چگونه کودکان را با تاریخ آشنا کنیم؟

واضح آرشیو وب فارسی:سایت رسیک: كودكان برای آنکه هویت‌ یابی كنند، باید بدانند از كجا آمده‌ اند، چه گذشته‌ ای دارند و گذشتگان برای آن‌ ها چه میراثی به جا نهاده‌ اند. كودكان تنها به كمك آگاهی از تاریخ خود می‌ توانند مناسبات دنیای كنونی را درك كنند، بدانند كه امروز از دیروز شكل‌ گرفته است و از امروز برای ساختن آینده درس بگیرند.

با معرفی تاریخ در جایگاه واقعی خود، می‌توان كودكان را از سنین پیش دبستانی به این مقوله علاقه‌ مند كرد و با تشویق آن ‌ها به خواندن كتاب‌ های تاریخی و مشاركت‌ فعال در یافتن و گرد‌آوری داده ‌های تاریخی، پیوند آن‌ ها را با گذشته و نسل‌ های پیشین محكم كرد.
كودكان و نوجوانان از راه خواندن كتاب‌ های تاریخی كشور خود و دیگر كشورها از یكسویه نگری، بزرگ‌ بینی غیر واقعی ملت و سرزمین خود و خوار داشت دیگر ملت ‌ها و سرزمین ‌ها باز داشته می‌ شوند و تفاهم و درك متقابل را می ‌آموزند.
چگونه كودكان پیش دبستانی را با تاریخ آشنا کنیم
با كودكان پیش دبستانی نمی‌ توان از رخداد های تاریخی و پادشاهان و سیاستمداران گذشته و سرگذشت آن‌ ها سخن گفت. همه چیز درباره‌ ی گذشته باید به شكل داستان و افسانه برای آن ها بیان شود. درک گذر زمان از گذشته به حال، مبنای درك كودكان از تاریخ است. كودكان پیش دبستانی می ‌توانند گذر زمان را بفهمند، رویدادهای روزهای گذشته را به یاد آورند و برای روز، هفته، یا ماه آینده برنامه‌ بریزند.
آشنا کردن کودکان از سنین پیش دبستان با مفهوم کلی تاریخ از راه فعالیت های ساده و سرگرم کننده با مشارکت خود آن ها، به کودکان کمک خواهد کرد تا در آینده نگرشی همه جانبه و علمی به تاریخ پیدا کنند.
روش کار كودكان پیش دبستانی از شنیدن ماجراهای كودكی پدر و مادر خود لذت می‌ برند. باید از این علاقه ی آن ها بهره گرفت و با فعالیت‌ های جذاب و سرگرم‌ كننده، مفهوم گذر زمان را به آن‌ ها آموخت.

