محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1829188428
نخستین یاد از اجناس امریکایی در ایرانِ دوره صفوی
واضح آرشیو وب فارسی:عصر ایران: نخستین یاد از اجناس امریکایی در ایرانِ دوره صفوی رسول جعفریان طی تعطیلات نوروزی، مشغول آماده سازی کتابی برای چاپ بودم که نواده دختری ابوالقاسم میرفندرسکی - فیلسوف و عارف معروف دوره صفوی - با نام ابوطالب موسوی فندرسکی نوشته است.این عالم که در ربع اخیر قرن یازدهم و دو دهه نخست قرن دوازدهم هجری می زیسته – و مع الاسف تاریخ درگذشت او را نمی دانیم – فقیه، ادیب و شاعری برجسته بوده که پیش از این در سال 1375 در اصفهان کتاب «بیان بدیع» از او به چاپ رسیده است.این نویسنده در سال 1107 یعنی سال دوم سلطنت شاه سلطان حسین، کتابی با نام «تحفه العالم» در اوصاف و اخبار شاه سلطان حسین صفوی نوشته است.کتاب یاد شده در شش بخش تألیف شده و افزون بر آن بخشی هم با عنوان «ذره و آفتاب» شرح دیدار و آشنایی خود او به عنوان ذره با شاه سلطان حسین به عنوان آفتاب است.فندرسکی در این کتاب از چهارده صفت شاه سلطان حسین یاد کرده است که یکی از آنها اعتنا و اهمیتی است که وی به شریعت می داده و مبارزه ای است که او با فساد و تباهی در جامعه داشته است.در این کتاب مطالب قابل توجهی از آنچه که در دو سال نخست سلطنت وی رفته مطرح شده است که از آن جمله گفتگویی از او با امرای دربارش آمده است که بسیاری بدیع می نماید.در این گفتگو شاه از درباریان علت عقب ماندگی و ضعف ایران را مطرح می کند و از آنان می خواهد به این پرسش او پاسخ دهند که چرا ایران قدرتمند که روزگاری نه تنها بر ایران بلکه بر کشورهای همجوار نیز حکم می راند امروز تا به این اندازه ضعیف شده است.امرای دربار از پاسخ در می مانند و او خود به این مسأله پاسخ می دهد. در این جا پیش از بحث از ینگی دنیا این پرسش و پاسخ را می آورم.مذکور می شود که آن اعلیحضرت روزی با امرا و ارکان دولت فرمودند که در تواریخ مسطور است که پادشاهان ایران، عدد سپاهیان و لشکریانِ ایشان اکثر اوقات به دویست هزار و سیصد هزار نفر می رسیده، واز قیاصره روم و خاقان ترکستان و وُلاتِ هندوستان باج و خراج می گرفته‌اند و در این اوقات چنان نیست؛ با آن که در این ازمنه و احیان، مداخل ایران به اضعاف مضاعف، زیاده بر مداخل سوالف زمانِِ آن است. سبب این چیست؟هر یک از وزرا و امرا، مناسب عقلِ خود وجهی به عرض رسانیدند. چون هیچ یک از آنها در پیش عقلِ کاملِ آن جوهرِ فعّال متوجّه ننمود، همه عاجز شده و سرها به زیر افکنده حیرت بر حیرت و خجلت بر خجلتشان افزود.پس آن اعلیحضرت فرمودند که، سبب آن، ظاهر و ضروری و بدیهی اوّلی است. اگر در واقع شما ادراکِ آن ننموده و نفهمیده‌اید، زهی جهل و نشناسی و عدم بصیرت و معرفت به اسرارِمُلک و مملکت؛ و اگر فهمیده‌اید و بنابر رعایتِ آسودگی و تن آسانی و راحت ظاهریِ بالفعلِ خود صرفه در اظهارِ آن نمی بینید، زهی ناسپاسی و خیانت با ولی‌نعمت. سبب آن است که در آن اعصار و اوان، اخراجات مردم در ملبوسات و سایر اسباب تزیّنات و تجمّلات و تبذیر و اسراف در ابنیه و عمارات و سایر جهات، مثل این زمان بلکه مثل یک جزء از صد جزء آن نبوده، وهیچ یک از ایشان در لباس و سایر جهات از زیّ مناسب امثال خویش بیرون نرفته، وخرج زیاده بر قدر ضرورت و رفع حاجت را لزوم مالا یلزم وعبث دانسته، ارتکاب آن نمی نموده‌اند، و مواجب ومرسوماتی که در این اوقات به دو سه نفر داده می شود و به اخراجات ایشان وفا