٢ دهه نابودي حيات وحش

واضح آرشیو وب فارسی:خراسان: ٢ دهه نابودي حيات وحش
طرح جامع مديريت حيات وحش تدوين شد
ايران جزو ١٠ كشور اول جهان است كه داراي متنوع ترين محيط طبيعي و گونه هاي گياهي و جانوري است؛ اما اين امتياز در سال هاي اخير به دليل بي توجهي ها در حال از دست رفتن است و هر از گاهي اخباري از انقراض يك گونه گياهي يا در معرض خطر بودن يك گونه جانوري به گوش مي رسد؛ از اين رو آن چه مي تواند هشدار دهنده باشد اين است كه محيط زيست به تدريج از حيات وحش و گونه هاي گياهي خالي مي شود. اين وضعيت زماني دردناك تر است كه دريابيم برخي گونه ها منحصرا در ايران يافت مي شود و با انقراض آن محيط زيست جهاني صدمه مي بيند.

«يوزپلنگ ايراني»، «هوبره» و «تمساح پوزه كوتاه» تنها چند نمونه از گونه هاي نادر جانوري كشور است كه اگرچه تحت حمايت سازمان حفاظت محيط است؛ اما روشن است كه پس از در معرض انقراض قرار گرفتن، تحت حمايت درآمده اند. بنابراين محيط زيست كشور در بخش حيات وحش، نيازمند حمايت جدي بر اساس يافته هاي علمي است كه اين امر مهم يكي از وظايف تعريف شده سازمان حفاظت محيط زيست كشور است. شايد به همين دليل و براي جبران كاستي هاي گذشته است كه مقامات مسئول اين سازمان طرح جامع مديريت حيات وحش را تدوين كرده اند و درصدد اجراي آن هستند.

«دلاور نجفي» معاون محيط زيست طبيعي سازمان حفاظت محيط زيست در خرداد ماه سال جاري، از تهيه دو اطلس مستند جامع پرندگان و پستانداران خبر داد و درباره تهيه طرح تفضيلي براي ٢٢ منطقه زيستي در كشور نيز اطلاعاتي را به خبرنگاران داد. او درباره طرح جامع مديريت حيات وحش در كشور نيز سخن گفت و امضاي قرارداد مطالعه آن با يكي از دانشگاه هاي كشور را نيز اطلاع رساني كرد.نجفي در آذرماه سال جاري، گفته هاي خود را تكميل و از به سرانجام رسيدن «طرح جامع مديريت حيات وحش كشور» خبر داد و در تشريح آن گفت: اين طرح براي حفاظت و احياي گونه هاي آسيب پذير جانوري تهيه و با همكاري دانشگاه تهران، شرح خدمات و بخش هاي مختلف برنامه هاي آن، تدوين مي شود.

وي افزود: در اين طرح ٣٠ گونه جانوري در معرض تهديد (در مراحل مختلف) مشخص شده اند كه برخي از گونه هاي پستاندار، نظير «گورخر آسيايي» و پرندگاني نظير «هوبره» و «ميش مرغ» و گونه هاي ويژه اي از ماهي ها و دوزيستان در طرح ديده شده اند.

حال اين سوال مطرح است كه كاربرد واقعي اين طرح چيست و چگونه مي توان آن را اجرا كرد؟

تلاش براي حفظ توالي DNA
دكتر معصومه ابتكار از فعالان محيط زيست و عضو شوراي اسلامي شهر تهران هدف از حفظ گونه هاي حيات وحش را تلاش بشر، براي حفظ توالي رشته هاي ژنتيكي محيط زيست جانوري مي داند و مي گويد: با از بين رفتن يك گونه گياهي يا جانوري در كل اكوسيستم آن منطقه اختلال ايجاد مي شود و وقتي گونه اي منقرض شد محيط طبيعي، تحت تأثير قرار مي گيرد و اين باور واقعي است كه وقتي گونه اي در معرض خطر قرار مي گيرد، متضرر اصلي انسان است. پس بايد تلاش هاي زيست محيطي بر روي حفظ گونه هاي طبيعي متمركز شود.

رئيس سابق سازمان حفاظت محيط زيست كشور اضافه مي كند: از بين رفتن يك گونه، تنوع زيستي جهان را كاهش مي دهد و در كل چرخه حيات اثر منفي دارد و علاوه بر آن بر ساير چرخه هاي طبيعي اعم از گياهي و جانوري اثر منفي دارد و در كل طبيعت موجب صدمه ديدن توالي DNA جانوري مي شود. بنابراين حفظ گونه هاي جانوري و گياهي به معناي حفظ محيط زيست و محيط زندگي بشر است.

