی می کند؛ ولی حافظ که بسیار زمینی تر از او می اندیشد، آن را تا حد یک دهان دلدار فرود می آورد:بعد از اینم نبود شایبه در جوهر فرد که دهان تو در این نکته خوش استدلالی است(7)عشق که از زیبایی انسانی سرچشمه می گیرد، در عرفان تا زیبایی کیهانی و الوهی عروج می یابد. پیوستن به کل، نتیجه ی عملیش اتحاد انسان هاست، زیرا در نهایت همه چیز به انسان باز می گردد. آدمی چون از فانی بودن خود دل نگران بوده، این تسلا را برای خود یافته که همه چیز را تجریدی کند؛ و چون دلش از زمین قرص نبوده، سررشته ی امور را به آسمان اتصال دهد. دنیای مولانا دنیای درون است؛ دنیای معنی و زایندگی روح. ولی از آنجا که تن و اده از حق خود دست بردار نیستند، منشأ مادی اجتماعی نیز از این درون گرایی غایب نیست. برای نمونه دنیای مزدایی را در ایران پیش از اسلام در نظر آوریم. نبرد میان خوبی و بدی به کجا می خواست برسد؟ در کُنه آن انگیزه ی کوشش بشیری نهفته بود. انسان مؤمن وظیفه دار بود که با کوشندگی و نیکوکاری خود، اَهورامزدا را در چیرگی بر اهریمن یاری کند. این اصل در عرفان ایران به تهذیب خویشتن خود تبدیل می شود. مقصد یکی است ولی تفاوت دیدگاه، موضوع را در دو جهت قرار می دهد. سؤال این است: آیا با اصلاح اجتماع باید فرد را اصلاح کرد یا با اصلاح فرد باید به اصلاح جمع رسید؟ ایران مزدایی نخستین راه حل را در نظر داشت و کوشش همگانی را ملاک می گرفت. ایران عرفانی از طریق اصلاح فرد فرد آدمیان، امیدوار بود که به یک کل بایسته برسد. بزرگ ترین دستاورد عرفان، و از جمله دو کتاب بزرگ مولانا، «وفاق اجتماعی» است. کل بشریت در هر نقطه از جهان در اصل بر یک پایه می نشینند. هیچ تفاوتی از نوع رنگ و نژاد و ملیت و آیین و سرزمین نباید موجب افتراق شناخته شود. دنیای بی رنگی است که مولانا بیش از هر کس بر آن تکیه دارد.(8) تنها تفاوت درجه ی عیار انسانی است. این یک را نمی شود نادیده گرفت. در حالی که همه ی آدمیان در ذات خود برابرند، در نفص خود برابر نیستند. از این روست که او و همفکران او مردمان را به خاص و عام، و کامل و ناقص تقسیم می کنند.(9) خواص برگزیدگانند؛ عام از خودبینان و غرضمندان، شروع می شود تا برسد به نادانان. البته نادان، خود تقصیر ندارد، اوضاع و احوال او را از حریم دانستن دور نگاه داشته و به این سبب آلت دست بدان قرار می گیرد.چون زندگی تشکیل شده است از یک سلسله عناصر که از دیدگاه بشر به خوب ناخوب تقسیم شده اند – بسته به آن که خوشایند یا ناخوشایند او باشند – از این رو عالم کون با تعدادی از ضدها احاطه است. با آن ها چگونه باید برخورد کرد؟ مولانا برای حل آن این راه را پیشنهاد می کند: تضاد، ترکیب، تکامل. از تضاد بیمی ندارد، زیرا آن را در یک ترکیب متناب و متکامل می یابد. بدون تضاد برخورد حاصل نمی شود، و بدون برخورد جنبش پدید نمی آید و بدون جنبش زندگی در رکود سرد متوقف می ماند.