محبوبترینها
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
سه برند برتر کلید و پریز خارجی، لگراند، ویکو و اشنایدر
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1826142168
وقتی یک عالم قزوینی، کتاب تفسیری به نام دختر پادشاه هند مینویسد
واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین: وبلاگ > جعفریان، رسول - صفی قزوینی، عالمی شیعی است که از ایران به هند مهاجرت کرد و به دربار اورنگ زیب راه یافت. وی به عنوان معلم دختر وی زیب النساء تعیین شد و تفسیری در چند مجله به نام این دختر، و به اسم زیب التفاسیر نوشت. صفی بن ولی قزوینی، عالمی است که در شرح حال شیعی، کمتر شناخته شده است. وی در کربلا به دنیا آمد، مدتی در قزوین بود، سپس به هند رفت و در دربار اورنگ زیب و منطقه کشمیر زندگی می‌کرد. مهم ترین اثر او زیب التفاسیر است که بدان مناسبت و به دلیل ناشناخته بودن آن اثر، مروری بر شرح حال وی و دیگر آثارش خواهیم داشت. سپس برای شناخت روش تفسیری وی، مقدمه این تفسیر را مرور خواهیم کرد. استاد اشکوری (تراجم الرجال: 1/ 419) بر اساس نسخه ای از زیب التفاسیر، در باره وی ضمن اشاره به این که در 1029 به دنیا آمده و بعد از 1090 درگذشته، تولدش را در کربلا دانسته و افزوده است که مدتی در قزوین ساکن شد. مراحل تعلیم را سپری کرده، سپس به دهلی رفت و میان دهلی و کشمیر رفت و آمد داشت. در دهلی به دربار اورنگ زیب (سلطنت از 1067 - 1118) پیوست و روابطش با او نزدیک شده، به عنوان معلم زیب النساء، دختر ادیب و شاعره اورنگ زیب، او را تعلیم می‌داد و تفسیر زیب التفاسیر را به نام وی نوشت. نگارش این تفسیر در رجب سال 1077 در شاه جهان آباد آغاز شده و مؤلف آن زمان 48 سال داشته است. (از اینجا سال تولد وی 1029 دانسته شده است).اینها مطالبی است که ایشان بر اساس مقدمه مجلدی از تفسیر وی که در اختیار ایشان بوده و عکس آن در اختیار ما قرار گرفت، در اینجا آورده‌اند. در برخی از منابع، به زیب النساء بیگم (1043 ـ 1114) دختر اورنگ زیب که از زنان شاعر و عارف شناخته شده در هند است و هیچ گاه ازدواج نکرد [شرح حال وی را بنگرید در مقدمه دیوان زیب النساء «مخفی»، به کوشش مهین دخت صدیقیان، تهران، امیر کبیر، 1381] ، تفسیری به نام زیب التفاسیر منسوب شده که علی القاعده باید همین کتاب صفی قزوینی باشد که معلم او بوده و به امر وی نوشته است. در مقدمه آن کتاب، زیب التفاسیر به نام صفی الدین اردبیلی ضبط شده است (ص 9) (شرح حال مفصلی هم برای وی در مجله پیام زن (قم، دی ـ اسفند 1371، شماره های 10 ـ 12 توسط محسن سعید زاده نوشته شده است)! آثاری که از [محمد] صفی قزوینی می شناسیم: انیس الحجاج: اما در باره کتاب انیس الحجاج (سفرنامه حج او در سال¬های 1087 ـ 1088) او که تاکنون به چاپ نرسیده، گزارشی در دانشنامه زبان و ادب فارسی در شبه قاره، در مجلد اول، [ص 670 ـ 673) ذیل انیس الحجاج آمده است. مؤلف آن مدخل که ظفرالاسلام است، اشارتی به زندگی وی نکرده هرچند از تفسیر و این که خلاصه‌ای از تفسیر فخر رازی است خبر داشته است. سپس گزارش مبسوطی از انیس الحجاج به دست داده است. امید است فرصت چاپ آن دست دهد. نسخه ای از آن در مجلس شورای اسلامی موجود است.