مجوزي براي شكار غيرقانوني
اما با نگاهي به گذشته منابع طبيعي و شكارگاه هاي كشور در مي يابيم كه برخي فعاليت هاي غيرقانوني نظير شكار پرندگان و پستانداران در معرض خطر انقراض با مجوزهاي قانوني سازمان محيط زيست انجام مي گرفت و تلخ تر اين كه خارجي ها در گرفتن اين مجوز از شكارچيان داخلي سبقت مي گرفتند و مجوز شكار براي خارجي ها راحت تر بود.

«مهدي-ش» رئيس اداره منابع طبيعي يكي از شهرهاي جنوبي مي گويد: مجوز شكار و چرا در عرصه هاي منابع طبيعي را سازمان حفاظت (محيط زيست) صادر مي كند و در سال هاي دهه ٦٠ و ٧٠ به راحتي اين مجوزها صادر مي شد و خارجي ها با پرداخت مبالغي در حدود ٣٠ دلار موفق به دريافت پروانه شكار محدود مي شدند. به اين ترتيب بسياري از گونه هاي نادر پرنده در استان خوزستان كه روزگاري جمعيت هاي ميليوني داشت تهديد شد و بسياري ديگر از پرندگان شكاري پس از زنده گيري به آن سوي خليج فارس قاچاق شدند و يا با مجوز دام پزشكي و... به كشورهاي حاشيه جنوبي خليج فارس انتقال داده شدند و عملا عرصه هاي منابع طبيعي از وجود اين مخلوقات زيبا تخليه شد.

البته به تازگي با اين موضوع به شدت برخورد مي شود و مجوزهاي شكار و ماهي گيري كم تر صادر شده و هر سال به كم تر از ٥٠ فقره مي رسد كه به نظر من بايد جلوي اين كار هم گرفته شود تا به طبيعت اجازه دهيم به بازسازي خود بپردازد.

اين كارشناس مسئول درباره «طرح جامع مديريت حيات وحش» نيز مي گويد: به نظر من اين اقدام بايد ٣٠ سال پيش انجام مي شد و اكنون نتايج آن را مشاهده مي كرديم. البته بر اساس ضرب المثل «ماهي را هر وقت از آب بگيري تازه است» اعلام و اجراي اين طرح در مقطع كنوني را به فال نيك مي گيرم.

مقدمه اي براي يك كار بزرگ
كاربرد طرح هاي محيط زيستي نظير «طرح جامع حفاظت از حيات وحش» در سطح جهان، بهره برداري در زمينه هاي پژوهشي و گردشگري است و تنوع آب و هوايي كشور نشان مي دهد كه اكوتوريسم يا طبيعت گردي زمينه بسيار مناسبي در ايران دارد و حيات وحش يكي از اجزاي مهم طبيعت به شمار مي رود، بنابراين توجه به حفاظت از محيط زيست حيات وحش، مي تواند منبع درآمد قابل توجهي براي كشور به شمار رود. گذشته از مبحث اقتصادي، دانش افزايي ناشي از پژوهش هاي علمي در حيات وحش كشور خود زمينه بسيار مناسبي در بخش تحقيقات به شمار مي رود و چه بسا كه پرداختن به اين موضوع موجب پيدا شدن زمينه هاي ديگر بهره برداري صحيح از طبيعت و بهره گيري از ظرفيت هاي نهان حيات وحش كشور شود. ولي اين اقدام بدون ترديد پيش شرط هايي دارد.

دكتر «سينا بشيري» عضو هيئت علمي و محقق پژوهشكده محيط زيست در اين باره مي گويد: وقتي كه هدف حفاظت و مديريت حيات وحش در سطح يك كشور و آن هم كشوري به پهناي ايران با تنوع زيست محيطي و غناي بسيار زياد ژنتيكي باشد، براي مقدمات آن نيز فراهم شود و كساني كه متولي اجراي اين طرح هستند پس از دستيابي به اين ابزار، ادعاي مديريت و حفاظت داشته باشند.

