اختصاصي مهر/گلسنگها آفت پنهان آثار باستاني ايران

واضح آرشیو وب فارسی:مهر: اختصاصي مهر/گلسنگها آفت پنهان آثار باستاني ايران
امروزه بر روي اغلب آثار تاريخي نمونه هايي از گلسنگها ديده مي شود كه در صورت متوقف نشدن رشدشان آفتي براي آثار و بناهاي تاريخي كشور محسوب مي شوند و به مرور باعث تخريب آثار باستاني خواهند شد.

دكتر پريسا محمدي در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص تعريف گلسنگ گفت: گلسنگ از همزيستي دو موجود زنده قارچ و جلبك يا سيانو باكتري به وجود مي آيد. عضو قارچي كه بيشترين توده زنده را تشكيل مي دهد و عضو ديگر كه جلبك است به واسطه داشتن رنگدانه توانايي انجام عمل فتوسنتز را دارد كه بدين ترتيب با استفاده از co2 و نور خورشيد مواد عالي مورد نياز خود و شريك قارچي را مي سازد.

عضو هئيت علمي دانشگاه الزهرا در ادامه افزود: همچنين عضو قارچي نيز با جذب املاح و آب و در اختيار گذاشتن اين تركيبات در فرآيند ساخت وتامين مواد آن مشاركت مي كند.

گلسنگها از لحاظ ظاهري به چند دسته تقسيم مي شوند. نوع اول كاملا به بستر خود مي چسبند كه اين بستر مي تواند سنگ، صخره و يا تنه درخت باشد و نوع دوم آن شبيه برگ است و دسته ديگر آن نيز ساختار بوته اي يا درختچه اي دارد.

محمدي در خصوص علت وجود گلسنگها بر روي بسترهاي سنگي صخره اي گفت: با توجه به اينكه سطح سنگها يا صخره شرايط سختي را براي موجود زنده فراهم مي آورد چرا كه چنين سطوحي در معرض پرتوهاي UV است. از طرفي نيز نوسانات و تغييرات رطوبت و درجه حرارت شرايط را براي آن دسته از موجوداتي كه به اينگونه از نوسانات حساس هستند نامناسب مي كند و در اين ميان شانس بقاء براي موجودي فراهم است كه بتواند اين شرايط سخت را تحمل كند و گلسنگ اين خصوصيت را دارد به همين دليل بناهاي سنگي در معرض گلسنگ قرار دارند.

لازم به ذكر است كه گلسنگها شاخص آلودگي هوا نيز محسوب مي شوند و به محض وجود و افزايش ميزان آلاينده هاي هوا تعداد و تنوع آنها كاهش پيدا مي كند.

كارشناسان معتقدند گلسنگها به دو روش فيزيكي و شيميايي قادر به تخريب بستر خود هستند. در روش فيزيكي ريسه و يا بافت گلسنگ به درون سنگ نفوذ مي كند و به واسطه فشار مكانيكي كه به لايه هاي سنگ وارد مي كند باعث خرد شدن و تخريب سنگ مي شود اين عمل را مي توان به مته اي تشبيه كرد كه با فشار بر لايه هاي دروني راه پيدا مي كند و باعث خرد شده بستر مي شود .

اين ميكروبيولوژيست تاكيد كرد: مكانسيمهاي شيميايي تخريب سنگها توسط گلسنگها نسبتا پيچيده است. تركيبات مختلفي شناسايي شده است كه در حين رشد و نمو گلسنگ توليد و به بيرون ترشح مي شود كه اين تركيبات غالبا اسيدي بوده و موجب حل شدن بستر سنگي كه متشكل از مواد معدني است مي شود و از سوي ديگر تركيباتي نيز توليد و ترشح مي شود كه قادر به استخراج كاتيونها از بسترهاي سنگي است در نهايت مجموع اين عوامل بيولوژيكي به همراه عوامل فرسايش شيميايي و فيزيكي موجب تخريب صخره با سنگ مي شود.

امروزه به وجه ديگري از پوششهاي گلسنگي نيز توجه شده است و آن نقش حفاظتي گلسنگها در برابر نوسانات رطوبت و درجه حرارت و مقابله با اثرات مخرب بارانهاي اسيدي است به طوريكه چنين پوششهايي ميتواند تا حدي جلوي اثرات تخريبي عوامل محيطي را بگيرد .

محمدي در پايسخ به اينكه آيا بايد گلسنگها را از سطوح بناها و سنگها زدود و يا خير؟ گفت: جواب اين سوال نياز به كار كارشناسي دارد در برخي موارد و به تشخيص متخصصين اين عوامل زيستي بايد از سطوح زدوده شوند و در برخي موارد حفظ آنها شايد مفيد تر و مناسب تر باشد.

كارشناسان عنوان مي كنند كه نمي شود گلسنگها را به طور كامل از روي آثار تاريخي برداشت و آن را از بين برد بلكه فقط مي توان رشد آن را متوقف كرد به همين دليل بايد براساس نوع و مدل هر گلسنگي براي برداشتن آن اقدام كرد.