کنز الاسماء: آقابزرگ ذیل کنز الاسماء از صفی بن ولی قزوینی یاد کرده و این که این کتاب در سال 1090 نوشته شده است. این کتاب در شرح اسماء‌الحسنی است که 99 اسم است. نسخه ای از این کتاب در فهرست دانشگاه به شماره 2721 که در قرن یازدهم کتابت شده، موجود است.زاد النجات: کتاب دیگری در اخلاق با عنوان زاد النجات دارد که نسخه ای از آن در مرکز احیاء تراث به شماره 4008 (از نسخه های مرحوم ارموی) موجود و کتابت آن در 25 جمادی الثانیه 1155 تمام شده است (دنا، 5: 1178).شرح الاعتقادات: این اثر او در شرح عقاید شیخ صدوق است، و نسخه ای در یزد دارد که در نشریه دانشگاه تهران دفتر چهارم ص 460 معرفی شده است. (دنا، 6: 444). در معرفی کتاب آمده است که تألیف آن در 18 شوال 1090 انجام شده آن هم پس از: انوار العرفات: که باید کتاب دیگر مؤلف باشد.مرآت الاخلاق: کتاب دیگری هم در اخلاق با عنوان مرآت اخلاق دارد که نسخه ای از آن در مشهد (فهرست دانشکده ادبیات، ش 4) دارد (دنا: 9: 336).شرح مناجاة الامام زین العابدین: این اثر رساله‌ای که در هند تألیف کرده و آقای اشکوری از آن یاد کرده است. علی القاعده ایشان باید نسخه آن را جایی دیده باشد که متأسفانه در تراجم از منابعشان یاد نمی کنند. (تراجم الرجال، ج 1، ص 419).تحفه الاخیار: این اثر او که در تاریخ جهان از عهد باستان تا شاهان معاصرش در هند بوده، به نام تذکرة الاحباب نامیده شده و نسخهای ناقص از آن در فهرست نسخه های خطی کتابخانه شخصی میبدی (کرمانشاه) (سید احمد اشکوری، قم، 1387، دفتر سوم، ص 35، ش 563) معرفی شده است. نسخهای دیگر از همان کتاب به شماره 78 در فهرست نسخه های خطی کتابخانه دانشگاه اصفهان آمده و در وصف آن گفته شده: تاریخ عمومى مختصرى است به ترتیب وقایع تاریخى و سالها،مشتمل بر تاریخ پیامبران و پیامبر اسلام وائمه علیهم السلام وخلفا و پادشاهان است. این نسخه نیز ناقص و تا سال 620 هجری را دارد. از این آثار و نیز تولد وی در کربلا بر می‌آید که وی یک عالم شیعی است، گرچه در دوایر شیعی چندان شناخته شده نیست. اما این که چگونه در دربار اورنگ زیب که پادشاهی است سنی و سختگیر نفوذ کرده و حتی مربی زیب النساء این زن مشهور شده است، باید اظهار شگفتی کرد. به نظر می‌رسد وی تقیه پیشه کرده و همین تلخیصی هم که از تفسیر فخر رازی نوشته و نیز آنچه در انیس الحجاج از خود بروز داده، حکایت از همین امر دارد. از زیب التفاسیر نسخهای در ایران شناخته شده نبوده و به همین دلیل نه تنها آقابزرگ یادی از آن نکرده بلکه در دنا هم یادی از آن نشده است. ارجاعی که در مدخل انیس الحجاج توسط ظفرالاسلام به زیب التفاسیر داده شده (مستورخان، 539) وجود نسخهای از آن را نشان می‌دهد. نسخه ای از آن در کتابخانه آیت الله گلپایگانی موجود بوده است که به عنوان جزء اول شناسانده شده و به شماره 832 (فهرست قدیم گلپایگانی: ج2 ص 