واضح آرشیو وب فارسی:عصر ایران: چگونه براي كودكمان كتاب برگزينيم اگر ميخواهيد به گونهاي روشمند براي كودتان كتاب برگزينيد، ابتدا به كتابخانهاي كه در خانواده داريد، سروسامان دهيد. آسيبشناسي ادبيات كودكان در ايران نشان ميدهد كه بيشتر خانوادههاي ايراني ادبيات كودكان و كاركردهاي آن را نميشناسند و بنابراين در هنگام گزينش كتاب براي كودكان گاهي به بدترين انتخابها دست ميزنند كه خود سبب بيزاري كودك از كتاب ميشود. به راستي ما چگونه ميتوانيم براي كودك خود يا گروهي از كودكان، كتاب مناسب انتخاب كنيم؟ ـ شما هنگامي ميتوانيد كتاب مناسب براي كودكان برگزينيد كه ادبيات كودكان را بشناسيد. يكي از محورهاي رشدنيافتگي ادبيات كودكان در ايران به عدمشناخت اين پديده از سوي خانوادهها به ويژه پدران و مادران برميگردد. خانواده ايراني نه ادبيات كودكان را ميشناسد و نه به كارسازي اين پديده در رشد شخصيت كودك آگاه است. به همين سبب است كه بارها اين و آن گفتهاند كه مادر يا پدر ايراني به آسودگي، شكلات هزار توماني را براي كودك خود ميخرد، اما در برابر خريد كتاب از خود ايستادگي نشان ميدهد و تلاش ميكند كه در برابر درخواست خريد كتاب از سوي فرزندان بايستد. هنگامي كه هم رضايت به خريد كتاب ميدهد يا آن را به كتابفروش ميسپارد و از او ميخواهد كه كتاب مناسبي براي كودكش معرفي كند كه كتابفروشهاي ما نيز كمتر اين مقوله را به درستي ميشناسند. يا اين كه در برابر كيوسكهاي روزنامه فروشي برپايه نقش و رنگ كتاب، به طور شانسي كتابي براي كودك خود انتخاب ميكند. اين پديده برآمده از چه پيش زمينههايي است؟ چرا پدر و مادر ايراني در برابر شناخت ادبيات كودك از خود ايستايي نشان ميدهد؟ در گستره چند نسل گذشته كه به دوران پس از مشروطيت ميرسد، ذهن پدر و مادر ايراني گرفتار بين سنت و نوگرايي شده است. پدر و مادر ايراني اگر از طبقه ميانه و به ويژه دانش آموختگان دانشگاهي باشد، پيوسته خواسته است كه از الگوهاي رفتاري غرب پيروي كند تا خود را انساني اين روزگاري نمايش دهد. اگر شما به خانه يكي از همين خانوادهها سر بزنيد، از جنبه ابزارهاي زيستي هيچ تفاوتي با همين خانواده در آلمان يا اروپا نميبينيد. براي نمونه اگر ماكروفر آخرين دستاورد فناوري غربي براي آشپزخانه امروزي است، خانواده ايراني همپاي خانواده غربي آن را فراهم آورده است. اين پديده را بگيريد و در همه زمينههاي زيستي آن را بسنجيد. اما اكنون زاويه ديد خود را جا به جا كنيد. به كتابخانه همين خانوادهها نگاهي بيندازيد. در آنچه ميبينيد؟ گونهبندي يك كتابخانه از نگاه يك كارشناس ، بهسادگي اندرونه ذهني صاحب آن كتابخانه را نشان ميدهد. كتابخانه خانوادههاي طبقههاي مياني در ايران كه بايد پرچمدار دگرگونيهاي اجتماعي باشند، بسيار كمبود دارد. در يك كتابخانه كه از آن يك خانم يا آقاي پزشك است، شما به جز كتابهاي تخصصي وابسته به رشته آنها چه ميبينيد؟ جز چند كتاب ديني، چند ديوان شعر و شايد هم اندكي كتابهاي تاريخي كه سنگين و تحليلي نيست و بيشتر داستاني و تخيلي است و گروهي كتابها با عنوانهاي پراكنده مانند آشپزي ايراني و غيرايراني چه ميبينيد؟ هنگامي كه بهدنبال اين هستيد كه از چيدمان كتابهاي يك كتابخانه در خانواده ميانه ايراني، روش ذهني آنها را پيدا كنيد، با مشكل روبرو ميشويد. در يك كلام، ذهن خانوادههاي طبقه ميانه در ايران درباره موضوعهاي اجتماعي روشمند نيست. چون ذهن خانوادههاي مياني كه در جهان امروز بيشترين خوانندگان متنهاي اجتماعي هستند، در ايران يا كشورهاي همسايه ايران به خواندن روشمند خو نگرفته است. ـ بنابراين اگر ميخواهيد به گونهاي روشمند براي كودتان كتاب برگزينيد، ابتدا به كتابخانهاي كه در خانواده داريد، سروسامان دهيد. اين موضوع به شما كمك ميكند كه از اين پس، هنگامي كه ميخواهيد براي كودك خود كتاب تهيه كنيد، آگاه باشيد كه در نهايت شما داريد يك كتابخانه خانگي براي كودك خود ميسازيد و كتابهاي اين كتابخانه بايد مناسب ظرفيتهاي شناختي و علائق كودكتان باشد. ـ كتابخانهاي كه به گونهاي روشمند تهيه شده باشد، درنهايت ذهن كودك را با روششناسي تفكر آشنا ميكند و اين در زندگي اكنون و آينده او تأثير بسزايي دارد. آيا شما ميدانيد كه گرهها و نابسامانيهاي اجتماعي هنگامي بسامان ميشوند كه شما در جايگاه يك شهروند انديشه روشمند داشته باشيد؟ انديشه روشمند به شما و كودكتان ميآموزد كه براي حل مشكلات اجتماعي و خانوادگي روشهاي مؤثرتر به كار ببريد. اين موضوع ممكن نميشود، مگر اين كه همه ما به گونهاي روشمند مطالعه كنيم. كودكي كه به صورت پراكنده و بيهدف تنها به قصد سرگرمي كتاب ميخواند هيچ گاه نميتواند با تفكر انتقادي و روشمند آشنا شود. پس در گزينش كتاب براي كودك همواره بايد: ـ بين كتابهايي كه كاركرد سرگرمي دارند با كتابهايي كه مفاهيم اجتماعي و فرهنگي را در بافتي زيبايي شناسانه به كودك ميآموزاند، تعادل برقرار كرد. اگر شما ميخواهيد براي كودك خود كتاب تهيه كنيد، به ياد داشته باشيد كه بيش تر كيوسكهاي روزنامه فروشي كتابهاي بازاري را ارائه ميدهند كه در نهايت تنها ميتوانند چند دقيقه اي كودك شما را سرگرم كنند. اين گونه كتابها نه به كودك، روشهاي تفكر را ميآموزند و نه مفاهيم انساني و اجتماعي را به او منتقل ميكنند. يك كتاب خوب بايد در همين حال كه كودك را سرگرم ميكند مفاهيمي مانند پاسداري از محيط زيست يا همزيستي و مدارا با ديگران را به او بياموزاند. پدر و مادري كه روشمند كتاب نميخوانند و كودك خود را نيز با كتاب روشمند آشنا نميكنند فضا را براي رواج كتابهاي كودك بازاري فراهم ميكنند. هرگز با خود انديشيدهايد كه چرا كتابهاي كارتوني چنين به فراواني در كيوسكهاي مطبوعاتي به فروش ميرسد و بيشترين مشتريان اين كتابها، خانوادههاي طبقه مياني جامعه ما هستند؟ مادر يا پدر در حالي كه بسيار شتاب دارد، هنگام خريد روزنامه، سيگار يا آدامس، اگر بچهاي همراه خود داشته باشد و او هم هوس كتاب كند، كتابي هم از روي پيشخوان برميدارد. چنين پدر و مادري هنگامي كه به كتابفروشي سر ميزند، بدترين كتابها را براي كودك و نوجوان خود برميگزيند. در بيشتر موردها كتابفروش نميتواند به آنها كمك كند، چون او هم خود روشمند نميانديشد. نكته مهم ديگر در گزينش روشمند كتاب براي كودك، درك ظرفيتهاي شناختي اوست. ـ ذهن هر كودكي گنجايش خاصي دارد. براي گزينش كتاب بايد گنجايشهاي ذهني كودك را در نظر گرفت. كودك پيش دبستان با كودك سالهاي پايان دبستان دو دنياي متفاوت دارند. بسيار رخ ميدهد كه پدر و مادري براي كودك پيش دبستان كتابي ميخرد كه فراتر از ظرفيتهاي شناختي اوست و بيش تر مناسب كودك سالهاي دبستان است و برعكس آن نيز ديده ميشود. گاهي ما براي يك نوجوان كتابي را برميگزينيم كه سبب فرار او از كتابخواني ميشود. زيرا سادگي متن و مفاهيم ارائه شده در آن او را از خواندن بيزار ميكند. در اين وضعيت نيز تنها گزينش آگاهانه و روشمند كتاب به ياري خانواده ميشتابد. پدران و مادران بايد به اين باور برسند كه ادبيات كودكان سودمنديهاي بسياري براي كودك آنها دارد. خواندن ادبيات به كودك شما كمكهاي فراواني ميكند. نخستين آن آشنايي با تجربههايي است كه كودك از هيچ راه ديگري جز كتاب نميتواند با آن آشنا شود. هنگامي كه كودك شما داستاني در باره قطب شمال ميخواند، نه تنها با طبيعت آنجا آشنا ميشود، رفتارها و سنتهاي آنها را ميشناسد، بلكه خودآگاه يا ناخودآگاه به سنجش بين طبيعت و رفتارهاي جامعه خود با آنجا ميپردازد. اين سنجش بنيانهاي استدلال عقلي را در ذهن او افزايش ميدهد، او را كودكي سنجشگر بار ميآورد و مهمتر از آن كودك شما را از دنياي كوچك پيرامونش جدا ميكند و به سرزمينهاي شگفتآور تخيل ميكشاند. - گزينش روشمند كتاب، دروازههاي تخيل را به روي كودك شما باز ميكند. اگر شما به گونهاي روشمند براي كودكان كتاب تهيه كنيد، نسبت بين دنياي تخيلي و واقعي را در نظر خواهيد گرفت. به همان اندازه كه براي كودك داستانهاي فانتزي برميگزينيد، داستانهاي واقعي نيز انتخاب كنيد. اگر ميخواهيد كه اين زنجيره كتاب گريزي در جامعه ما شكسته شود، بايد كه براي كودك خود كارشناسانه كتاب برگزينيد و چون رسيدن به كارشناسي آسان نيست، پس بايد به اين نكته توجه كنيد كه در جهان امروز كار كتاب كودك كاري پيچيده و دانشورانه است و در اين زمينه نيز كارشناساني وجود دارند. نخستين و ساده ترين كار اين است كه به فهرستهاي برگزيده كه بنيادها، سازمانها و انجمنهاي دوستدار كتاب كودك منتشر ميكنند، برگرديد و بر پايه روشهاي كارشناسي كه آنها ارائه ميدهند، براي كودك خود كتاب برگزينيد. اگر براي همه اين چيزها كه گفته شد، وقت كافي نداريد، كوشش كنيد كه با كارشناسان ادبيات كودكان و كساني كه اين مقوله را ميشناسند گفتوگو كنيد و از آنها راهنمايي بخواهيد . نويسنده: محمد هادي محمدي منبع: کتابک
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: عصر ایران]
[مشاهده در: www.asriran.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 592]