نمی کند، و قدرت بر سفر به آن وضعی که ایشان را منظور است و به آن معتاد شده‌اند، ندارند، در آن اوقات به ده دوازده نفر داده می‌شده و به وجه معاش ایشان وافی بوده، و به آن سرانجام مایحتاج خویش می داده و تاب سفرها و یساق‌های [= جنگهای] دور ودراز هم داشته‌اند. پس هر پادشاهی که آبادی مملکت و رفاهیّت سپاهی و رعیّت وسایر سکنه ممالک خود را خواهد بر وی لازم است که خلق را از امثال چنین تبذیرات و اسرافات که شرعاً و عرفاً مَلوُم و مذموم است، منع نماید، و اگر داعیه اقلیم گیری و کشورستانی که از لوازم غیرت پادشاهی و مقتضیات علوّ همّت شاهنشاهی است، داشته باشد، در مقام تدبیرِ امور سپاهیان و تعیین کمّیت و کیفیت سلاح و سََلب ایشان در آید؛ و بر ایشان وضعی قرار دهد که تعیّش بر ایشان در حضر و سفر آسان و سفر سه ماهه و سه ساله از کمال سهولت یکسان باشد. ان شاءالله تعالی بعد از این پرتو توجه بر احوال سپاهی و رعیّت و کافّة اهل مملکت می اندازیم، و لشکر قزلباش را به تربیَتِ تعیین وضع و لباس و کیفیت تهیۀ اسباب و اسلحه حرب و استعداد آلات طعن و ضرب به قلعه گیری و مملکت ستانی مشهور و ضرب المثل می سازیم.اما نکته ای که در این نوشته کوتاه در صدد بیانش هستم این است که در این کتاب نخستین بار از فرشهای و لباسهای ینگی دنیا یعنی امریکا سخن به میان آمده است.قاره امریکا در سال 1492توسط کریستف کلمب کشف شد. این سال مصادف با سال 897 قمری یعنی تقریبا ده سال پیش از تأسیس دولت صفوی است.سالی که اکنون از آن سخن می گوییم، سال 1106 و 1107 دو سال نخست سلطنت شاه سلطان حسین صفوی است. این سالها مصادف با 1694 و 1695 میلادی یعنی 202 سال بعد از کشف امریکاست.خبر کشف امریکا، علی القاعده توسط پرتغالی ها و دیگر اروپایی هایی که به ایران رفت و آمد داشتند به کشور ما رسیده اما این که در متنی از متون فارسی آن دوره اعم از تاریخی یا جغرافیایی یا هر اثر دیگری یادی از آن شده باشد بنده بی خبرم.خاطرم هست که دوست دانشمندم آقای صفت گل از نقشه ای سخن می گفتند که در اواخر قرن یازدهم در یک نسخه خطی فارسی از جهان کشیده شده و نام ینگی دنیا درآن آمده است.نام ینگی دنیا یا «دنیای نو» نامی است که ترکان عثمانی به امریکا دادند و در ادبیات آنان وجود داشت و از آن کشور به کشور ما آمد و تا دو قرن در متون ما بکار می رفت.یکبار که این مطلب را با دوستی در میان گذاشتم، ایشان بنده را به بحث «انقلاب درهم» در دوره صفوی ارجاع دادند. این تعبیر در شعری که در تذکره نصر آبادی آمده بکار رفته است و آقای ایرج افشار در باره آن، مقاله ای در مجله تاریخ (گروه تاریخ دانشکده ادبیات دانشگاه تهران سال 1355، ص 267) نوشتند و آن را مورد بحث قرار دادند.موضوع آن مقاله بحث از انقلاب درهم و پایین آمدن ارزش سکه های نقره در ایران بود. دوست بنده گفتند که این مطلب به احتمال زیاد پس از کشف امریکاست که گفته شد معادن نقره و طلای زیادی در آن کشف شده و این کشف تأثیری روی کاهش قیمت نقره داشته است.اگر این سخن درست باشد این نخستین بار است که امریکا روی اقتصاد جهانی تأثیر گذاشته است.