واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین: وبلاگ > صالحی، سید عباس - نظریههای حجاب (2) / دیدگاه حجاب حداکثری، از گفتمانهای رایج و دیرینه در مقوله حجاب است. این دیدگاه، در جهان اسلام و ایران، طرفداران جدی داشته و دارد. گرچه موج مدرنیزم آن را میکوبد و تلاش میکند که منهدم کند، اما هم چنان پا برجاست و در قالبهای گوناگون خود را مینمایاند. مولفههای گوناگون در این گفتمان مطرح هستند. در این میان، به مهمترین آنها اشاره میکنیم: 1. حجاب کامل بدندر قلمرو پوشش بدن، این دیدگاه معتقد به وجوب حجاب تمامی بدن حتی صورت و دستان است. از این رو، در مراودات زنان با مردان نامحرم، وجود نقاب یا برقع یا آنچه صورت را بپوشاند، الزامی و واجب میداند.در این میان دانشمندان شیعی، بزرگانی چونان: ابو زهره، ابن حمزه، فاضل مقداد، صاحب جواهر و... و در میان معاصران: مراجعی چونان آیات بحجت، گلپایگانی، صانی گلپایگانی و... به این نظریه یا به صورت جازم و یا به عنوان احتیاط واجب معتقد بودند.این نظریه، در میان نویسندگان در مقوله حجاب در اواخر مشروطه و دهههای نخستین قرن چهاردهم، دیدگاه شایع و مطرحی بوده است. از جمله میتوان به نگاشتههای زیر اشارت داشت:* رساله رد کشف حجاب، اسدا... خرقانی* صواب الحظافی فی اتقان الحجاب، میرمحمدهاشممجتهدمرندیخویی* جواب مقاله ضاله طالبین رفع حجاب، زینب بیگم شیرازی* هفت رساله در دفاع از حجاب (رساله ششم)* ضیائیه در موضوع حجاب، موسی کاظمینی طبرسی* وسیله العفاف یا طومار عفت* اثبات وجوب حجاب، عباسعلی اسلامی* تاکید حجاب نسوان، میرزا محمد علی مدرس تهرانی* حجاب و پردهداری، علی اصغر لاری* احسن الحکایات فی حجاب السافرات، میرزاابوالفضل خراسانی(ر.ک. رسائل حجابیه، 2ج، به کوشش رسول جعفریان)این نگرش فکری، هم چنان به ارائه دیدگاهها و انظار میپردازد. از جمله میتوان به آثار زیر که در دهههای اخیر نشر یافتهاند، پرداخت:* آیه جلباب، محمد تقی صدیقین، حکمت، 111ص* زن و دین، محمد تقی صدیقین، قم، 80 ص* الشهاب فی مساله الحجاب، در میان مبانی حجاب از نظر قرآن، حدیث و فقه، سید مصطفی شریعت موسوی، قم، دارالتفسیر، 1385، 808 ص.در این اثر در صفحات 208-164 و 312-275 و 464-359 به گونهای مستقل به این موضوع (وجوب حجاب صورت و دو دست) پرداخته است و در جای جای کتاب، به مناسبت نیز اشارات و پرداختهایی داشته است.در میان اهل سنت نیز، این دیدگاه جای پاهای جدی دارد. ابن تیمیّه، در تفسیر سوره نور از آن دفاع میکند (التفسیر الکبیر، ج5، 343) ابوالاعلی مودودوی در کتاب «الحجاب»، صلاح الدین البافی در کتاب المرأه المسلمه و... این دیدگاه را میپذیرد.هم اکنون جریان فکری وهابیت، به شدت از آن حمایت میکند و نگاشتهها و مقالات متعددی در این زمینه نشر میدهد. از جمله: «الحجاب والسفور فی الکتاب والسنه» که نگاشته عبدالعزیز بن باز (مفتی متوفای سعودی) و سه نفر از شیوخ عربستانی است و در 1986 نشر یافته است. در مقاله دوم با عنوان «الکتاب و فریضه النقاب» (قرآن و وجوب نقاب) به دفاع از این نظریه میپردازد. 2. نگاه مردان و زناندیدگاه حداکثری، قلمروی «حرمت نگاه» را نیز حداکثری میداند. در این دیدگاه، نگاه مرد به زن (حتی به صورت و دستان او) جز در موارد خاص مجاز نیست. هم چنین نگاه زن به مرد (حتی بخشهایی که معمولا پوشیده نمیشود) روا نمیباشد. این دیدگاه در فتاوی بزرگانی چونان علامه حلی در کتابهای تذکره (2/573) و شرح ارشاد (173) و نیز پارهای از مراجع معاصر دیده میشود.نظریه فوق در میان برخی از اهل سنت نیز مطرح است (برخی از حنبلیان و نیز ابن تیمیّه و... (ر.ک. المغنی، ابن قدامه، 6/558 و نیز فتاوی ابن تیمیه، 1/251) 3. صدای زنآیا شنیدن صدای زنان برای مردان، حرام است. این دیدگاه، در پارهای از انظار فقهی وجود دارد. (شرایع، 2/269)در رساله در «وجوب حجاب» تالیف فخرالاسلام (در 1290ش) نوشته شده است: صدای زن هم عورت است و حرف زدن او با اجانب قبیح و غیر جائز است. در صورتی که حرف زدن در کلیسا که محل عبادت است، جایز نباشد در بازار که مجمع شیاطین است، به طریق اولی جایز نخواهد بود. (رسائل حجابیه، 1/77) 4. خانه نشینیدر این نگرش، مطلوب فقهی- اخلاقی برای زنان، خانه نشینی است. هر قدر زنان از خانه بیرون نروند، مطلوبتر و به نظام فقهی- اخلاقی اسلام نزدیکتر است.