97) ثبت شده است. در فهرست مشترک پاکستان، نیز تنها مجلد نخست زیب التفاسیر معرفی شده است. منزوی نوشته است: زیب التفاسیر: محمد صفی بن ولی قزوینی که انیس الحجاج را در دهلی در 1087/1676 (ریو 3: 980) و تحفه الاخیار را در 1076/1666 و شرح اعتقادات صدوق را در شاهجهان آباد 1090/1679 (نسخه‌ها: 2/963) نگاشته است. به دستور شاهدخت زب النساء (م 1113/1701) دختر اورنگ زیب (1069 ـ 1118) که گفته بود تفسیری مختصر و جامع بنگارد (ن. ک. برگل که می‌گوید: تفسیر مفصلی است و جلد پنجم آن را در 1081 /1670) و جلد آخر آن را گویا در 1087/1676) به انجام رسانده است). (بنگرید: برگل، 1: 193، ش 71 f 53 R ـ استوری 1ک ش 49 ـ ریو 3: 980 انیس الحجاج ـ بودلیان 1810 زیب التفاسیر سوره 8 تا 12 گویا به خامه نگارنده. گنج بخش: 1: 46 ش 874، نسخ خوش سده 12 ـ 13 جلد 1 انجام افتاده، 253ص. تصویری از مجلد اول زیب التفاسیر در اختیارم قرار گرفت. بنابرین فرصتی شد تا مطالب بالا را گردآوری کرده و اکنون مقدمه این تفسیر را از روی همان مجلد که مجلد اول است برای شناسایی بیشتر این کتاب تقدیم خوانندگان عزیز می‌نمایم. این مقدمه به خوبی حساسیت های فکری مؤلف را در باره تفسیر و علوم قرآنی نشان می‌دهد: مقدمه تفسیر زیب التفاسیروی در مقدمه پس از حمد و ثنای الهی مینویسد: ... اللهمّ صلّی علیه و علی آله و اصحابه اجمعین صلوة تکون لهم رضی یوم الدین و بعد از تأسیس مبانی محامد الهی و درود روضه حضرت رسالت پناهی، سخنی که به دلالت اطیعوا الله و اطیعوا الرسول واولی الامر منکم در مجلس تقریر و محفل تحریر رتبه صدرنشینی دارد، دعای دوام دولت پادشاه دین پناه از خدا آگاه، مصداق السلطان العادل ظل الله زیب سریر سلطنت و جهانبانی، و دیباچه رساله خلافت و کشورستانی، چراغ دودمان صاحب قرانی، افروزنده اقطار بانوار ملک حقیقی و ملک مجازی ابوالظفر [کذا] محیی الدین محمد اورنگ زیب بهادر پادشاه عالم گیر غازی است ـ خلّد الله ظلال معدلته علی العالمین.و پس از تمهید آن خامه تحریر، گوش مستعمان نکته تقریر را به این درّ شاهوار گرانبار می‌گرداند که بر ضمائر ارباب بصائر پوشیده نیست که بدلالت ظاهر کریمه «و ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون» صورت غرض از ایجاد عالم و آفرینش جانّ و بنی آدم تحلّی آحاد مکلّفین است به زیور عبادت ربّ العالمین، کما نبّه علیه عزّ من قائل بقوله: «و ما خلقنا السموات و الارض و ما بینهما لاعبین» و اداراک افراد عابدان بنی نوع این مقصد اسنی را بی استکمال علوم و کمالات میسّر نیست، پس علم که موقوفٌ علیه عبادت است، احقّ فضایل به تقدیم و اسبق محامد به تعظیم باشد. و بی شبهه اشرف و اسنی و ابهر و ابهی همه فضائل و علوم، علم تفسیر کلام مجید ربّانی و تأویل تنزیل آسمانی است، و لهذا علمای دین مبین خوض در ابراز مکانین [؟] و غوص در لجج ایضاح حجج و مضامین آن نموده، تألیف کتب وافره فرموده‌اند، شکّر الله سَعیهم و أجزل ثوابهم. و چون تفسیر کبیر امام رازی ـ روّح الله روحه ـ در این فنّ شریف به زیور جمع و