به هر حال در متن ما که در سال 1106 – 1107 نوشته شده نه تنها برای نخستین دفعه – تا آنجا که می دانیم - از ینگی دنیا یاد شده بلکه از اجناس امریکایی سخن گفته شده است و این نکته شگفتی است. این تعبیر در دو جا در تحفه العالم بکار رفته است:مورد اول ذیل بیان صفت جود و سخاوت در شاه سلطان حسین این عبارت آمده است:جود و سخا و تکثیر نوال و عطا که حرکت دست سخایش در بذل عطا از امواج دریا افزون و بارش سحاب احسان وجودش چون ابر نیسان از شمار بیرون است. از خلعت‌های زربفت ینگی دنیا و دیبای روم و چین و تاج و طومارهای مرصّع به لآلی و جواهر ثمین و اسبان تازی نژاد با زین مرصّع و لجام طلا و سراپرده‌های ظهاره اطلس بطانه دیبا و امتعه و اقمشه نفیسه هند و ختا و فرنگ و اسلحه نادره و تحفه روز هیجا و جنگ از جزایری و تفنگ و کمان و شمشیر و زوبین و سنان و قدّاره و سپر و دشنه و خنجر و کلنگ و تبر و عمود و شمشیر و خُود و چهار آینه و زره‌های داودی صنعت و برگستوان‌های در کمال جودت و گرانی قیمت به اعزّه و شرفا و اهل آن و امرا و متجنّده و سپاهیان چندان بخشیده، که اگر قیمت آنها را بر ایام تقسیم نمایند، از ابتدای جلوس بر تخت سلطنت عظمی و خلافت کبری تا حال که یازده ماه است، هر بخشش روزی از هزار هزار تومان متجاوز می‌شود، سوای آنچه بی طلب به اهل فقر و مسکنت و احتیاج داده و سوای آن چه در برابر طلب و خواهش و سؤال سؤّال مبذول افتاده تا به امروز مسموع نشده که کسی از آن اعلی حضرت چیزی طلب کرده و او نداده باشد یا استدعای مبلغ خطیری یا شیء عظیمی کرده و مبذول نیفتاده باشد. اما مورد دوم: در عبارتی دیگر با اشاره به تجمّل پرستی رایج در دوره صفوی و بحث از این که این تجمل پرستی نقش مهمی در کاهش قدرت سیاسی ایران داشته است، مؤلف به بیان نمونه ای از این تجمل پرستی پرداخته و از فرشهای زربفت ینگی دنیا یاد کرده است: و در زمان دولت دوران عدّت سلسلۀ سَنیّة عَلیّة صفیّة صفویه، تکلّف در آنها به جایی رسید که از میخ‌ها ومیخ‌کوب‌ها وسطل‌ها وطشت‌های همه طلا، و فرشهای زربفت ینگی دنیا، وجُل‌های مروارید دوز پُر سَنا و بها، وقلاّدهای مرصّع به جواهر گرانبها، و شیربانان کسوت‌های زرّین بر دوش، و پلنگ بانان چون نطع پلنگ مُرصّع پوش، و بَبربانان از اطلس‌های ده یک دوز طرح ناخن پلنگ قباهای ابری در بر، و از قطره‌های آب لآلی بحرین و عُمان بر طاقیه‌های شیربانی دوخته چون ابر، کلاه بارانی برسر، اسباب شیرخانه و ببرخانه وپلنگ‌خانه ویوزخانه وخانه‌های دیگر سَبُع‌های ضار، و سگ‌های صمصام لقب ِمردم خوار، سوای فیل خانه از پنج هزار تومان افزون، و عمله و خدمه و حفظه وحارسان و نگهبانان خود از اندازۀ شمار بیرون می نمود. و با آن که کم سالی می‌گذشت که چند نفر از آموزندگان و طُعمه دهندگان، به چنگال ودندان آن ددان زشت خصلت و درندگان اضرار جبلّت، مقتول وهلاک، و چند نفر مجروح و زخم ناک نشوند، اصلا ًًطبع‌شان از میل نگه داشتن آنها انحراف نمی نمود، و تلف شدن چند نفس شریف مؤمن به چنگال ودندان سباع حسیس النفس در نظر رغبت تامّی که به داشتن آنها داشتند، سهل بود، و هیچ یک از آن پادشاهان را به خاطر نمی رسید که از نگه داشتن این دَد ودام و چندین خلق را مخصوص خدمت سرانجام دادن لوازم آن کردن، و هر ساله مبلغ خطیری را که به آن چندین هزار ملازم سپاهی سوار مسلّح تمام یراق توان مواجب کافی و انعام وافی دادن، صرف درآن‌ها نمودن چه سود؟ و بر نگه داشتن آنها چه فایده مترتّب تواند بود؟ به نظر می رسد این نخستین بار است که ما سخنی در باره اجناس امریکایی در ایران می شنویم. باید با جستجوی بیشتر دریابیم که آیا پیش از آن هم یادی از این مسأله شده است یا نه. کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: عصر ایران]
[مشاهده در: www.asriran.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 342]
-
گوناگون
پربازدیدترینها