با نشان دادن عكس‌ های خانوادگی مادر مادربزرگ، پدر پدربزرگ (در صورت امكان) مادربزرگ و پدر بزرگ و مادر و پدر به كودكان، از آن ‌ها بخواهید این عكس ‌ها را به ترتیب زمانی (از گذشته تا كنون) كنار هم بگذارند.
سپس با كودكان درباره‌ ی تفاوت آرایش چهره‌ ها، پوشاك و فضای عكس‌ ها گفت‌ و گو كنید و از خاطرات خود درباره ‌ی عكس‌ ها حرف بزنید.
عكس‌ های خودتان (مادر - پدر) را كنار عكس‌ های مراحل مختلف رشد فرزندتان بگذارید و باز هم درباره‌ ی تفاوت‌ هایی كه با گذشت زمان در چهره، پوشاك، اندام، آرایش موی سر و صورت هر كدام پدید آمده ‌اند، با او گفت ‌و گو كنید.
مربیان پیش دبستانی می‌ توانند با دعوت كودكان به سخن گفتن از رویدادهای روز، ماه، فصل گذشته، آن‌ ها را به خوبی با مفهوم گذشت زمان آشنا كنند.
مربیان می ‌توانند با پرسش ‌هایی همچون: وقتی پدر و مادر تو بچه بودند، چطور لباس می‌ پوشیدند؟ در مهد كودك شان (در صورتی كه به مهد كودك می‌ رفته ‌اند)‌ چه كارهایی می ‌كرده‌ اند؟ اسباب بازی ‌های شان چگونه بود؟ آن‌ ها را به گرفتن پاسخ این پرسش ‌ها از پدران و مادران‌ شان تشویق كنند تا كودكان بتوانند گذشته و حال را از راه این فعالیت، با هم مقایسه کنند.
نشان دادن عكس‌ هایی از كوچه ها و خیابان ‌ها، مغازه‌ ها، لباس‌ ها، كفش‌ ها و ظرف ‌های قدیمی و پرسش از كودكان درباره ‌ی تفاوت ها یا همانند‌های ‌شان در امروز نیز از راه‌ های تقویت تفكر مقایسه ‌ای در كودكان است.
می‌ توان از كودكان خواست با اجازه‌ ی مادر و پدرشان لباس‌ ها و كفش‌ های‌ شان را از آغاز تاكنون به مهدكودك بیاورند و به كمك دیگر كودكان، اندازه و شكل آن‌ ها را با هم بسنجند.
مربیان می‌ توانند كودكان راتشویق كنند تا چیزهای قدیمی‌ ای را كه در دسترس خانواده است، با اجازه‌ ی پدران و مادران شان به مهدكودك بیاورند ودرباره‌ ی زمان استفاده از آن ‌ها، كاربرد آن‌ ها و تفاوت‌ های ‌شان با همانند‌های كنونی آن ‌ها، با آگاهی ‌هایی كه از بزرگتر ها به دست آورده‌ اند، برای كودكان دیگر سخن بگویند. به این ترتیب موزه ‌ی كوچكی در مهدكودك ترتیب می‌ دهند و با مفهوم موزه و اهمیت آن نیز آشنا می‌ شوند
چگونه دانش‌ آموزان دبستانی را با تاریخ آشنا کنیم
گرچه در کتاب های تاریخ و اجتماعی دوره ی دبستان، دانش آموزان با برخی تعاریف در زمینه ی نهادهای سیاسی و اجتماعی و حکومت های مختلف آشنا می شوند، مفهوم تاریخ به عنوان یک علم و اهمیت و جایگاه آن در تعیین سرنوشت انسان، به شرح خسته کننده و کسالت بار نبردها و فهرستی دراز و بی فایده از نام ها و مکان ها که به زودی در ذهن فرار کودکان، جای خود را به داده های دیگری می دهند، تقلیل می یابد. در این مقطع، می ‌توان با گسترش درس تاریخ به مطالب بیرون از كتاب و فعالیت های عملی، برگزاری کارگاه های مختلف درباره ی هر درس یا درس های مهم با مشارکت خود كودكان، با بهره گیری از مجموعه ی "تاریخ ادبیات کودکان ایران" و کتاب راهنمای "گام به گام با تاریخ" آن ها را به مقوله ی علمی تاریخ و خواندن كتاب‌ های تاریخی علاقه‌ مند كرد. توجه دادن کودکان به وضعیت و جایگاه همسالان خود در طول تاریخ ایران، برای کودکان جالب و ضروری است.
فعالیت های پیشنهادی:
در بخش تاریخ درس تعلیمات اجتماعی كلاس پنجم دبستان، می ‌توان یكی از درس‌ ها همچون درس صفویه یا قاجاریه و انقلاب مشروطیت را برگزید و افزون بر مطالب درسی، در زمینه ی درس‌ ها فعالیت‌ هایی گیرا و گسترده انجام داد:

