واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: اربعین در فرهنگ اهل بیت علیهم السلام نگاهی به عدد 40 از روزن خاندان نورمقدمه:واژه «اربعین» در متون دینی و مجموعههای حدیثی از ارزش والایی برخوردار است. آثار حفظ چهل حدیث، اخلاص عمل در چهل روز و دعای عهد در چهل صبح، كمال عقل در چهل سالگی، دعا برای چهل مؤمن، شهادت چهل مؤمن برای میت، برگزاری عبادت در چهل شب چهارشنبه برای دیدار حضرت ولی عصر علیه السلام، و بعثت غالب انبیأ در چهل سالگی، از جمله مواردی است كه ارزش و جایگاه این اصطلاح اسلامی و عرفانی را مشخص میسازد. «اربعین» از اصطلاحات رایجی است كه در متون اسلامی كاربرد زیادی دارد، مثلا در برخی از روایات به عنوان نماد كمال، حدی برای تصفیه باطن و... قلمداد شده است. در این نوشتار به مناسبت روز اربعین شهادت امام حسین علیه السلام برخی از موارد كاربرد این واژه ارزشمند كه در فرهنگ اسلامی به مناسبتهای گوناگون از آن یاد شده و گاهی پیامهای اخلاقی و دستورهای الهی با آن همراه شده است، با اشاره به سی نكته در چهار قسمت تقدیم خواهد شد.
قسمت اول1. شهادت چهل مؤمن امام صادق علیه السلام فرمود: «اذا مات المؤمن فحضر جنازته اربعون رجلا من المؤمنین وقالوا: اللهم انا لانعلم منه الا خیرا وانت اعلم به منا، قال الله تبارك وتعالی: قد اجزت شهاداتكم وغفرت له ما علمت مما لا تعلمون; (1) هرگاه یكی از اهل ایمان بمیرد و بر جنازه او چهل نفر از مؤمنین حضور یابند و گواهی دهند كه پروردگارا! ما به جز خوبی و نیكی از این شخص ندیدهایم و تو از ما داناتر هستی، خداوند متعال میفرماید: من نیز شهادت شما را پذیرفتم و آنچه [از بدیها و گناهان] از او میدانستم كه شما بیاطلاع بودید، همه را بخشیدم.» همچنین امام صادق علیه السلام میفرماید: «در بنی اسرائیل عابدی بود كه پیوسته به عبادت و راز و نیاز اشتغال داشت. خداوند متعال به حضرت داوود علیه السلام وحی فرستاد: ای داوود! این مرد عابد، فردی ریاكار و غیرمخلص است. هنگامی كه او مرد، حضرت داوود علیه السلام به تشییع جنازهاش حاضر نشد. اما چهل نفر از بنی اسرائیل حضور یافتند و در درگاه الهی به نیكی و خوبیهای ظاهری وی شهادت دادند و از خداوند طلب عفو و آمرزش برای وی نمودند. در هنگام غسل نیز چهل نفر دیگر چنین كردند و در هنگام دفن چهل نفر دیگر آمده، بعد از گواهی به نیكمردی عابد از خداوند متعال آمرزش او را خواستار شدند. در آن حال، خداوند به حضرت داوود علیه السلام الهام كرد كه من او را به خاطر شهادت آن عده بخشیدم و اعمال بد و ریایی او را نادیده گرفتم. (2) 2. دعا برای چهل مؤمن پیشوای ششم یكی از مهمترین عوامل استجابت دعا را تقدیم دیگر مؤمنین در هنگام دعا میداند. آن حضرت میفرماید: «من قدم اربعین من المؤمنین ثم دعا استجیب له; (3) هر كس چهل نفر از مؤمنین را در دعا كردن بر خود مقدم بدارد، سپس حاجات خود را بطلبد، دعای او به اجابتخواهد رسید.» آن حضرت تاكید میفرماید كه اگر اینگونه دعا كردن در نماز شب و بعد از آن باشد، تاثیر بیشتری خواهد داشت. (4) همچنین دعا كردن چهل مؤمن در قنوت نماز وتر در دل شبهای تار اجابت دعا را نزدیكتر و سریعتر مینماید. (5) 3. دعای چهل نفره دعا كردن همیشه خوب و یكی از سلاحهای مؤمن و وسیله ارتباط با پروردگار عالمیان است. هنگامی كه انسان خود را از هر جهت درمانده و عاجز میبیند با جان و دل زمزمه میكند كه: سینه مالامال درد است ای دریغا مرهمی دل ز تنهایی به جان آمد خدایا همدمی در