واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین: دانش - یک تحقیق جدید نشان میدهد زلزله در تهران میتواند فعالیت آتشفشانی قله دماوند را تحریک کند علیرضا نورایی: مطالعه ای که اخیرا صورت گرفته، نشان داده است زمین لرزه ها می توانند با به لرزه در آوردن ماگما منجر به انفجار آتشفشان ها شوند؛ پدیده ای مشابه تاثیری که تکان دادن بطری بر نوشابه گازدار می گذارد. این تحقیق نشان می دهد که فوران آتشفشان ها پس از یک زلزله بزرگ، 4 بار بیشتر از هنگامی بوده که عامل محرک زلزله وجود نداشته است. به این ترتیب و با توجه به زلزلهخیز بودن تهران، احتمال آتشفشانی دماوند نیز در اثر همین پدیده منتفی نیست. نوشابهای گازدار، به اسم دماوندزمینشناسان میگویند تاثیرات زلزله می تواند صد ها مایل دورتر از کانون زلزله احساس شود و آن قدر قوی است که می تواند آتشفشان های خفته را بیدار کند. با این حال تامین فشار لازم برای ایجاد انفجار می تواند زمان زیادی را از یک جریان مذاب تلف کند، به طوری که بین تحریک و انفجار شاید ماه ها فاصله بیفتد. ارتباط بین آتشفشان ها و زمین لرزه ها از گذشته محل بحث و تردید بوده است ولی اکنون مطالعه جدید اولین شواهد آماری را تامین کرده است. محققان در دانشگاه آکسفورد تاثیر پدیده «نوشابه گازدار» را در شیلی جنوبی شناسایی کرده اند، ناحیه ای که چارلز داروین اولین بار این ارتباط احتمالی را در آن مطرح کرد. آنها با بررسی الگوی انفجار ها رخ داده در 150 سال اخیر متوجه این نکته شده اند که تعداد آتشفشانیها یک سال پس از زلزله به مقدار قابل توجهی افزایش داشته است. آتشفشان تاپونگاتیتو یک سال پس از هر دو زلزله 1906 و 1960 فوران کرد؛ مشابه اتفاقی که برای آتشفشان های کالبوکو و والاریکا افتاد. آتشفشان های اوسورنو و پونتیاگودو هم به فاصله کمی از زمین لرزه 1837 شیلی فوران کردند. سباستین وات، یکی از محققین این مطالعه به روزنامه تایمز می گوید: «غیر منتظره ترین بخش این یافته فاصله قابل توجه از محل گسیختگی زلزله، جایی که فوران ها رخ داده و مدت زمانی است که ما در آن افزایش فعالیت آتشفشانی را مشاهده کرده ایم، است.» این موضوع نشان می دهد که امواج لرزه ای، که از گسیختگی ناشی از زلزله متصاعد می شوند، ممکن است با تحریک و تکان دادن ماگمای موجود در زیر آتشفشان، ماشه انفجار را بچکاند. در سال های اخیر در مورد فعالیت آتشفشان دماوند نیز دیده ها و شنیده هایی بازگو شده است. آخرین این موارد به سال گذشته و تقریبا در چنین ایامی از سال باز میگردد. سال گذشته، مشاهده خروج گاز وبخار از از دودکش دماوند و وقوع چند لرزه شائبه و نگرانی از فعالیت این دیو سپید را احیا کرد. از شیلی تا دماوندزمین لرزه بزرگ شیلی که دارای بزرگی 5/9 در مقیاس ریشتر بود، و یک نمونه شاخص از این تاثیر است، بزرگترین زلزله ثبت شده است. کشته های این حادثه بین 1655 تا 5700 نفر برآورد شده است، بسیاری از تلفات ناشی از برانگیخته شدن تی-سونامی در چند کشور بوده است. دیگر زلزله ای که نمونه ای ویژه از پدیده مزبور است، زمین لرزه 1906 است، که فعالیت 6 آتشفشان را در پی داشت. این در حالی است که در متوسط یکسال فوران تنها یک آتشفشان مورد انتظار بوده است. اهمیت تحقیق اخیر در این است که نشان می دهد ریسک انفجار آتشفشانی در پی زلزله های بزرگ در نقاط گوناگون دنیا، به طور چشمگیری افزایش می یابد؛ نظیر واقعه شیلی که تحت تاثیر این پدیده بود. محققان ابراز امیدواری می کنند که این مطالعه با نمایان کردن نیاز به افزایش هوشیاری نسبت به فعالیت آتشفشانی پس از زلزله های بزرگ، بتواند در راستای مدیریت مخاطرات آتشفشانی توسط دولت ها و آژانس های امداد رسانی مفید واقع شود. اما آیا چنین هوشیاریای در محققان و مسئولان حوادث غیرمترقبه در ایران وجود دارد؟ سال گذشته، اعلام شد نگرانیها درباره فعالیت دماوند جدی نیست. به گفته گروهی از محققان دماوند یک سیستم آتشفشانی فعال است ولی طی سال های اخیر فعالیتش محدود به خروج گاز و بخار، چشمه های آب گرم، لرزه های خفیف و برخی نشانه های دیگر زمین شناسی بودهاست. با این وجود عدم بروز نشانه های خطرناک مانع از این نمی شود که فعالیت این آتشفشان مثل هر آتشفشان فعال دیگر تحت نظارت و بررسی دقیق باشد. کما اینکه دکتر زارع -معاون پژوهشی و فناوری پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله- به بررسی ها و سنجش شاخص های گوناگون زمین شناختی و ژئوفیزیکی محدوده این سامانه توسط همکارانش در پژوهشکده اشاره می کند. وی در مصاحبه ای که در سال گذشته با ایسنا انجام داده است با اشاره به این که بروز چنین نشانه هایی مسبوق به سابقه است (به طور شاخص در سال 1367)، هیچ یک از بررسی های صورت گرفته را نمایانگر احتمال ایجاد یک انفجار آتشفشانی در قله دماوند یا پیرامون آن ندانسته،اما پایش دائمی سامانه دماوند از این نقطه نظر و انجام تحلیل های دقیق تر با بهره گیری از گردآوری حجم وسیعی از داده های مرتبط با شاخص های فعالیت آتفشانی را ضروری دانسته است. عجولانه قضاوت نکنیدگفته میشود 10 ایستگاه لرزه نگاری در منطقه دماوند وجود دارد و تا کنون فعالیت لرزه خیزی غیر عادی ثبت نشده است. نصب دوربین در اطراف دهانه آتشفشان خفته دماوند به منظور پایش مستمر هر گونه تغییر و فعالیت غیرعادی و برداشت و ارزیابی دقیق ژئوشیمیایی مواد مختلف از جمله گازها و بخارهای خروجی از دیگر روشهای بررسی فعالیتهای آتشفشانی از جمله در قله دماوند است. البته محققان تاکید دارند مطالعه دقیق ژئومورفولوژی (زمین ریختی) منطقه با ابزارهای مختلف اندازه گیری، بررسی بخارات خروجی از لحاظ میزان، سرعت و سایر مولفههای مربوطه و ثبت کامل این اطلاعات، انجام تستهای رسوب شناسی آزمایشگاهی و در نهایت مدل سازی عددی وضعیت آتشفشان به منظور پیشبینی علمی انفجار احتمالی آن از دیگر مطالعاتی هستند که برای رفتارسنجی دقیق فعالیتهای آتشفشانی دماوند و هر گونه اظهار نظر علمی در مورد روند فعالیت آن ضروری است و بدون انجام بررسیهای مذکور نمیتوان به صرف اعزام چند کارشناس به منطقه و انجام چند بررسی و اندازهگیری در این خصوص اظهارنظر کرد. به هرحال آنچه تحقیقات جدید نشان میدهد بر ارتباط مستقیم بین آتشفشان و زمین لرزه صحه می گذارد ولی اینکه آیا دماوند به عنوان تنها آتشفشان ایران که آخرین فعالیتش به حدود 36 هزار سال قبل باز می گردد، چه زمانی ممکن است دوباره غرش کند، مسالهای است که زمین شناسان ترجیح میدهند درباره آن از هرگونه قضاوت عجولانه و هیجان انگیز پرهیز کنند.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبر آنلاین]
[مشاهده در: www.khabaronline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 480]