از دانش‌ آموزان یا فرزندان تان بخواهید هر چه درباره‌ ی دوره‌ ی صفویان، قاجاریان و انقلاب مشروطه می‌ دانند برای شما بازگو كنند.
از آن ‌ها بخواهید اگر پرسشی درباره‌ ی اوضاع این دوره دارند كه پاسخ آن در درس نیامده است، یادداشت كنند و با شما یا جمع در میان بگذارند.
سپس شما پرسش‌ هایی را كه به نظرتان می بایست در درس به آن پاسخ داده شود، با آن ها در میان بگذارید.
با بهره‌ گیری از كتاب تاریخ ادبیات كودكان ایران (ج ۲) و نیز با مراجعه به كتابخانه‌ ی مدرسه، تكلیف دادن به دانش‌ آموزان برای مراجعه به كتاب‌ های مرجع، از جمله "فرهنگنامه‌ كودكان و نوجوانان" و نیز تهیه‌ ی فهرستی از كتاب ‌های مناسب دانش‌آموزان این پایه، درباره‌ ی این دوره‌ های تاریخی، اطلاعات لازم را گردآوری كنید.
از كتاب تاریخ ادبیات كودكان ایران (ج ۲) بخش مربوط به دوره‌ ی صفویان را بخوانید و با ساده ‌كردن مطالب آن، درباره‌ ی ویژگی‌ های این دوره، از جمله تأثیر تمركز حكومت بر زندگی كودكان و فرهنگ ایران با دانش ‌آموزان سخن بگویید.
از دانش‌ آموزان بخواهید درباره ‌ی پایتخت صفویان (اصفهان) و آثار و بناهای تاریخی آن بنویسند.
به آن ‌ها بگویید اگر عكس‌ هایی از اصفهان دارند، به كلاس بیاورند. می‌توانید به آن‌ ها تكلیف بدهید كه در سفر به اصفهان از بناهای تاریخی آن عكس بگیرند و به كلاس بیاورند. سپس با كمك دانش‌آموزان عكس بناهای تاریخی، گردشگاه‌ ها، مراكز مذهبی و.... را طبقه‌ بندی كنید و در آلبومی بچسبانید.
از دانش‌ آموزان بخواهید با استفاده از اطلاعات خود و آگاهی‌ هایی كه از كتاب‌ های مرجع و كتاب های مربوط به اصفهان به دست می‌ آورند، برای هرعكس توضیحی بنویسند از جمله: درباره‌ ی زمان ساخت (آیا در دوره‌ ی صفویان ساخته شده است؟)، سازنده‌ ی بنا، اهمیت ویژگی‌ های آن، جایگاه بنا (آیا در فهرست میراث فرهنگی جهان ثبت شده است؟)
درباره‌ ی هنرمندان به ویژه نگارگران دوره‌ ی صفوی با دانش‌آموزان سخن بگویید و با استفاده از كتاب تاریخ ادبیات كودكان ایران (ج ۲) و كتاب ‌های مربوط به نگارگری ایران، آن‌ ها را با این هنرمندان و آثارشان آشنا كنید. در صورت امكان می‌ توان از آثار آن‌ ها عكس تهیه كرد و همچون رهنمود پیشین، آلبومی از كارهای شان با زیرنویس شامل آگاهی لازم درباره‌ ی عنوان اثر، پدیدآورنده‌ ی اثر، و موضوع آن ترتیب داد.
درباره‌ ی رواج نقالی، تعزیه، نمایش‌ های مذهبی و پرده‌ خوانی در دوره‌ ی صفویه، با استفاده از كتاب تاریخ ادبیات كودكان ایران (ج ۲) با دانش‌ آموزان سخن بگویید و درباره ‌ی هریك از آن‌ ها توضیح دهید. سپس از دانش‌ آموزان بخواهید به انتخاب خود برای یكی از رویداد های تاریخی یا مذهبی به شكل گروهی پرده‌ ای بكشند و از میان گروه‌ های خود، یك نفر را برای پرده‌ خوانی برگزینند و كارشان را در كلاس اجرا كنند.
از دانش ‌آموزان بخواهید اگر درس دوره‌ ی قاجار و انقلاب مشروطه را خوانده ‌اند درباره‌ ی آن دوره و جنبش مشروطه توضیح دهند.
پرسش‌ هایی را كه در درس پاسخ آن‌ ها را نیافته‌ اند، یادداشت كنند. آموزگار هم پرسش ‌هایی درباره ‌ی این دوره و جنبش مشروطه مطرح كند.
دانش ‌آموزان از كتاب ‌های مربوط به انقلاب مشروطه، فرهنگنامه كودكان و نوجوانان و تاریخ ادبیات كودكان ایران (ج ۲ و ۳ ) پاسخ پرسش‌ های خود و آموزگار را بیابند.
سپس با استفاده از كتاب‌ های نام برده، دانش‌آموزان را گروه‌ بندی كنید. هر گروه باید درباره‌ ی مطلبی همچون: دوره‌ ی قاجار، وضعیت و جایگاه كودكان در این دوره، علت رخداد جنبش مشروطه، بزرگان و رهبران و قهرمانان این جنبش، تغییراتی كه پس از این جنبش در وضعیت و جایگاه كودكان پدید آمده، دگرگونی ‌در سامانه‌ ی آموزش و پرورش، كتاب ‌های درسی و مقایسه‌ ی آن در دوره ‌ی قاجار و پس از انقلاب مشروطه، پیشگامان آموزش و پرورش نو، مقاله‌ هایی بنویسند و با عكس و تصویر همراه كنند.
این مقاله‌ ها در كلاس ارائه شوند و دیگران درباره‌ ی آن‌ ها گفت ‌و گو كنند.
چگونه دانش ‌آموزان دوره‌ ی راهنمایی را با تاریخ آشنا کنیم