(10) اصل آن است که زندگی به گونه ای ترتیب یابد که با تناقض نابارور، یا ویران کننده رو به رو نگردد. مولانا برای آن که بتواند در تعبیه «آرمانشهر» خود، میدان عمل بی انتها داشته باشد، محدودیت ها را در هم می شکند. هیچ محدود یا مقید را بر نمی تابد. از این رو با آن که مسلمان معتقدی است از دین برداشت و تعبیر خاص خود را دارد. ترشرویی ای که از جانب متشرعان نسبت به اندیشه های او نشان داده شده است بجا و بحق بوده، او یک متفکر مرز گسل است، و شرایع دینداری، مرز و حریم غیرقابل تخطی دارد. دستاویزش آن است که اصل را می گیرد و به فرع کار ندارد. مگر دین برای اصلح جامعه بشر نیست؟ پس اگر این اصلاح از ریشه صورت گیرد، چه نیاز به تنیدن به گرد شاخه ها؟ خاصه آن که گاه شاخه ها، بر اثر سموم جوی که به زندگی بیخ لطمه می زنند.به موجب همین جهان بینی، با عقل نیز میانه ی خوشی ندارد. در جانب اندیشه ی اشراقی را می گیرد؛ یعنی ذوق جهنده از ضمیر صافی. عقل را در بعد علمی آن حسابگرانه می شناسد، که لامحاله منجر به تسلط زیرک ها و گربُزها بر ساده دل ها می گردد. گذشته از این، عقل محدود کننده است؛ مهار زننده و راه برنده به سویی که میلش است و از این رو با نفس سر و سرّ می یابد؛ در حالی که شأن بشر آن است که رها شده از پای بند نفس، آزاد حرکت کند، باشد که به قول حافظ: تا به خلوتگه خورشید رسد چرخ زنان...به این حساب از هر چه بر سر راه مانع ایجاد کند، بیزاری نشان می دهد؛ از آن جمله است: پرورش تن و پای فشردن بر زندگی خاکی، و عوارضی که از آن ناشی می شود؛ از قبیل حفظ ظاهر و بی اعتنایی به باطن، گرفتن فرع و رها کردن اصل، به خود پرداختن و به دیگری نپرداختن. این ها عواقبی را در پی دارند، از نوع جنگ، ویرانی، زشتی، نقار و پلیدی. اصرار مولانا به اتصال، به رابطه ی بشر با بشر ختم نمی شود. همه ی اجزای عالم هستی را به هم پیوسته می یابد؛ از جاندار و نبات و جماد، تا اجرام آسمان. این مجموعیت تفکیک ناپذیر او را تسکین می دهد که عدم و وجود جدا از هم شناخته نگردند؛ چیزی از میان نرود؛ فقط متبدل شود. همه ی موجودات دارای جانی هستند از چشم ما ناپیدا؛ منتها این جان در انسان به کمال رسیده است و به سوی کمالی برتر روان است. قابل توجه است که هم گرایش عینی انسان به فضا و هم اصل تبدل – هر دو – از جانب تجربه و علم جدید به تأیید رسیده است. از تازگی های ادب عرفانی که مولانا بسیار به آن پای بند است، آمیختگی تجربه های روزمره با اندیشه های متعالی است. هر تمثیل ساده ای که می آورد، بی درنگ یک نتیجه گیری علوی از آن استخراج می کند. تا این درجه اصرار به دل کندن از خاک نیست مگر به علت ناپذیرا بودن زمانه. همه ی نویسندگان و گویندگان مهم قرن پنجم و ششم و هفتم، از غزنوی به این سو، از ناهنجاری های روزگار شکایت دارند. غزالی از تعیّن مدرسه چشم می پوشد، و خود را آواره ی یار و دیار می کند. خیام، دلزده به گوشه ای می خزد و سنایی، عطار و ناصرخسرو، هر یک به سبک خود، به زندگی رایج پشت پا می زنند. آنگاه یورش مغول می آید و فاجعه را به او می رساند. بعضی