تحقیق و حلیه حفظ و تدقیق و ضبط اقاویل اکابر مفسّرین آراسته بود و به سبب تحریرش به لغت عربی کمند [؟] افهام فارسی زبانان از اقتباس مبانی و درک معانی آن کوتاه می‌نمود، و ترجمه آن مستلزم بعضی معاقد گشته در حرمان آنها می‌افزود، اشاره عالی از سُدّه سَنیه نواب گردون قباب خورشید احتجاب قدسی حجاب، یگانه گوهر صدف شهریاری، تابنده اختر اوج جهانداری، علّیه قدسیّه عالیه زیب النساء بیگم ـ لازالت خیام عظمتها مکفوفة الاقبال و التأیید ـ شرف صدور یافت که کمترین بنده‌های سُدّه سَنیّه تراب اقدام مؤمنین صفی بن ولی [زیر اسم نوشته: شیعه و غلام خاندان ائمه معصومین علیهم السلام ـ و این نشانگر آن است که در اصل به خاطر تقیه نیامده است] ، ولید کربلا و ساکن قزوین ـ عفی عنهما و عن جمیع المُذنبین ـ تفسیری جامع جمیع درر فواید و غرر فراید تفسیر کبیر امام رازی و حاوی دیگر نکات و اشارات از اکثر تفاسیر معتبره متداوله به زبان فارسی سهل مأخذ قریب به افهام تألیف نماید که نفع آن عامّ و کافه برایا را شامل و فواید آن برای اکثر فِرق عباد کامل بود و ثواب انتفاع عامّه انام الی یوم القیام به پیشگاه خلافت و سدّه طهارت واصل گردد. و امتثالاً للامر الاقدس، احقر افقر در ماه رجب المرجّب سال هزار و هفتاد و هفتم از هجرت خیر البشر ـ علیه و آله و صحبه صلوات الله السّلام الاکبر ـ در دارالخلافه شاهجهان آباد در ایامی که راکب بادپای به مرحله چهل و هشت رسیده بود، شروع در تألیف آن بر وجه مأمورٌ به نمود، و موسوم به زیب تفاسیر گردانیده، از تصنّفات منشیانه و تصنّعات مذکّرانه مهما امکن عاری، طریق اختصار در بیان پیموده، و به توفیق ودود معبود، مجموع آن را بر نُه مجلد مرتّب و هر مجلدی بدیباچه و خاتمه ممتاز و مهذّب و مجموع کتابت مجلدات تسع را که زیاده بر چهار و نیم لک، یعنی بیشتر از چهار صد و پنجاه هزار بیت است، در مدت هشت سال بتأیید قادر مکمال و موفق متعال، پاره‌ای در دارالخلافه و بیشتر را در کشمیر بمدد محرّری که حقیر از روی کتب متعدده مفتوحه، به تقید و تدقیق در اختلافات مسطوره مشروحه دیده و در نظر داشته از هرجا، یک ریز می‌گفت و او می‌نوشت، به اتمام رسانیده و منظور نظر محرمان سرادق اقبال گردید. ان فی ذلک لذکری لمن کان له قلب أو القی السمع و هو شهید. و حسب الامر الاعلی برین وجه تحریر یافت که بعد از ذکر مطلب تام الفائده از آیات شریفه، واحدةً کانت او اَزید، اشاره به عدد آیات و اختلاف ائمه بصره و کوفه در کمّیت آنها می‌نماید. آنگاه به حلیه نقل رموز وقف جایز و غیر جایز می‌آراید، و پس از آن متعرض وجوه قراءت وارده در آنها، متواترةً کانت او شاذةً، گردیده، حجج اختلاف و جهت آن را مذکور می‌سازد، و آنگاه به ذکر معانی بعضی الفاظ مذکوره در آن آیات به زبان فارسی می‌پردازد. بعد ذلک از نکات اعرابیه و اسرار عربیّت و بلاغت عبارات وارده در آنها سخن می‌گوید، و بعد از یاد اسباب نزول و احیاناً به نقل اخبار مختلفه در آن کشف نقاب از چهره باعث القاء وحی آن می‌جوید، آنگاه در صدد بیان ما ذکره الامام فی تفسیره