دانش آموزان دوره ی راهنمایی، در کتاب درسی تاریخ خود، با یک رشته نبردها، جا به جایی های قدرت، تغییر پی در پی حکومت ها و دست به دست شدن سرزمین ها، از دست رفتن پاره هایی از خاک ایران یا افزوده شدن سرزمین هایی به آن، آشنا می شوند، بی آنکه از پیش زمینه ی روابط علت و معلولی میان این پدیده ها، مناسبات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در دوره های مختلف تاریخی و درک تاریخ در جایگاه علم چیزی دستگیرشان شود. آن ها به ناچار تمام درس های تاریخ را از بر می کنند و در فاصله ی کوتاه زمانی به فراموشی می سپارند. به این ترتیب، نمی توان از آن ها انتظار داشت که در سنین بالاتر از حافظه ی تاریخی برخوردار باشند تا از ناکامی ها ی دوباره پیشگیری کنند و به کامروایی ها و پیروزی های سرزمین شان در طول تاریخ، برخود ببالند.
در این مقطع نیز می‌ توان با بهره‌ گیری از مجموعه‌ ی "تاریخ ادبیات كودكان ایران" و کتاب راهنمای "گام به گام با تاریخ" در كنار كتاب درسی تاریخ در پایه‌ های مختلف، درس‌ ها را با فعالیت های عملی گوناگون، به مفاهیم و مقوله‌ های گسترده ‌تر و گیراتر برای دانش ‌آموزان گسترش داد.
فعالیت های پیشنهادی:

در پایه ی اول راهنمــــایی

درسی از كتاب تاریخ پایه‌ ی اول راهنمایی، همچون «سلسله‌ ی هخامنشی چگونه به وجود آمد؟» اوضاع اداری و همسایگان ایران در زمان هخامنشیان را هنگام تدریس، برای آموزش مشاركتی برگزینید.
از دانش‌ آموزان بخواهید با توجه به آنچه از كتاب درسی خود درباره‌ ی تاریخ این دوره آموخته‌ اند، پرسش‌ هایی را كه هنوز در زمینه‌ ی وضعیت این دوره برای آن‌ ها بی‌پاسخ مانده‌ اند، یادداشت كنند.
شما نیز پرسش‌ هایی طرح كنید، از جمله: چه نیازهایی سبب برپایی حكومت‌ ها می‌شود؟، حكومت هخامنشی چه ویژگی‌ هایی داشته است؟، آیا این ویژگی‌ ها به نظر دانش ‌آموزان مثبت بوده یا منفی؟ چرا؟، یك كتاب تاریخی باید چه معیار هایی داشته باشد تا بتوان به داده ‌های آن اعتماد كرد؟
سپس با دانش‌ آموزان برای یافتن پاسخ پرسش ‌ها به گفت‌ و گو بپردازید.
از آن‌ ها بخواهید گروه‌ های پژوهشی تشكیل دهند و با بهره ‌گیری از كتاب ‌های مرجع همچون "فرهنگنامه‌ كودكان و نوجوانان" یا " تاریخ ادبیات كودكان ایران" (ج ۱)، و مراجعه به كتابخانه‌ ی مدرسه برای یافتن كتاب‌ های دیگری درباره ‌ی این دوره، پژوهش ‌هایی درباره ‌ی زندگی مردم به ویژه كودكان در دوره‌ ی حكومت هخامنشیان، آموزش و پرورش و تصویرگری و ادبیات در آن دوره انجام دهند.
هر گروه باید دستاورد پژوهش خود را به شكل مقاله در اختیار كلاس بگذارد. پس از اصلاح و تكمیل مقاله‌ها می‌ توان آن‌ ها را برای استفاده ی دیگر دانش‌ موزان مدرسه به كتابخانه داد.
در پایه‌ ی دوم راهنمـــــایی