از حکایت های مثنوی – که گاه از مستهجن بودن هم پرهیز ندارند – گواه بارزی هستند به انحطاط زمان و اُفت اخلاق. در مثنوی حد میانه به ندرت رعایت می شود. زندگی ای در اوج معنویت است یا فرو افتاده در تالاب. چند نمونه:حکایت آن قاضی که با زن شوهردار مُراجع خود قصد زنا دارد، در حالی که خود باید حافظ ناموس مردم باشد؛ حکایت صوفی و فقیه و سیدی که به باغ مردم به دزدی می روند؛ حکایت خاتون و خرش؛ زاهد و کنیزک حوروش؛ زن بدکاره و درخت امرود. مولانا آن ها را برای عبرت خوانندگانش آورده تا بگوید که یک جامعه ی مشوّش س تا چه پایه می تواند به تدنی فروافتد. از نظر طبایع حساس وضع به قدری ناگوار می نموده که پس از چند قرن تجربه، به این نتیجه رسیده بودند که آن چه مقبول طبع عرف و جامعه است وارونه ی آن را خواستار شوند و حتی از نفی و انکار عقل و علم – که دو پایه ی زندگی بر آن ها قرار دارد – ابا نورزند. مولانا در این مورد نمی تواند در دام تناقض نیفتد. گاه علم و عقل را می ستاید و گاه آن ها را می نکوهد برحسب آن که چگونه به کار برده شوند. نزد او و عارفان همفکر او، تزویر و سالوس، سرچشمه ی همه ی فسادها شناخته می شوند، و هر ابزاری که در خدمت آن ها قرار می گیرد مطرود است؛ از طرز سلوک و بیخ حلق حرف زدن تا برسد به ثروت اندوزی و مقام پرستی. سرسپردگی شوریده وار وی نیز به شمس تبریزی – به عقیده ی من – علت اصلیش آن بوده که او در مصاف با سوداگران ایمان، بهادری بی پروا بوده است.انسان خاکی – آسمانی مولانا در عین واجد بودن همه ی صفات انسانی (کما اینکه خود او هم از همه ی این صفات چون: مهر و کین و نشست و خاست و کامجویی مبری نبوده)، باید نیمه ی معنوی خود را از نظر دور ندارد و در تلطیف و تنزیه آن بکوشد. از جمع فرد فرد این کوشندگان، جامعه ای پدید می آید که بیشتر قابل قبول و بیشتر شایسته ی نام انسان باشد. مقصد نهایی در کُنه کار همین جهان است. عظمت کار مولانا هم در همین است، هر چند به ظاهر تبدل فلز بشر را خواستار شده باشد.چنین امری امکان پذیر نیست، و خود او هم به آن معترف است که می گوید: «گفت آن چه یافت می نشود آنم آرزوست.» ولی همین آرزو کردن، دل به آن سپردن و عمر بر سر آن نهادن و در کلامی بدین پهناوری، به بیان آوردن، کتاب او را یکی از بزرگ ترین کتاب های دنیا کرده است.شهر عشقدر مجموع که نگاه کنیم، با همه ی آرمانی نمودن «شهر مولوی» می توان گفت که مردم هیچ زمانی به اندازه ی مردم این زمان محتاج شنیدن حرف های او نبوده اند. زیرا این قرن ماست که با همه ی غنای مادی علمی که داشته، در «قحط عشق» به سر برده و در آن گرمای اجتماع انسانی تا به حد اضطراب آوری فروکش نموده است. می بینیم که آن چه در مثنوی مورد نکوهش است، چون دروغ و تزویر و تعصب و تحجر و چپ نمایی و قلب و فریب و مسخرگی، بازارشان خیلی گرم بوده و همین ها هم پایه های شرّ هستند، و بدین گونه دو کفه ی ماده و معنا و آز و خرد که می بایست در تعادل و تعدیل نسبی به سر برند، چنان از هم فاصله گرفته اند که سلامت جامعه در خطر افتاده. واقعیت آن است که بشریت درست نمی داند که به چه سویی روی گذارد. در این گردباد تولید و مصرف و گرمخانه ی نفس گیر پول، قدردان باشیم که کتابی داریم که شاید بتواند نسیم خنکی به جانب ما بوزاند.