مهر منتشر كرد/مستند تصويري - تشريحي از پيامدهاي مخرب مرمتهاي انجام شده در تخت جمشيد

واضح آرشیو وب فارسی:مهر: مهر منتشر كرد/مستند تصويري - تشريحي از پيامدهاي مخرب مرمتهاي انجام شده در تخت جمشيد
پس از گذشت حدود 40 سال از مرمت بخشهايي از محوطه ميراث جهاني تخت جمشيد پيامدهاي سوء ناشي از مداخلات غير اصولي صورت گرفته در اين محوطه تاريخي نمايان شده است.

به گزارش خبرنگار مهر، در حالي كه پيامدهاي مخرب مرمتهاي غير اصولي صورت گرفته در نعل درگاههاي كاخهاي شورا ( مركزي )، دروازه ملل و صد ستون ( تالار تخت ) مجموعه جهاني تخت جمشيد مدتهاست توجه كارشناسان ميراث فرهنگي را به خود جلب كرده است مديران اين سازمان از اين شيوه مداخلات و ابزار و مصالح بكار رفته در فرآيند آن حمايت و آن را " بهترين روش " براي مرمت ساير آثار سنگي و صخره اي نيز معرفي مي كنند.

بر اساس گفته ها و اظهارات سازمان ميراث فرهنگي روش مرمتي صورت گرفته در محوطه جهاني تخت جمشيد روش "آناستيلوز" است.

واژه آناستيلوزي از ريشه يوناني آناستيلوزيس به معني برافراشتن و برپايي ستون گرفته شده كه مفهوم تحت اللفظي اين واژه عبارت است از : " برگرداندن فرم و سبك يك اثر سنگي با كمك قطعات فرو ريخته اصيل آن. "

" نيكلاس استانلي پرايس " يكي از برجسته ترين اساتيد جهان در امر مرمت درباره اين روش مي نويسد: " بازسازي سبكي ( آناستيلوزي ) به معناي دقيق و اخص كلمه، فقط عبارت است از دوباره ساختن بناهاي تاريخي فروپاشيده به همان شكل اول و يا دوباره ساختن قسمتي از همان بناها در موضع اصلي خود. اين نوع بازسازي را فقط در مواردي مي توان به كاربرد كه قطعات و اجزاء مختلف آن در اطراف و محل حفاري به صورت پراكنده موجود باشند. بدين ترتيب هر قطعه بايد در موضع اصلي خود قرار گرفته و همان عملكرد سابق را بازيابد. "

بر اساس ماده 2 منشور آتن كه در سال 1931 ميلادي براي نخستين بار اصول ناظر بر حفظ وضع موجود و مرمت بناهاي باستاني را تعريف كرده است " هيچگونه اجزايي را موقع احياء بناهاي كلاسيك [ باستاني ] نمي بايست اختراع و بازسازي نمود. " بلكه عمل مرمت گران " فقط و فقط بايد يك آناستيلوزي يا سوار كردن مجدد بنايي باشد كه ستونهايش [ قطعاتش ] روي زمين ريخته شده اند. "

اين شيوه مرمتي در ايران براي نخستين بار توسط كارشناسان ايتاليايي انجام شده است. نخستين دوره مرمت در سايتها و محوطه هاي سنگي ايران و بويژه مرمت آناستيلوزي در مجموعه جهاني تخت جمشيد در سال 1343 با همكاري موسسه ايتاليايي " شرق ميانه و دور" ، " ايزمئو " پايه گذاري شد. اين اقدامات مرمتي طي دو دوره صورت پذيرفت. ( گزارش فعاليتهاي ايزمئو در مرمت آثار سنگي اين دوره حاكي از آن است كه علي رغم تهيه طرح و تدوين اصول كلي كار مورد تائيد كميسيون ويژه، برخي از اين اصول هيچگاه بكار برده نشد و برخي ديگر نيز براي انطباق با موارد خاص « سليقه اي » تعديل گرديد. ) اولين اقدامات از سال 1343 تا 1345 به مدت دو سال تحت سرپرستي مهندس " سزاره كاربونه " انجام شد و دومين دوره از سال 1345 تا 1356 زير نظر "جوزپه تيليا" و همكاري همسرش " آن بريت تيليا " ادامه يافت.