عضو هئيت علمي دانشگاه الزهرا افزود: ما نمي توانيم كاملا گلسنگها را از بين ببريم يا بعبارتي سطوح سنگ يا بنا را استريل نماييم بلكه مي توانيم رشد آنها را متوقف و يا كند كنيم. امروزه تركيبات شيميايي بسياري در بازار وجود دارد كه مي توان مورد استفاده قرار داد ولي بايد در نظر داشت كه اين تركيبات شيميايي كه در اثر شستشو به آبهاي زير زميني و يا رودخانه ها راه مي يابد نبايد اثر سمي به انسان ، موجودات آبزي و جانوران داشته باشد.

قبل از استفاده از انواع مواد شيميايي بر روي سطح سنگ يا بنا بايد از موثر بودن آنها بر نمونه هاي گلسنگ مورد مطالعه مطمئن شد به همين دليل اين كار نياز به يك فاز مطالعه آزمايشگاهي قبل از كاربرد اين تركيبات بر روي بنا يا اثر مورد نظر وجود دارد.

كارشناسان عنوان كرده اند كه برخي از گلسنگها در داخل سنگ نفود كرده و باقي مي مانند. اين دسته از گلسنگهاي داخل سنگي را به راحتي نمي توان از بين برد و ساختارهاي رويشي آنها نيز براحتي قابل مشاهده نمي باشد.

شرايط آب و هوايي و اقليمي و نوع ارگانيسمهايي كه در روي بنا و آثار موجب تخريب مي شود اختصاص به آن اثر دارد و ممكن است از نظر نوع و اقليم ارگانيسم ها كاملا متفاوت از ديگري باشد .

به گفته محمدي موارد عنوان شده نياز به يك كار تيمي و مطالعات دقيق و گسترده دارد كه با برنامه ريزي دقيق و مناسب مي توان بهترين و مناسب ترين اقدام را انجام داد در هر حال نبايد با ندانم كاري آثاري كه قدمت چند ساله دارند را از بين برد.

عضو هئيت علمي دانشگاه الزهرا به تجربه خود در اروپا اشاره كرد و گفت: در مدتي كه در اروپا مشغول تحصيل بودم بدنبال آن بودم كه ببينم چه كارهايي را مي شود در ايران با توجه به امكانات انجام داد. خوشبختانه بيشتر تجهيزات و امكاناتي كه مورد نياز است در كشورمان وجود دارد ولي اين امكانات به طور پراكنده هستند. بنابراين مي توان كارهاي بزرگي با استانداردهاي بين المللي انجام داد و فقط نياز به يك مديريت قوي وجود دارد تا اين تخصصها را در كنار هم قرار دهد .

محققان اعلام كرده اند كه با فرهنگ سازي مي توان كارهاي تيمي را در كشور متداول كرد و در اين صورت است كه مي توان كارهاي بزرگ را براساس استاندارهاي روز دنيا انجام داد.

محمدي تاكيد كرد: به نظر مي رسد سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري به عنوان متولي اين امر بايد در خصوص فرهنگ سازي براي كارهاي تيمي پيشگام باشد.

اين ميكروبيولوژيست در ادامه به عكسي كه مربوط به مرمت تخت جمشيد بود و در آن از ابزار قديمي و خشن استفاده شده بود اشاره كرد و گفت: ظرافت مرمت در كشور ما با كشورهاي ديگر تفاوت زيادي دارد.

اين در حالي است كه هم اكنون در كشورهاي دنيا براي مرمت آثار تاريخي از دستگاهها و ابزار پيشرفته، دقيق و ظريف در اين خصوص استفاده مي شود.

محمدي به تجربه خود در ايتاليا اشاره كرد و افزود: سال گذشته در سفري كه به ايتاليا داشتم از مرمت كليساي جامع واتيكان نيز بازديد كردم نكته جالب آن بود كه دهها جوان مرمتگر با قلم مو و وسايل ظريف مشغول مشاهده آسيبها و ترميم آن بودند و اين طور نبود كه از ابزار خشن مثل تيشه و مته استفاده شود.

هم اكنون تجربياتي كه در زمينه مرمت بناهاي تاريخي و همچنين گلسنگ زدايي صورت گرفته است در سايتها موجود است و متخصصان كشورمان مي توانند از آنها استفاده كنند.

عضو هئيت علمي دانشگاه الزهرا گفت: افرادي كه متولي كار مرمت هستند به راحتي مي توانند با مطالعه آخرين پژوهشهاي دنيا از ابزارهاي دقيق و به روز استفاده كنند با توجه به اينكه در گلسنگ زدايي آثار باستاني، خطر انتشار گلسنگها وجود دارد كه مي تواند به نوعي موجب تشديد تخريب و يا جايگزيني جديد اين موجودات در قسمتهاي سالم سنگ و صخره شود و از طرفي گلسنگهاي كنده شده توسط باد و پرندگان و حشرات قادر به انتقال به مناطق دور دست نيز مي باشند لذا اين عمل بايد دقيق انجام شود.

محمدي در پايان پيشنهاد كرد كه در حوزه مرمت و ترميم در سازمان ميراث فرهنگي از متخصصين دانشگاهها و تفكر جمعي استفاده شود.

سه|ا|شنبه|ا|29|ا|بهمن|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مهر]

[مشاهده در: www.mehrnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 233]