مثنوی زاییده ی انحطاط متراکم زمان است و تعجبی ندارد که بر اثر واکنش، حد نهایی اخلاق را که فوق طاقت می نماید، توصیه می کند؛ ولی واقع بینی و ژرف نگری او به گونه ای است که چند اصل مهم مورد تأکید او همواره به قوت خود باقی بمانند. زندگی علاوه بر آن لایه ای که قرن بیستم به ما نشان داد، لایه ی دیگری هم دارد. این توفیق را نصیب خود کنیم که از طریق «باغ سبز همیشه بهار» او نگاهی بر آن بیفکنیم.پاورقی:1- پیشگفتاری است بر کتاب «مثنوی مولوی» که از جانب آقای سیدعلی سجادی خوشنویسی شده و «انجمن خوشنویسان ایران» آن را انتشار داده است.2- آن که او بسته ی غم و خنده بود او بدین دو عاریت زنده بودباغ سبز عشق کو بی منتهاست جز غم و شادی در او بس میوه هاستعاشقی زین هر دو حالت برتر است بی بهار و بی خزان سبز وتر است 3- مرگ را تو زندگی پنداشتی زندگی را مرگ بیند ای غبینورنه از چاهی به صحرا اوفتاد در میان دولت و عیش گشادزین مقام ماتم و ننگین مُناخ نقل افتادش به صحرای فراخ 4- جان گرگان و سگان از هم جداست متحد جان های شیران خداستهمچو آن یک نور خورشید سما صد بود نسبت به صحن خانه هالیک یک باشد همه انوارشان چونک برگیری تو دیوار از میان 5- جوی دیدی کوزه اندر جوی ریز آب را از جوی کی باشد گریز؟آب کوزه چون در آب جو شود محو گردد در وی و جو او شودوصف او فانی شد و ذاتش بقا زین سپس نه کم شود نه بد لقا 6- دورگردون ها ز موج عشق دان گر نبودی عشق بفسُردی جهانروح کی گشتی فدای آن دمی کز نسیمش حامله شد مریمی؟هر یکی بر جای ترنجیدی چو یخ کی بُدی پرّان و جویان چون ملخ؟ 7- و در عین حال مولانا نیز از حکمت عشق برای بقای زیست غافل نیست:میل اندر مرد و زن حق زان نهاد تا بقا یابد جهان زین اتحادمیل هر فردی به فردی هم نهد ز اتحاد هر دو تولیدی زهدحکمت حق در قضا و در قدر کرد ما را عاشقان همدگرجمله اجزای جهان زان حکم پیش جفت جفت و عاشقان جفت خویشهست هر جزوی ز عالم جفت خواه راست همچون کهربا با بَرگ کاه 8- چونک بی رنگی اسیر رنگ شد موسی ای با موسی ای در جنگ شدچون به بی رنگی رسی کان داشتی موسی و فرعون دارد آشتییا گر نظر در شیشه داری گُم شدی زانکه از شیشه است اعداد دوییور نظر بر نور داری وارهی از دُوی، و اعدادِ جسم منتهی 9- کاملی گر خاک گیرد زرد شود ناقص ار زر برد خاکستر شودچون قبول حق بود آن مرد راست دست او در کارها دست خداستدست ناقص دست شیطان است و دیو زانکه اندر دام تکلیف است و ریوجهل آید پیش او دانش شود جهل شد علمی که در ناقص رود 10- ضد اندر ضد پنهان مندرج آتش اندر آب سوزان مندرجمنبع : جام جهان بین - محمد علی اسلامی ندوشن
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 689]
-
گوناگون
پربازدیدترینها