بدون تعيين حريم آثار تاريخي ثبت ملي مي‌شوند

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: بدون تعيين حريم آثار تاريخي ثبت ملي مي‌شوند
جام جم آنلاين: به گفته كارشناسان ميراث فرهنگي كشور، طي پنج سال اخير به تعيين حريم بناهاي تاريخي بي‌توجهي شده است.

با وجود ثبت ملي بسياري از آثار تاريخي كشور در سال‌هاي گذشته، بسياري از اين آثار تعيين حريم نشده‌اند، هرچند كه تعيين حريم اين آثار يكي از اصلي‌ترين مواد قانوني براي ثبت ملي يك اثر محسوب مي‌شود.

به عنوان نمونه براساس آمار سازمان ميراث فرهنگي از مرداد 1384 تاكنون در هر 28 دقيقه يك اثر در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است، يعني رقمي حدود 26 هزار و 300 اثر كه از اين ميان فقط 520 اثر تعيين حريم شده است.

اين درحالي است كه تعيين حريم يك اثر كه جزو مواد قانوني ثبت آن به شمار مي‌رود مي‌تواند از تجاوزات و ساخت و ساز در حريم و عرصه آثار جلوگيري كند.

به گفته مسوولان ميراث فرهنگي، از آنجا كه تعيين عرصه و حريم، هزينه‌هاي زيادي دارد و مشاوران هم پول زيادي براي اين كار دريافت مي‌كنند، در بسياري استان‌هاي كشور به دليل كمبود بودجه و اعتبار، توان انجام اين كار وجود ندارد، ولي اخيرا يعني حدود يك سال گذشته سختگيري بر تعيين عرصه و حريم هنگام ثبت ملي يك اثر افزايش يافته است.

آتوسا مومني، مديركل دفتر ثبت آثار تاريخي، فرهنگي و طبيعي سازمان ميراث فرهنگي چندي پيش در گفت‌وگويي اعلام كرد: هم‌اكنون تعيين حريم آثار، جزو اولويت‌هاي اصلي براي ثبت ملي اثر شمرده مي‌شود و اگر اثري براي ثبت ملي معرفي شود در صورتي كه حريم و عرصه آن تعيين نشده باشد، به ثبت نخواهد رسيد.

در حال حاضر وضعيت استان‌هاي كشور به لحاظ تعيين حريم آثار تاريخي چندان مناسب نيست و بسياري از آثار شهرستان‌ها از حريم مصوب و ضوابط مشخصي برخوردار نيستند، براي مثال در اهواز از 35 اثر ثبت شده اين شهر حتي يك اثر نيز تعيين حريم نشده است يا از ميان انبوه آثار ثبتي استان يزد، كمتر از دو درصد يعني 27 اثر تاريخي مصوب دارند. استان اردبيل نيز با وجود 800 اثر ثبتي كمتر از 15 اثر آن تعيين حريم شده‌اند.

در ميان قريب به دو هزار اثر ثبتي استان كرمانشاه نيز تنها حدود 80 اثر تعيين حريم شده‌اند كه همه اين اقدامات هم به اوايل دهه 80 و پيش از آن برمي‌گردد.

اين در حالي است كه طي 6-5 سال گذشته حتي يك اثر تاريخي ثبت‌شده در استان كرمانشاه تعيين حريم نشده است.

اين استان سال 1387 با قريب به 700 اثر ثبتي، رتبه اول ثبت ميراث تاريخي در كشور را به خود اختصاص داد، اما در همين دوره يك ساله در پايين‌ترين رتبه تعيين حريم‌هاي مصوب ايستاد.

سرپرست معاونت ميراث فرهنگي كرمانشاه نيز ضمن تاييد مشكل تعيين نشدن حريم آثار ثبتي در اين استان، نبود و كمبود اعتبار،‌ سختي و زمان‌بر بودن پروسه تعيين حريم و طولاني بودن پروسه تاييد پرونده تشكيل شده را‌ ازجمله عوامل موثر در اين خصوص مي‌داند و به «جام‌جم» مي‌گويد: تعيين حريم بعضي آثار بايد به صورت گروهي انجام شود، به اين معنا كه چند كارشناس باستان‌شناس به منطقه اعزام شده و پس از انجام مطالعات و ارزيابي‌هاي مختلف‌ كه نياز به صرف زمان نيز دارد، حريم اثر مذكور را تعيين كرده و پرونده‌‌اي براي آن تشكيل مي‌دهند.

حسين راعي با بيان اين كه با گذر از اين مرحله، تنها نيمي از راه طي شده است،‌‌ مي‌افزايد: زماني كه پرونده را براي تهران ارسال مي‌كنيم به دليل وجود پرونده‌هاي فراوان تعيين حريم در كشور،‌ هر كدام از اين پرونده‌ها بايد در نوبت‌هاي طولاني شش ـ پنج ماهه منتظر بمانند تا به نظر و تاييد مسوولان ميراث كشور برسند.

وي تصريح مي‌كند: در بعضي مواقع هم ممكن است اين پرونده‌ها به تاييد نرسد و برگشت داده شود كه در اين صورت بايد تمامي مراحل مذكور دوباره طي شود و اين يعني طولاني شدن پروسه تعيين حريم كه نتيجه‌اش همين وضعيت كنوني، يعني وجود آثار ثبتي فراوان بدون حريم و تبعات مشكل‌آفرين ناشي از آن مي‌شود.

اسپهبد خورشيد، بي‌فروغ مي‌شود

مازندران نيز همچون استان‌هاي ديگر كشور از اين امر مستثني نيست و با مشكل ثبت فراوان آثار تاريخي و تعيين نشدن حريم آنها مواجه است.