وي مي افزايد: در اولين قدم بايد اطلس گونه هاي جانوري كشور تهيه شود. اين اطلس داراي استانداردهايي است كه در آن بايد تعداد گونه ها، واريته هاي مختلف، محيط زيست، شيوه مهاجرت و توليد مثل و مرزهاي جغرافيايي زندگي گونه و بسياري از فاكتورهاي ديگر لحاظ شود. پس از آن به جمع آوري و تهيه تصاوير و اطلاعات آن گونه كه در خارج و داخل كشور تهيه شده، پرداخت و در اين مرحله است كه مي توان ادعا كرد اطلس يك گونه جانوري را تهيه كرده ايم و البته در تهيه اطلس ها بايد به اين نكته توجه داشته باشيد كه تهيه اطلس همانند تدوين و تهيه يك كتاب نيست كه پس از تأليف پرونده آن بسته و منتشر شود؛ بلكه ويژگي هاي اطلس به شكلي است كه پرونده تحقيقات و پژوهش آن همچنان مفتوح است و هر چند سال و در يك دوره زماني مشخص بايد براي تدوين نسخه هاي تكميل شده، اقدام كرد.

وي قدم دوم مقدمات اجراي طرح هاي جامع را تربيت نيروي انساني و به كارگيري فناوري مي داند و اضافه مي كند: پس از تهيه اطلس بايد پژوهشگران تحقيق خود را به طور ويژه روي يك گونه متمركز كنند و همان گونه كه مي دانيد در عرصه هاي پژوهشي محيط زيست در كشورهاي پيشرفته يك محقق به مدت ٣٠ سال و بيشتر درباره يك گونه خاص پروانه اي كه در سطح مرداب هاي سايه انداز يك نقطه زندگي مي كند، به تحقيق مشغول است و پيشرفته ترين ابزار تحقيق نظير ماهواره و سيستم هاي ريز جست و جوگر را در اختيار مي گيرد و نتايج تحقيق خود را به بانك اطلاعاتي محيط زيست ارائه مي دهد. ما نيز بايد اين شيوه را به كار گيريم و به ايجاد بانك هاي اطلاعاتي گونه هاي گياهي و جانوري اقدام كنيم و آن را در اختيار دانشگاه ها قرار دهيم.

اين پژوهشگر تعريف واقعي از پارك هاي طبيعي و حفاظت شده را از فاكتورهاي لازم در اجراي طرح جامع مديريت حيات وحش مي داند و ادامه مي دهد: پارك هاي طبيعي بايد معناي واقعي و حقيقي داشته باشند و مناطق حفاظت شده بايد از حمايت هاي قانوني و حقوقي برخوردار باشند؛ علاوه بر آن حد و مرز اين پارك ها بايد مشخص و شيوه حفاظت آن ها نيز بايد منظم و مدون باشد و از فعاليت هايي كه موجب تخريب محيط زيست گونه جانوري و آسيب به آن مي شود، جلوگيري شود.

وي در عين حال متذكر مي شود: متأسفانه در ايران مشاهده مي شود كه جاده هاي پرتردد از ميان مناطق حفاظت شده عبور مي كند و همواره حريم حيات وحش مورد تعرض قرار مي گيرد كه اين كار منافي طرح حفاظت از محيط زيست جانوري است. مضاف بر آن معتقدم كه بايد در مناطق حفاظت شده و پارك هاي ملي، پژوهشكده هاي علوم طبيعي و محيط زيست و جنگل احداث شود و به جاي تهران يا مراكز استان ها بايد در اعماق جنگل ها و در محيط زندگي طبيعي جانوران، اين مراكز علمي و تحقيقاتي را احداث كنند تا به جمع آوري اطلاعات علمي تر كمك كند.

دكتر «بشيري» در ادامه به لزوم ايجاد بانك ژن در كشور اشاره مي كند و مي افزايد: اگرچه تشكيل بانك ژن را در آخر گفته هايم مي گويم اما هدف من اين است كه بگويم تمامي اين كارها و اقدامات براي تشكيل بانك ژن منابع طبيعي است كه بخشي از آن بانك ژن حيات وحش است. البته اقداماتي صورت گرفته و برخي پژوهشكده هاي منابع طبيعي و پژوهشكده رويان اقداماتي انجام داده اند اما همه اين كارها در قدم هاي اوليه است و ايجاد چتر حفاظتي و مديريتي براي عرصه اي مثل حيات وحش زمان زيادي را مي طلبد.

به هر حال ايران و طبيعت چهار فصل آن در طول سال بيانگر اين واقعيت مهم است كه كشورمان داراي توان قابل توجهي در بهره گيري صحيح و اصولي از منابع طبيعي است و طرح جامع حفاظت از حيات وحش مي تواند به دست اندركاران براي رسيدن به افق روشن بهره مندي از طبيعت، كمك كند و در مجموع فرصت مناسبي را براي حفاظت از محيط زيست فراهم آورد.
يکشنبه 6 بهمن 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خراسان]

[مشاهده در: www.khorasannews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 385]