الکبیر بحیث لایشذ من مفاد مذکوره او حاصل مسطوره شیء آمده، شرط ایجاز مُرعی می‌دارد و جمیع مطالب آن را به عبارتی که مأنوس طباع و مفهم مقصود بود می‌آرد. و چون فهمیدن مطالب عالیه تفسیر کبیر اگر چه به زبان فارسی مُبین باشد غیر طلبه علم را آسان نیست، لاجرم بعد از اکمال نقل مذکورات آن، حاصل مدعی و خلاصه معنی را به طریقی واضح و بیانی لائح بر وجه التقاط از چند تفسیر معتبر القاء می‌نماید، و پرده خفاء از وجوه ظواهر عبارات قرآنیه آنچنان که هر فارسی زبان خواننده یا شنونده، معانی ظاهره آیات قرآنیه را از آن دریابد به دست تصریح و تنقیح می‌گشاید. و فی الواقع اگر هوشمندی هر یک از فصول مذکورات این تفسیر بحر نظیر، برأسه و علی حِدَه از اوّل تا آخر جمع نماید، هر فصل مطالب محرّره برای او رساله بل کتابی جداگانه در علوم قرآنی خواهد بود، و از انتخاب آنها جدا جدا محصّل بل مرتّب تألیفی در فنون متنوّعه متعلقه به تفسیر کلام الهی خواهد نمود. مثلا اگر مذکورات اعداد آیات و اختلافات آنها را یا محرّرات قرائت و حجج قرّاء را یکجا جمع کند، صاحب رساله در هر یک از این دو مطلب می‌شود. و قس علیه البواقی، سیما که از جمع ما نقل من تفسیر الامام و ضبط ما حرّر فی خلاصته المعنی من اقوال الاعلام بهر دستی کتاب تفسیری به راه گرفته، معرفت نافعه و دانش باقی جاوید می‌رود....و چون نسخه مسوده و منقول تفسیر مذکور، کلاهما معاً، بسرکار علیه عالیه ضبط می‌شدند و حقیر را ... بل فرصت انتساخ [کذا] کلّ مجلدات تسع نبود خلاصه معنی را بنابر وضوح وافی و بیان شافی انتخاب و جمع نمود به طریقه تفسیری جداگانه مانند مواهب علیه و غیرها بل ابسط و ابین منها بکتاب داده، کتابی علی حده به تحریر آورد، و به این انتخاب ظواهر معانی قرآن برای کافّه انام به عبارتی بی تکلّف متعارف این زمان و این ایّام همانا تألیفی تازه مشتمل بر فواید بی‌اندازه هدیه کرده، و آن را نیز به دستور اصل، نُه مجلد نویسانده، وسیله انتساخ و انتفاع مسملین گردیده، و مجلد اول را بنابر جامعیتی تامّه که آن را حسب الامر والارشاد از کتب مختلفه حاصل شده، علی حده نویساندن اولی دیده، و فهرست آن، این است:... (ص 4) (و چهار صفحه بعدی مینویسد): پوشیده نماند که مطالب مجلد اول از کتب متنوعه تحریر یافته و مهما امکن اشاره به اسامی ما نقل عنه شده. و در اکثر که از غرایب القرآن نیشابوری و جواهر التفسیر کاشفی و تفسیر کبیر امام همام و طبرسی ذکر یافته. ... و در مجلدات ثمانیه باقیه بنابر التزام نقل مطالب امام، بعد از ذکر آن، در هر مقام، از تفسیر کشاف زمخشری و انوار التنزیل بیضاوی و غرایب القرآن نیشابوری و تفسیر طبرسی و بحر مواج دولت آبادی و جواهر التفسیر کاشفی و عرایس و غیره به ترتیب مذکور غالبا تحلیه و تکلمه ابحاث نموده. (ص 8- 9). (متن مقاله در پیام بهارستان، ش 10 منتشر شده است).
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبر آنلاین]
[مشاهده در: www.khabaronline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 673]
-
گوناگون
پربازدیدترینها