يكي از اين آثار كه ثبت ملي شده، اما هنوز تعيين حريم نشده و در معرض خطر و تهديد جدي است، قلعه و غار تاريخي و ارزشمند اسپهبد خورشيد است.

چند سالي است كه تعيين نشدن حريم اين اثر ارزشمند تاريخي، باعث تجاوز نهادهاي مختلف به محوطه اطراف قلعه شده است.

تردد بولدوزرها براي حفاري از معادن و برداشت بي‌رويه شن و ماسه اطراف قلعه و تيراندازي‌هاي مداوم پادگان نظامي در نزديكي قلعه از جمله تهديداتي است كه اين قلعه را با خطر تخريب مواجه كرده است.

دبير انجمن دوستداران ميراث‌ فرهنگي هوتو در مازندران دراين‌باره مي‌گويد: قلعه اسپهبد خورشيد در مسير جاده فيروزكوه و خطيركوه، جايي‌‌كه محل برداشت معادن شن و ماسه استان مازندران محسوب مي‌شود، قرار گرفته و برداشت‌هاي بي‌رويه سال‌هاي اخير باعث‌شده بولدوزرهاي حفاري شن و ماسه به كوه اسپهبد خورشيد نزديك‌تر شوند.

مديركل ميراث فرهنگي و گردشگري استان مازندران نيز به تعداد زياد آثار ثبتي و كمبود اعتبار به عنوان 2 عامل مهم كندي روند و تعيين نشدن حريم آثار اين استان بويژه قلعه و غار تاريخي اسپهبد خورشيد اشاره مي‌كند و به«جام‌جم» مي‌گويد: سرعت و تعداد آثار ثبت‌‌شده در كشور و همچنين استان مازندران آنقدر زياد است كه پروسه تعيين حريم كه يك پروسه طولاني و زمان‌بر است، به گرد آن هم نمي‌رسد.

اسدالله محمدپور با بيان اين‌كه كمبود اعتبار، عامل مهم ديگري است كه اين پروسه را با مشكل مواجه ساخته است‌، تصريح مي‌كند: از امسال بر اساس مصوبه مجلس شوراي اسلامي، كميته‌هاي برنامه‌ريزي شهرستان‌ها، مسوول توزيع اعتبارات شده‌اند كه اين خود به مشكلات افزوده است، چراكه بايد براي هر اثر در هر شهرستان به فرمانداري همان شهر درخواست اعتبار بدهيم كه در بسياري مواقع فرمانداران با توجه به اولويت‌هاي خود، اعتباراتشان را به بخش‌هاي مختلف تخصيص مي‌دهند و بخش ميراث، ظاهرا جزو اولويت‌هاي آنها نيست.

تپه‌هاي جندي‌شاپور، زمين كشاورزي شدند

استان خوزستان نيز با وجود آن كه آثار باارزشي مانند چغازنبيل و سازه‌هاي آبي شوشتر و شهرهاي معتبري مثل جندي‌شاپور، ايوان كرخه و هرمز اردشير را در خود جاي داده، اما از بين حدود 800 اثر ثبتي استان تنها كمي بيشتر از انگشتان دست، تعيين حريم شده‌اند.

سخنگوي انجمن دوستداران ميراث فرهنگي خوزستان در اين باره مي‌گويد: از 800 اثر ثبت‌شده استان خوزستان، تنها 10 اثر به نام‌هاي پل ساساني دزفول، مسجد جامع شوشتر، پل شادروان و خانه مستوفي شوشتر، مجموعه تاريخي بند خاك شوشتر، مجموعه تاريخي آبشارهاي شوشتر، زيگورات چغازنبيل شوش، اشكفت سلمان ايذه، امامزاده عبدالله شوشتر، مسجد جامع دزفول و نيايشگاه صائبين شوشتر تعيين حريم شده‌اند.

به گفته مجتبي گهستوني، تعيين نشدن حريم اين آثار باعث‌شده آثار زيادي تخريب شده و از بين بروند.

به عنوان مثال در جندي‌شاپور، ده‌ها تپه باستاني وجود داشته كه هم‌اكنون تنها هشت تپه باقي‌مانده و مابقي توسط كشاورزان تسطيح‌شده و اين زمين‌ها نيز از طرف جهاد كشاورزي به كشاورزان واگذار شده است.

از 1400 اثر ثبتي استان يزد نيز فقط كمتر از 30 اثر تعيين حريم شده‌اند كه 24 اثر آن مربوط به قبل از سال 84 است.

جالب اين‌كه طي پنج سال گذشته، حدود 900 اثر در اين استان به ثبت رسيده كه از اين ميان حتي يك اثر هم تعيين حريم نشده است.

به عبارتي عملكرد سازمان ميراث فرهنگي استان يزد با 1400 اثر ثبتي فاقد حريم از جمله ضعيف‌ترين عملكردها در ميان استان‌هاي كشور است، در حالي كه سرعت ثبت ميراث فرهنگي در اين استان طي پنج سال گذشته به شدت فزوني يافته است.

سرو ابركوه،‌ به عنوان يكي از كهنسال‌ترين درختان جهان، يكي از اين آثار است و در حالي به‌عنوان اثر طبيعي ثبت ملي شده كه هنوز هيچ‌گونه تعيين حريمي براي آن در نظر گرفته نشده است.

فاطمه مرادزاده - گروه ايران

پنجشنبه|ا|15|ا|دي|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 126]