یكی از درس‌ های كتاب تاریخ، همچون خوارزم شاهیان و مغولان را برگزینند.
از دانش‌ آموزان بخواهید (اگر در حال تدریس این درس هستید)‌ پس از پایان درس هر پرسشی را كه درباره‌ ی این دوره دارند و در كتاب تاریخ پاسخ آن را نیافته ‌اند، مطرح كنند.
شما نیز پرسش‌ هایی در این زمینه مطرح كنید:
چرا و به سبب وجود چه زمینه‌ هایی، مغولان به ایران حمله كردند؟
یورش مغولان بر زندگی و وضعیت فرهنگی كودكان آن دوره چه تأثیراتی به جای گذاشت؟
ایرانیان برای تداوم فرهنگ و دانش در كشور خود در این دوره، چه كردند؟
چنگیزخان مغول چه ویژگی‌ هایی داشته است؟
وضعیت آموزش و پرورش، فرهنگ، هنر و دانش پس از حمله‌ های مغولان به ایران، چه دگرگونی ‌هایی یافت؟
سپس از دانش‌ آموزان بخواهید گروه‌ های پژوهشی تشكیل دهند، هر گروه به انتخاب خود یكی از این پرسش‌ ها یا پرسش‌ های خود دانش‌ آموزان را انتخاب كند و با بهره‌ گیری از كتاب تاریخ ادبیات كودكان (ج ۲) كتاب‌ هایی كه ممكن است در كتابخانه مدرسه در این ‌باره باشند، و دیگر كتاب ‌هایی كه دبیر، كتابدار، یا پدران و مادران در اختیار اعضای گروه می‌گذارند، پژوهشی انجام دهد و گزارش پژوهش خود را در اختیار كلاس بگذارد.
پس از پایان ارائه‌ ی گزارش ‌ها در كلاس و اصلاح و تكمیل آن‌ ها، می‌ توان گزارش‌ ها را برای استفاده ‌ی دیگر دانش‌ آموزان مدرسه، به كتابخانه داد.
در پایــــه‌ ی سوم راهنمــــایی

یكی از درس‌ های كتاب تاریخ را كه تدریس كرده ‌اید، همچون صفویان (۱ و ۲) برگزینید.
از دانش ‌آموزان بخواهید پرسش ‌های خود را درباره‌ ی این دوره (كه پاسخ آن‌ ها را در كتاب درسی نیافته ‌اند) مطرح كنند.
شما نیز پرسش ‌هایی فراتر از موضوع درس مطرح كنید:
حكومت صفویان بر وضعیت سیاسی ایران چه تأثیراتی داشت؟
در دوره‌ ی صفویان وضعیت مذهب، امنیت و هنر و فرهنگ چگونه بود؟
كدام‌ یك از پادشاهان صفوی از دیدگاه سیاسی و ملی اهمیت بیشتری دارند؟
زندگی كودكان و آموزش وپرورش آن ‌ها در این دوره چه ویژگی‌ هایی داشت؟
آثار تاریخی كه از دوره ‌ی صفویان باقی مانده ‌اند، چه نام دارند؟
آیا این آثار جزء میراث‌ تاریخی و فرهنگی ایران به شمار می ‌آیند؟ اگر بله، چرا؟
وظیفه‌ ی ما برای حفظ آن ‌ها چیست؟
آیا این آثار تنها میراث فرهنگی ایران هستند یا میراث فرهنگی جهان نیز به شمار می ‌آیند؟ كدام ‌یك؟
سپس از دانش ‌آموزان بخواهید برای یافتن پاسخ پرسش‌ های خود و شما، گروه‌ های پژوهشی تشكیل دهند. هر گروه به انتخاب خود یكی از این موضوع ‌ها را برای پژوهش انتخاب كند و با بهره‌ گیری از مجموعه ی تاریخ ادبیات كودكان ایران (ج ۲) و دیگر منابع و اسنادی كه با راهنمایی شما، كتابدار و پدران و مادران به آن‌ ها مراجعه می‌ كنند، به پژوهش بپردازند.
هر گروه باید گزارش پژوهش خود را به كلاس ارائه دهد. پس از پایان‌ كار، می‌ توان آن ‌ها را در اختیار كتابخانه ‌ی مدرسه گذاشت.
خواندن حكایت‌ ها، برای نمونه «حكایت‌ آموزگار نادان» از كتاب «تاریخ ادبیات كودكان ایران» (ج ۲)، نمونه هایی از ادبیات عامیانه، داستان ها و حماسه‌ های عامیانه‌‌ ی دینی در این دوره به شكل جمعی، كار را برای دانش ‌آموزان گیراتر خواهد كرد

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت رسیک]

[مشاهده در: www.ri3k.eu]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 300]