آن لحظات حساس، دعا همچون نور امیدی در دل انسان میتابد و دعاكننده علاوه بر آرامش درون، اعتماد به نفس، تلطیف روح، عشق و معرفتخویش را نیز به نمایش میگذارد. امام صادق علیه السلام در یكی از رهنمودهای حكیمانه خویش ما را به دعای دسته جمعی فرا میخواند و میفرماید: «اگر گروهی چهل نفره جمع شوند و خدای خویش را بخوانند، مطمئنا دعای آنان مستجاب خواهد شد و اگر چهل نفر نبودند گروه چهار نفره، ده بار خدا را بخوانند كه همین اثر را دارد و اگر بیش از یك نفر نباشد و چهل بار خدا را صدا بزند، خدای عزیز و جبار خواسته او را برآورده خواهد كرد.» (6) 4. آمرزش چهل گناه حضرت باقر علیه السلام یكی از حقوق واجب مسلمانان بر عهده همدیگر را، حضور در تشییع جنازه آنان میشمارد و با توجه به اهمیت آن، تاثیر معنوی این حضور را نیز بیان میكند: «من حمل جنازة من اربع جوانبها غفرالله له اربعین كبیرة; (7) كسی كه جنازهای را از چهار طرف حمل كند، خداوند متعال چهل گناه كبیره او را خواهد بخشید.» 5. كمال در چهل سالگی از مهمترین نكاتی كه در زندگی انسان وجود دارد و در مرحله تكامل معنوی و شخصیت وی مؤثر است، رسیدن به مراتبی از سن و سال است كه انسان كاملتر و پختهتر میشود. خداوند متعال در این زمینه چهل سالگی را اوج كمال انسانی میداند و میفرماید: «... حتی اذا بلغ اشده وبلغ اربعین سنة قال رب اوزعنی ان اشكر نعمتك التی انعمت علی وعلی والدی وان اعمل صالحا ترضیه واصلح لی فی ذریتی انی تبت الیك وانی من المسلمین» ; (8) «تا زمانی كه به كمال قدرت و رشد برسد و به چهل سالگی بالغ گردد، میگوید: پروردگارا! مرا توفیق ده تا شكر نعمتی را كه به من و پدر و مادرم دادی، به جا آورم و كار شایستهای انجام دهم كه از آن خشنود باشی و فرزندان مرا صالح گردان! من به سوی تو باز میگردم و توبه میكنم و از مسلمانان میباشم.» 6. آثار چهل روز اخلاص امام رضا علیه السلام از پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله چنین نقل فرمود: «ما اخلص عبد لله عزوجل اربعین صباحا الا جرت ینابیع الحكمة من قلبه علی لسانه; (9) هیچ بندهای چهل روز اعمال خود را خالصانه به درگاه حضرت حق انجام نمیدهد، مگر اینكه خداوند متعال چشمه سارهای حكمت را از قلب او به زبانش جاری میسازد.» حافظ با اشاره به این حدیث میگوید: سحرگه رهروی در سرزمینی همی گفت این معما با قرینی كهای صوفی شراب آنگه شود صاف كه در شیشه بماند اربعینی 7. یاران حضرت مهدی علیه السلام هنگامی كه حضرت مهدی علیه السلام ظهور میكند هر یك از یاران و شیعیان آن حضرت معادل نیروی چهل مرد قدرت روحی و بدنی خواهد داشت. امام سجاد علیه السلام فرمود: «اذا قام قائمنا اذهب الله عزوجل عن شیعتنا العاهة وجعل قلوبهم كزبر الحدید وجعل قوة الرجل منهم قوة اربعین رجلا; (10) هرگاه قائم ما قیام كند، خداوند متعال از شیعیان ما آفت، بلا و سستی را دور خواهد كرد و دلهای آنان را همانند پارههای آهن قوی و محكم مینماید و نیروی هر یك از آنان را معادل نیروی چهل مرد قرار خواهد داد.» 1) من لایحضره الفقیه، ج1، ص166، ح472; مستدرك سفینة البحار، ج4، ص64. 2) مستدرك الوسائل، ج2، ص471. 3) الكافی، ج2، ص509، ح5. 4) بحارالانوار، ج90، ص389. 5) كشف الغطأ، ج1، ص246. 6) الكافی، ج2، ص487. 7) همان، ج3، ص174، ح1. 8) احقاف/15. 9) عیون اخبار الرضا علیه السلام، ج1، ص74، ح321. 10) الخصال، ج2، ص541، ح14. عبدالكریم پاكنیا
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 479]