گرچه نگاهي گذرا به مجموعه اقدامات مرمتي كه به شيوه آناستيلوزي در كشورمان صورت پذيرفته، نمايانگر آن است كه اقدامات در خور توجه و شايسته اي بر اساس دانش و تكنولوژي زمان اجراي آن، صورت پذيرفته كه ضمن حفاظت از آثار معماري كهن اين مرز و بوم، گنجينه ارزشمندي است جهت انجام مطالعات علمي و تخصصي پيش روي كارشناسان و محققين امر حفاظت و مرمت از آثار تاريخي.

با اين همه پس از گذشت قريب به سه دهه از اقدامات مرمتي انجام شده در مجموعه آثار معماري تخت جمشيد اينك چند سالي هست كه پيامدهاي منفي و تخريبي اين اقدامات بروز نموده و سازمان ميراث فرهنگي به جاي بررسي و تلاش براي بهينه و روزآمد كردن اين شيوه مرمتي به دفاع و تداوم اين روش كه در طول 30 سال گذشته پيامدهاي مخرب آن نمايان شده است مي پردازد.

جاي اين سئوال باقي است كه چرا به رغم نمايان شدن پيامدهاي منفي شيوه مرمتي انجام شده در تخت جمشيد مديران بنياد پژوهشي پارسه از همين شيوه براي مرمت آرامگاه كوروش استفاده كرده اند؟ آن هم در شرايطي كه پيش از اين كارشناسان متعددي اين موضوع را در محافل علمي از جمله دانشكده ميراث فرهنگي ( همايش پژوهش و دانشجو ) بررسي و به چالش كشيده اند.

البته سازمان ميراث فرهنگي با رد پيامدهاي تخريبي اتفاق افتاده در مرمت محوطه جهاني تخت جمشيد در يكي از بندهاي مطرح شده در جوابيه ارسالي خود به خبرگزاري مهر درباره روش مرمتي صورت گرفته در مجموعه تخت جمشيد نوشته است: " مرمتهاي انجام شده [ در آرامگاه كوروش ] به روش آناستيلوز از سال 1343 تا 1376 در مجموعه هخامنشي روي ستونها و درگاهها در زمان خود از روشهاي معتبر جهاني مرمت بوده و بارها و بارها منتشر شده و آسيبهاي مطرح شده در خبرگزاري مهر از جمله فروپاشي در آن ديده نمي شود."

نكته باريكتر از مو اينجاست كه مديران سازمان ميراث فرهنگي مرمتهاي انجام شده را با مرمتهاي صورت گرفته در آكروپليس آتن مقايسه مي كنند. در حالي كه برخلاف ادعاهاي مطرح شده درباره مطابقت شيوه مرمت صورت گرفته در آرامگاه كوروش با شيوه هاي مرمت مجموعه آكروپليس آتن، اين شيوه در سال 1930 به طور كامل نقد و متوقف گرديد و در جاهايي كه ايستايي بنا ضرورت داشته است سنگهاي جديد مطابق با الگوي وضعيت موجود تراش داده شده و در محل مورد نياز قرار گرفته است.( تاريخ حفاظت معماري، يوكايوكيلهتو، ترجمه محمد حسن طالبيان و خشايار بهاري، 1387، صفحه 208 )

با اين مقدمه خبرگزاري مهر براي بسط علمي اين موضوع و اثبات وجاهت علمي سئوالهاي منتشر شده در اين خبرگزاري در خصوص شيوه مرمتي آرامگاه كوروش اقدام به انتشار عكسهايي از پيامدهاي مخرب مرمتهاي انجام شده در تخت جمشيد مي كند.

اين عكس مربوط به دروازه ملل تخت جمشيد است كه مرمت آناستيلوز نعل درگاه روي آن توسط گروه " ايزمئو " در دهه 1340 انجام شده است.

چنانكه در تصوير مشخص است تيرآهنهاي نصب شده جهت مقاوم سازي نعل درگاه دروازه ملل در گذر زمان به علل مختلف دچار پوسيدگي شده است و پيامدهاي مخرب آن هم اكنون نمايان شده است. كارشناسان معتقدند در صورت عدم توجه و مانيتورينگ علمي اين پديده در ساير درگاههاي مقاوم سازي شده با اين روش، اين آثار با ارزش تاريخي دچار بحران و در صورت بي توجهي به اين بحرانها به فاجعه اي جبران ناپذير تبديل خواهند شد.