در این زمینه موارد نقل فراوانند. از جمله:چندان شارع در صیانت و حفظ زنان کوشیده است که حتی با چادر و حجاب هم هر گاه از خانه بیرون روند، کراهت دارد و نشستن در کنج خانه را برای زن ترجیح داده است. (احسن الحکایات فی حجاب السافرات، ابوالفضل خراسانی، رسائل حجابیه 2/827)و یا شیخ محمود حلبی، در سخنرانی که مکتوب شده است، میگوید:چون بیرون آمدن شما از محیط خانه و تماس گرفتنتان با مردان بیگانه، خطر هر جایی شدن و دل به این و آن دادن دارد، لذا محیط خانه را به دور شما حصار نمود. (حجاب در اسلام، رسائل حجابیه، 2/1095-1096) 5. اشتغال بیرونینگرش حجاب حداکثری، با کار زنان در محیط بیرونی مخالف است و آن را زمینه فساد و نیز عدم اجرای تعهدات و وظایف زنانگی میشمارد. غلامحسین اصفهانی حایری در کتاب «فلسفة الحجاب فی وجوب النقاب» مینویسد که کسب و تجارت مردان و واگذاری امور داخلی به زنان به ادله مختلف ترجیح دارد و از جمله این که در علم سیاست، مقرر است که دو شغل مختلف -که تفاوت نوعیه دارند- را به یک فرد نباید واگذار کرد. مخصوصا اگر هر دو شغل خطیر و با اهمیت باشند. و نیز آنکه کار بیرونی، طراوت و ویژگیهای زنانگی زن را از بین میبرد و ... (رسائل حجابیه، 1/472) حتی در زمینه کار اداری زنان، کسانی چونان «خالصی زاده» که دیدگاههای معتدلتری ر در رساله حقیقت حجاب در اسلام ارائه میکند، قاطعانه اظهار نظر میکند که زنان را مطلقا از دوایر دولتی برکنار کنند. (همان، 2/732) 6. نفی اختلاط (تفکیک جنسیتی)این دیدگاه، همکاری مرد و زن را از نمونههای «اختلاط حرام» میشمارد و نسبت به آن موضع منفی میگیرد. مبنای این نگرش، برداشتهایی از قبیل برداشت زیر است:آیا این آتش و پنبهای که در پهلوی هم قرار گرفتهاند، هیچ تجاوزی به یکدیگر نمیکنند و احتراق و اشتعال حادث نمیشود؟ چگونه ممکن است دو سیم الکتریسیته مثبت و منفی به هم برسند و ایجاد برق نشود. (حجاب در اسلام، شیخ محمود حلبی، ر.ک: رسائل حجابیه 2/1102)مشابه این دیدگاه را در میان اهل سنت نیز میتوان یافت. مولف کتاب المفصل فی احکام المرأة، اصل اولی را در باب اختلاط مرد و زن، حرمت میداند و (نه اباحه). و در باب اختلاط آموزشی دختران و پسران در محیطهای دانشگاهی حکم به حرمت میدهد. (المفصل فی احکام المرأه، عبدالکریم زیدان، 3/431) حاشیه نوشت: 1. همانگونه که در ابتدای جستار یادآور شدیم، گفتمان حجاب حداکثری از دیدگاههای مطرح و با سابقه در تاریخ اسلام و ایران است. این دیدگاه، برخلاف دیدگاه نفی حجاب که در جستار پیشین از آن سخن گفتیم، دارای پیشینه و ادبیات فکری دیرین است. از این رو، حجم وسیعی از آرا و ادله را در میان مذاهب اسلامی داشته و دارد.2. گفتمان حجاب حداکثری، دارای طیف فکری متنوع است. مولفههای یاد شده - و برخی دیگر از مولفهها- اجمالا منظری از این گفتمان را نشان میدهند. اما ممکن است برخی، یک یا چند مولفه را پذیرا نباشند یا تعدیلهای بیانی در آن بیافرینند.3. دیدگاه گفتمان حداکثری در حجاب، مطرح است که در رسانههای مکتوب، شفاهی (از جمله منابر) مجازی و ... دیدگاههای خود را ارائه میکند و در جذب همفکران و همراهان توفیقمند بوده است.4. همانگونه که در حاشیه نوشت جستار پیشین (دیدگاه نفی حجاب) یادآور شدیم، دیدگاههای موجود در عرصه حجاب بایستی امکان منطقی افکار و ادله خویش را بیابند. بیتردید زیرزمینی کردن سوالات، آراء و انظار، به حفظ و احیا ارزشها و آراء درست منتهی نخواهد شد. در این میان، دیدگاه حجاب حداکثری، که از پایگاههای تاریخی- دینی در میان جامعه برخوردار است، باید احساس امکان حضور آزاد و مواجهه نقادانه را بیابد.5. به نظر میرسد اختلاط میان «گفتمانهای حجاب» موجب شده است که گاه پارهای از نویسندگان، وعاظ، خطیبان جمعه و... که بایستی از پایگاه گفتمان سوم سخن بگویند -که در ادامه از آن سخن خواهیم گفت- با منطق و ادبیات گفتمان دوم، با موضوع حجاب برخورد میکنند. این نکته نیازمند تفصیل بیشتری است که در ادامه این سلسله جستارها به آن خواهیم پرداخت. ادامه این موضوع را در جستار آینده با عنوان «گفتمان حجاب اسلامی» بخوانید
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبر آنلاین]
[مشاهده در: www.khabaronline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 455]