نكته قابل توجه در اين عكس وقوع پديده " تبلور نمكها " در اثر بكارگيري مواد نامناسب در فرآيند مرمت اين سنگ است. تركهايي كه مشاهده مي كنيد از پيامدهاي ناشي از انبساط فلزات پوسيده شده در دل سنگ است كه در دهه هاي اخير تعبيه شده است.

نمايي از دروازه شمالي كاخ شورا ( مركزي ). اين درگاه نيز از جمله بخشهاي مرمت شده توسط سرپرست تيم مرمتي آرامگاه كوروش است كه مرمت آن در اواخر دهه 1360 و اوايل دهه 1370 انجام شده است.

نماي ديگري از نعل درگاه دروازه كاخ شورا. چنانكه قابل مشاهده است اثرات سوء ناشي از تعبيه فلز در سنگ و استفاده از بتون در اين تصوير بخوبي قابل مشاهده است.

اين تصوير بخوبي نشان مي دهد كه تيرآهنهاي تعبيه شده در دل سنگ به مرور زمان دچار پوسيدگي شده است و آب باران و ساير نزولات آسماني زنگار آن را به سطح زيرين اين سنگ تاريخي انتقال داده كه در صورت بي توجهي به اين فرآيند پوسيدگي بزودي اين قطعه با ارزش تاريخي به همان سرنوشتي دچار مي شود كه سنگ نعل درگاه دروازه ملل محوطه جهاني تخت جمشيد به آن دچار شده است.

چشم اندازي ديگري از مرمتهاي انجام شده توسط سرپرست فعلي گروه مرمت آرامگاه كوروش در دروازه شمالي كاخ شوراي تخت جمشيد. تاثيرات سوء بتن بكار رفته شده در اين اثر با ارزش تاريخي بخوبي قابل مشاهده است.

براستي آيا اين سنگهاي به شدت فرسوده كه تركهاي آن بخوبي قابل مشاهده است. آيا ضروري بود كه چنين بار سنگيني ( نعل درگاه عكس قبلي ) به اين اثر تاريخي با ارزش تحميل مي شد؟

عكس مربوط به يكي از پايه ستونهاي كاخ آپادانا در محوطه جهاني تخت جمشيد است. آيا اين روش حفاظتي و مرمتي قابل دفاع است؟

بخشي از درگاه شمالي كاخ آپادانا در محوطه ميراث جهاني تخت جمشيد. چنانكه در عكس مشاهده مي كنيد در اثر بكارگيري بتن به روشهاي غير علمي و نامناسب ضمن تخريب منظر و شأن اثر پيامدهاي مخرب ديگري نيز به همراه خواهد داشت. آيا اين نوع مرمت قابل دفاع است.

به راستي چه تضميني وجود دارد كه تا چند دهه ديگر همين اتفاقات بر سر آرامگاه كوروش نرود؟ آيا مسئولين سازمان ميراث فرهنگي همچنان به دفاع از شيوه مرمتي انجام شده در محوطه جهاني تخت جمشيد طي سالهاي گذشته مي پردازند؟ آيا مسئولان اين سازمان از خود پرسيده اند كه چه كسي يا كساني مرمتهاي انجام شده در اين محوطه تاريخي را بر عهده داشته اند؟

چنانكه پيش از اين نيز اعلام شده بود، خبرگزاري مهر به عنوان رسانه اي كه مبناي خود را بر اصل بيطرفي استوار كرده است اعلام مي دارد كه حاضر به شنيدن تمام صداها و نظرات در اين باره هست و در اين باره تا كنون نشستهايي را با متخصصان امر انجام داده و آمادگي مجدد برگزاري مناظره اي علمي و تخصصي در اين باره را با حضور كارشناسان موافق و مخالف شيوه مرمتي صورت گرفته در آرامگاه كوروش و ساير بناهاي تاريخي دارد.

اميد است كه حساسيتهاي ايجاد شده همچون موارد گذشته دچار سياست زدگي نشود. چرا كه هدف خبرگزاري مهر و كارشناسان مرتبط با آن چيزي جز فراگير شدن احترام و توجه به آثار هنري و تاريخي كشورمان نيست و همچنين اميدواريم كه شاهد رفتارها و عكس العملهايي منطقي، علمي و صحيح تري از سوي مسئولين مربوطه در مواجه با چنين اخباري باشيم.

يکشنبه|ا|18|ا|اسفند|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مهر]

[مشاهده در: www.mehrnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 220]